Pachyrhinosaurus

Pachyrhinosaurus (kalın burunlu kertenkele) Kuzey Amerika'nın kuzeybatı kesiminde Geç Kretase döneminde yaşayan (73-67 milyon yıl önce) boynuzlu ceratopsia ailesine üye bir dinozor cinsi.

Pachyrhinosaurus 73-69 milyon önce - Geç Kretase
Bilimsel sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota Âlem: Animalia Şube: Chordata Alt şube: Vertebrata İnfa şube: Gnathostomata Üst sınıf: Tetrapoda Sınıf: Reptilia Takım: Ornithischia Familya: Ceratopsidae Cins: Pachyrhinosaurus Sternberg, 1950
Tip tür
Pachyrhinosaurus canadensis Sternberg, 1950
Türler
P. canadensis Sternberg, 1950 P. lakustai Currie, Langston & Tanke, 2008

Fiziksel özellikler

Yaklaşık olarak 7 metre uzunluğunda ve 2.5-3 ton ağırlığında olan bu canlı hemen her Ceratopsia üyesi gibi özelleşmiş bir kafatası yapısına sahiptir. Burnu üzerinde kemik çıkıntısı Mezozoik bir gergedanı andırır, yine yakın akrabası centrosaurus ve styracosaurus gibi akrabalarına benzer süslü bir manşeti (frill) vardır. Bu manşet eşleşme (cinsel seçilim), rakipleri ürkütmek ve avcıları kaçırmak için kullanılmış olabilir. Güçlü ve dar bir gagasıyla birlikte kısa, birbirine yakın ve kalın yanak dişlerini sert bitkileri koparmak, açmak ve kesmek için kullanıyordu. Yanak dişleri makas sistemine benzer çalışmaktadır. Ayrıca çiçekli bitkilerin yayıldığı Kretase periyodunda çeşitlendiklerini de unutmamak gerekir.[1]

Ekosistem, davranış ve yaşayış kalıpları

Her Ceratopsia üyesi dinozor gibi pachyrhinosaurus da süslü ve karakteristik bir kafatasına sahiptir. Uzmanların merak ettiği bir kafatası yapısına sahiplerdi. Kompleks görünen yapısına uygun olarak sinirsel olarak gelişmiş bir yapıya sahip olup olmadığı merak ediliyordu. Uzmanlar önce kafatasının bir tomografisini çektiler ve akabinde 3D görseller oluşturuldu ve incelemeler aracılığıyla sonuçlar yorumlandı. Beklendiği gibi büyük bir beyini yoktu zira beyin kendisini saran kemiksi duvara izini çıkaramayacak kadar ufaktı. Bu canlının beyninin en göze çarpan yanı oldukça ufak ve ilkel olmasıydı. Beynin koku, görme, motor beceri ve bilişsel kısmının özelleşmiş ve gelişmiş olduğuna dair bir kanıt bulunamadı. Ayrıca iç kulaktaki görece küçük kohlea da bu hayvanın güçlü bir duyma yeteneğine sahip olmadığı konusunda bir görüş gelişmesine neden olmuştur. Problem çözme ve karmaşık davranışları koordine eden cerebral lobun da küçük olması bu yargıyı destekler. Uzmanlar gruplar halinde yaşayan bu canlı için karmaşık davranış örüntülerini şablon ve içgüdüsel olarak uyguladıkları yorumunda bulunmuşlardır.[2] 1973'te Pipestone Creek Alberta Kanada'da Al Lakusta adlı öğretmen yüzlerce pachyrhinosaurus kalıntısını barındıran 73 milyon yıl yaşında bir fosil yatağı bulmuştur. Yapılan araştırmalar sonucu yetişkin ve genç bireylere ait fosillerin bir arada bulunduğu saptandı. Ayrıca bu sürünün toplu ölümünün bir felaket sonucu olduğu da bulunmuştur. Ani bir selin tüm dinozor sürüsünü yok ettiği tespit edilmiştir. Bir diğer ilginç nokta da bugünkü Kanada civarında yaşayan bu dinozor cinsinin toplu olarak mevsimlik göçler yaptığıdır, zira geç kretase dönemi günümüz dünyasına nazaran sıcak da olsa bu dinozorlar Kuzey Amerika'nın kuzeyinde Mezozoik dünyanın kalanına göre soğuk ve karanlık kış aylarında yaşıyorlar veya güneye göç ediyorlardı.[1]

Kaynakça

1. The Editors of Bbc, The Editors of Bbc. "Pachyrhinosaurus". www.bbcearth.com. Bbc. 22 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
2. Witmer and Ridgely, L. and R. "Structure of the brain cavity and inner ear of the centrosaurine ceratopsid Pachyrhinosaurus based on CT scanning and 3D visualization". www.ohio.edu.tr. National Research Council Research Press, Ottawa. 21 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.