Melias

Melias (Modern Yunanca: Μελίας) ya da Mleh (Ermenice: Մլեհ, sıklıkla Mleh-mec, Ermeni kaynaklarında "Büyük Mleh")[1] Bizans İmparatorluğu hizmetine girip, seçkin bir general olan Ermeni prensdir, Lykandos themasını kurmuş ve Araplara karşı İoannis Kurkuas'ın seferlerine katılmıştır.

Melias
Ölüm	934
Bağlılığı	Bizans İmparatorluğu
Hizmet yılları	ca. 890-905, 907/8-934
Rütbesi	Lykandos'un Stratigos'u
Savaşları/Çatışmaları	Doğu'da Arap-Bizans savaşları ve Bizans-Bulgar savaşları

Kökeni ve erken dönem kariyeri

Melias, Nakharar aristokrasisinin bir üyesidir, muhtemelen Varazhnuni kabilesindendir;[2] gene muhtemelen 853 yılında Araplar tarafından öldürülen Varazhnunik prensi Mliah'ın torunudur.[3] Melias, yaklaşık 890 yılında Bizans hizmetine girmiş Ermeni Prensi Ashot'un (Lakabı uzun-kollu'dur, muhtemelen Taron bölgesinden ve Pakraduni Hanedanlığının mensubudur) uyruğu olarak tarihi kaynaklarda ilk kez görünür. Ashot'un Ermeni uyruğunun bir parçası olarak Bulgarlara karşı felaketle sonuçlanan Bulgarofigon Muharebesi'ne katılmıştır. Ashot'un kendisi Bizans ordusunun büyük parçası ile beraber bu muharebede can vermiştir.[4][5][6]

Melias'ın hayatının çok büyük kısmını geçirdiği Arap-Bizans sınır bölgesi

Melias, ölümden kurtuldu ve Bizans'ın doğu cephesinde hizmete geri döndü, orada VII. Konstantinos'a göre akritai olarak Araplara karşı sınır savaşlarında bir grup Ermeni askerine komuta edip, vaktini Araplara karşı akınlar düzenlemek ve apaçık eşkiyalık yaparak harcadı. 905 yılında İmparator VI. Leon'a (886-912 arası hükümdar) karşı Andronikos Dukas'ın başarısız aristokratik ayaklanmasına katıldıktan sonra Melias ve birçok diğer Ermeni aristokrat ceza almaktan kaçmak için Arap sınırında bulunan Melitene Emirliği'ne sığınmak zorunda kaldılar[3][4][7]

Lykandos'un kuruluşu

Bununla birlikte, 907 veya 908'de, Stratigos Eustathios Argyros müdahalesiyle Ermeni mülteciler, İmparator Leon tarafından affedildiler ve onlara sınır illeri yarı yurtluk olarak verildi: Vasak, Grigorik ve Pazunes isimli üç kardeş, Sebasteia themasının tourma'sı ile sınır oluşturan Larissa Kalesi'ne yerleşti ve burası Kleisura (müstahkem sınır bölgesi) oldu, İsmail (muhtemelen bir Arap-Ermeni) Sempozyum'un terk edilmiş alanını devraldı ve Melias, Hadath Geçidi etrafındaki dağlık sınır bölgesini kapsayan "Euphrateia Boğazları (Trypia, Arapça al-Durub) ve çorak alanların tourmarches'i" olarak atandı.[3][8] Bu küçük sınır lordlarından yalnızca Melias bu görevi elinde uzun süre tuttu: 909 yılında İsmail bir Melitene saldırısında ölürken, Vasak 913 yılında muhtemelen Konstantinos Dukas'ın başarısız gasp girişimine katılımı nedeniyle ihanet ile suçlandı ve sürgün edildi.[9][10]

Melias kısa bir süre sonra eski ve terk edilmiş Lykandos'un kalesini işgal etti, yeniden tahkim etti ve karagahı yaptı. İmparator Leon, orayı ve etrafındaki bölgeyi kleisoura seviyesine yükseltti. Ertesi 10 yıl boyunca Ermeni mülteciler yerleştirildi, Araplara karşı saldırıların ana Bizans üssü oldu.[4][10][11] Aynı şekilde, Melias Tzamandos ve Symposion'un dağlık bölgesini işgal etmek için ilerledi ve oralar sırasıyla kleisoura ve tourma oldular.[10][12] Bu yeni vilayetin ve Melias'ın faaliyetlerinin, sınır bölgesi (Thughur) Arap emirlikleri üzerinde yarattığı tehdit, Melias'ın sahib al-Durub ("Boğazların Lordu") olarak adlandırıldığı Arap kaynaklarında da zikredilmektedir. 909 ya da 912 yılında, Rüstem ibn Baradu tarafından komuta edilen büyük bir saldırı ona karşı düzenlendi, fakat geri püskürtüldü. 914/5 yılında, Tarsus Arapları Tzamandos'a saldırıp orayı alıp, yağmaladılar, fakat Melias ve adamları buna karşılık olarak Maraş (Germanikeia, modern Kahramanmaraş) topraklarına kadar akınlar düzenlediler, geri geldiklerinde yanlarında 50,000 esir olduğu söylenir.[4][7][13]

Maraş'a karşı başarılarını duyulmasıyla, Lykandos kleisoura'su 916 yılında tam bir thema oldu, kendiside önce patrikios ve sonra magistros unvanlarıyla bu themanın Stratigos'u oldu.[14][15] Ertesi yıl, Melias ve birlikleri, 20 Ağustos 917 günü Achelous'ta gene büyük bir felaketle sonuçlanan Bulgaristan'a karşı seferde yer aldılar.[15][16]

Melias, tekrar İoannis Kurkuas'ın seferlerinde ortaya çıkar, bu seferlerde önemli bir rol oynamıştır. 927 yılında, Kurkuas ve Melias, Melitene'ye saldırdılar ve şehre saldırmayı başarırlarken, iç kale direnmiştir. Sonuçta, Melitene Bizans İmparatorluğu'na vassal olmaya söz vermiştir.[17][18] Melitene kısa bir süre sonra bu anlaşmadan caydığında Bizans kuşatmasıyla karşılaşmıştır. Arap anlatımlarına göre, Melias, bazı birliklerini zanaatkâr olarak gizleyerek şehre sızmaya çalışmış ama bu manevrası ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte, şehir kısa bir süre sonra bir Bizans garnizonuna ev sahipliği yapmayı kabul etmiştir.[19][20] 930 yılında Melias Samosata yakınlarındaki bölgeyi talan etmiş fakat Arap general Nedim tarafından mağlup edilmiş ve bir oğlu esir alınığ Bağdat'a götürülmüştür.[21] En son 19 Mayıs 934'te Melitene'nin nihai olarak ele geçirilmesine yol açan seferin başlangıç aşamalarına katıldığı biliniyor, ancak ne Arap ne de Bizans kaynakları bu olay sırasında veya sonrasında ondan bahsetmememektedir ve buda onun o zamanlar ölmüş olduğunu göstermektedir.[4][15]

Melias'ın soyundan gelenler Lykandos'da ve Bizans ordusunda önemli bir rol oynamaya devam etmişlerdir: bir başka Melias'ın İoannis Çimiskes ile hem II. Nikiforos'un (963-969 arası hükümdar) hükümdarlığında hem de Çimiskes'in (969-976 arası hükümdar) kendi hükümdarlığında hizmet vermiştir.[4][22] Ayrıca, Melias’ın anılarının, Akritik destan Digenis Akritas'taki akritai Melementzes'nın kişiliğnde korunmuş olduğu ileri sürülmüştür.[4]

Kaynakça

Özel

1. İsim, Arapça "güzel", "iyi" anlamına gelen malīh kelimesinden gelir. Melias muhtemelen Arap kaynaklarında geçen Malikh al-Armani ile aynı kişidir. Whittow 1996, s. 315.
2. Whittow 1996, ss. 315-316.
3. Dédéyan 1993, s. 69
4. Kazhdan & Cutler 1991, s. 1334.
5. Dédéyan 1993, ss. 68-69
6. Guilland 1957, s. 206
7. Whittow 1996, s. 316.
8. Honigmann 1935, ss. 64-65
9. Dédéyan 1993, s. 70
10. Honigmann 1935, s. 65
11. Foss 1991, s. 1258.
12. Dédéyan 1993, ss. 70-71
13. Dédéyan 1993, ss. 70-72
14. Dédéyan 1993, s. 71
15. Guilland 1957, s. 207
16. Treadgold 1997, s. 474.
17. Treadgold 1997, s. 479.
18. Runciman 1988, s. 136.
19. Treadgold 1997, s. 480.
20. Runciman 1988, ss. 138-139.
21. Runciman 1988, s. 139.
22. Whittow 1996, s. 356.

Genel

• Dédéyan, Gérard (1993). "Les Arméniens sur la frontière sud-orientale de Byzance, fin IXe - fin XIe siècles". La Frontière. Séminaire de recherche (Fransızca). Lyon: Maison de l'Orient et de la Méditerranée Jean Pouilloux. ss. 67-85. ISBN 2-903264-50-3.
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
• Guilland, Rodolphe (1957). "Les patrices byzantins sous le règne de Constantin VII Porphyrogénète (913-959)". Studi Bizantini e Neoellenici. Cilt 9. Rome. ss. 188-221.
• Honigmann, E. (1935). Byzance et les Arabes, Tome III: Die Ostgrenze des Byzantinischen Reiches von 363 bis 1071 nach griechischen, arabischen, syrischen und armenischen Quellen (Almanca). Brüksel: Éditions de l'Institut de Philologie et d'Histoire Orientales.
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
• Runciman, Steven (1988) [1929]. The Emperor Romanus Lecapenus and His Reign: A Study of Tenth-Century Byzantium. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-35722-5. 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
• Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2. 26 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
• Whittow, Mark (1996). The Making of Byzantium, 600-1025. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. ISBN 0-520-20496-4. 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.