Rusya'nın Kırım'ı ilhakı

Kırım'ın ilhakı, Ukrayna'ya bağlı bir yarımada olan Kırım'ın, 18 Mart 2014'te Rusya tarafından ilhak edilmesi olayıdır. O tarihten beri yarımadada Kırım Cumhuriyeti ve Sivastopol federal şehri olmak üzere iki federal birim bulunmaktadır. Bu federal birimler 2016'ya kadar Kırım Federal Bölgesi'ni oluştururken günümüzde Güney Federal Bölgesi'nin parçasıdır. 2014 Doğu Ukrayna protestolarının bir sonucu olan ilhaktan önce, 2014 Ukrayna devriminin sonrasında Rusya'nın Kırım'a askerî müdahalesi gerçekleşti.[27]

Rusya'nın Kırım'ı ilhakı
Ukrayna krizi, 2014 Doğu Ukrayna protestoları ve Rusya'nın Ukrayna'ya askerî müdahalesi
Kırım       Rusya       Ukrayna
Tarih 20 Şubat 2014 – 19 Mart 2014[1] (24 gün) Bölge Kırım Sonuç Maskeli Rusya askerleri, Putin'in emrileri doğrultusunda Kırım'daki havalimanları ve askerî üsler gibi önemli noktaları işgal etti.[2][3] Ukrayna Donanması'nın başındaki Amiral Berezovsky, Rus tarafına geçti. Daha sonra bölgedeki Ukrayna askerî personelinin yarısı aynı yolu seçti.[4][5][6] Rusya güçleri Kırım Yüksek Konseyi'ni ele geçirdi. Kırım Bakanlar Konseyi dağıtıldı ve Rusya yanlısı yeni bir başbakan tayin edildi.[7][8] Yeni oluşturulan Yüksek Konsey, Kırım Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etti, daha sonra 16 Mart'ta Kırım'ın statüsü ile ilgili referandum düzenledi. Referanduma katılanların çoğu Rusya'ya bağlanmaya oy verdi.[9] Kırım Cumhuriyeti ile Rusya arasında 18 Mart'ta Kremlin'de katılım antlaşması imzalandı.[10] Ukrayna Silahlı Kuvvetleri, Kırımlı protestocular ve Rusya askerleri tarafından 19 Mart'ta üslerinden çıkarıldı. Ukrayna daha sonra askerlerinin Kırım'dan çekildiğini açıkladı.[11] Rusya'nın G8 üyeliği askıya alındı.[12] Rusya'ya uluslararası yaptırımlar uygulandı.
Taraflar
Rusya	Ukrayna
Güçler
Protestocular 20.000 (Sivastopol)[13][14] 10.000 (Simferopol)[15] Gönüllü birlikler[14][16] 5.000 (Sivastopol) 1.700 (Simferopol) Rusya askerleri 20.000-30.000 asker[17] Ukrayna Silahlı Kuvvetleri'nden ayrılanlar 12.000[18]	Protestocular 4.000-10.000 (Simferopol)[19][20] Ukrayna askerleri 5.000-22.000 asker[21][22] 40.000 yedek asker, kısmen harekete geçmiş (Kırım dışında)[23]
Kayıplar
1 Kırım askeri öldü[24]	2 asker öldü,[25] 60-80 gözaltı[26]

Arka plan

Çarlık Rusya ve Sovyetler Birliği döneminde Moskova yönetiminde olan Kırım Yarımadası, 1954 yılında Sovyet lider Nikita Kruşçev tarafından Ukrayna'ya bağlanmıştır. 1991 yılında yapılan referandum ile 'özerk cumhuriyet' statüsünü almıştır ve Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra da Ukrayna'ya bağlı özerk yapı olarak varlığını sürdürmüştür. 1994 Budapeşte Memorandumu ile ABD, Birleşik Krallık ve Rusya Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü tahaahhüt etmişlerdir. 1997 yılında ise Ukrayna ve Rusya arasında imzalanan anlaşma ile Rus donanmasının Sivastopol'deki varlığı uzatılmıştır. Demografik olarak ise Ukraynaca konuşan nüfusun en az bulunduğu yerlerden biri olmuştur. Tatarların Uzak Asya'ya sürülmesi ve Ruslaştırma politikaları Kırım yarımadasında Rusların artmasına ve etnik Rusların sayılarının Tatarlar ile etnik Ukraynalılara karşı daha fazla olmasına sebep olmuştur.

Rusların Kırım ve Donbass bölgelerinde sayıca fazla olmaları geçmiş dönemdeki seçim sonuçlarına da yansımıştır. Yarımadadaki Tatar ve Ukraynalılar, Rus etkisine karşı çıkarken; etnik Ruslar Rusya ile yakın politikaları savunan partileri desteklemiş ve Euroskeptik bakış açılarını korumuşlardır. Yevromaydan gösterileri patlak vermeden yapılan son seçimlerde Rus yanlısı politikalarıyla bilinen Yanukoviç, Kırım'da %52,34 oy oranı ile Lugansk ve Donetsk bölgelerinden sonraki en yüksek oy oranına erişmiştir.

2012 parlamento seçim sonuçlarında Yanukoviç yanlıları (mavi)

21 Şubat 2014 tarihinde Ukrayna cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç aylar süren gösteriler sonrası Rusya'ya kaçmıştır.[28] Ukrayna hükûmeti değişmiş ve Batı yanlısı bir hükûmet gelmiştir.[29] Rusya, yeni hükûmeti tanımamıştır ve darbe girişimi olarak nitelendirmiştir.[30]

Tarihçe

Referandum ve Kırım'ın Rusya'ya katılması

16 Mart 2014 tarihinde referandum yapılmıştır. %83 oranında katılım oranının olduğu referandum sonucunda; Kırım'da %96.77, Sivastopol'de ise %95.6 oranında Rusya'ya bağlanmak yönünde oy kullanılmıştır.[31] Bir gün sonra Kırım parlamentosu resmen Rusya'ya bağlanma talebini iletmiştir. İlerleyen günlerde Obama 11 Ukraynalı ve Rus yetkiliye yaptırım kararını açıklamıştır. Ayrıca, Rusya'nın G8 üyeliği de askıya alınmıştır.[32] 27 Mart'ta BM Güvenlik Konseyi, Kırım referandumunun yasal olmadığını belirten bir karar çıkarmıştır.[33]

17 Mart 2014 tarihinde Rusya devlet başkanı Vladimir Putin Rusya'nın Kırım'ı ilhakını onaylayan imzayı atmış ve Kırım resmen Rusya'ya katılmıştır.[34]

Ayrılıkçı cumhuriyet

17 Mart'ta, referandum sonuçları resmen açıklandıktan sonra, Kırım Yüksek Konseyi, Kırım Özerk Cumhuriyeti ve özel statülü Sivastopol şehri topraklarından oluşan Kırım Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etti.[35] Kırım meclisi, Ukrayna hukukunun kısmen yürürlükten kalktığını duyurdu ve yarımadadaki özel mülkler ile aralarında limanlar ve Chornomornaftogaz mülklerinin de bulunduğu Ukrayna mülklerini millîleştirmeye başladı.[36][37] Ayrıca Rusya hükûmetinden ayrılıkçı cumhuriyetin Rusya'ya kabul edilmesini istedi.[38] Aynı gün Yüksek Konsey, adını Devlet Konseyi olarak değiştirdi,[39] Rus rublesini grivna ile birlikte resmî para birimi ilan etti[40] ve Kırım'ın 30 Mart'ta Moskova Zaman Dilimi'ne (UTC+4) geçeceğini duyurdu.[41]

Putin kararname ile Kırım Cumhuriyeti'ni "egemen ve bağımsız bir devlet" olarak tanıdı[42] ve Kırım ve Sivastopol'un federal birim olarak Rusya'ya katılımını onayladı.[43]

Kaynakça

1. "Is Crimea gone? Annexation no longer the focus of Ukraine crisis". CNN. 24 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2014.
2. Courtney Weaver (15 Mart 2015). "Putin was ready to put nuclear weapons on alert in Crimea crisis". Financial Times. 28 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
3. "Аваков назвав захоплення аеропортів в Криму озброєним вторгненням і окупацією" (Ukraynaca). Ukrinform. 28 Şubat 2014. 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.
4. "Ukrainian soldiers on border with Crimea pray for peace, prepare for war". Kyiv Post. 26 Mart 2014. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2015.
5. "Besieged Ukrainian soldiers DEFECT to Russia as Kiev prepares to pull 25,000 troops and their families out of Crimea". Georgia Newsday. 20 Mart 2014. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2015.
6. Bridget Kendall (2 Mart 2014). "New head of Ukraine's navy defects in Crimea". BBC. 21 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2015.
7. "Russia Stages a Coup in Crimea". The Daily Beast. 1 Mart 2014. 19 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2014.
8. Gumuchian, Marie-Louise; Smith-Spark, Laura; Formanek, Ingrid (27 Şubat 2014). "Gunmen seize government buildings in Ukraine's Crimea, raise Russian flag". CNN. 3 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2014.
9. "Ukraine crisis: Crimea parliament asks to join Russia". BBC News. 6 Mart 2014. 25 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
10. "Putin signs treaty to add Crimea to map of Russia". The Concord Monitor. 19 Mart 2014. 20 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014.
11. "Ukraine 'preparing withdrawal of troops from Crimea'". BBC News. 19 Mart 2014. 22 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2014.
12. Matthew Fisher (24 Mart 2014). "Russia suspended from G8 over annexation of Crimea, Group of Seven nations says". National Post. 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2015.
13. "Russian Citizen Elected Sevastopol Mayor Amid Pro-Moscow Protests in Crimea". The Moscow Times. 25 Şubat 2014. 3 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
14. "Ukraine leader Turchynov warns of 'danger of separatism'". Euronews. 25 Şubat 2014. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
15. "Russian flags flood Crimean capital as thousands back takeover by Russia". The Straits Times. 9 Mart 2014. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2014.
16. "Pro-Russian rally in Crimea decries Kiev 'bandits'". The Washington Post. 25 Şubat 2014. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
17. Pollard, Ruth (13 Mart 2014). "Russia closing door on Crimea as troops build up". The Sydney Morning Herald. 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2014.
18. "Ukraine troops leave Crimea by busload: Defense minister resigns after Russia seizes peninsula". CBS News. 25 Mart 2014. 25 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2014.
19. "Crimean Tatars, pro-Russia supporters approach Crimean parliament building". UA. Interfax. 20 Ekim 2012. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
20. "Russia puts military on high alert as Crimea protests leave one man dead". The Guardian. 26 Şubat 2014. 27 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2014.
21. Ewen MacAskill, defence correspondent (28 Şubat 2014). "Ukraine military still a formidable force despite being dwarfed by neighbour". The Guardian. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2017.
22. "Putin Talks Tough But Cools Tensions Over Ukraine". NPR. 4 Mart 2014. 5 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2014.
23. Faiola, Anthony (17 Mart 2014). "Ukraine mobilizes reservists but relies on diplomacy". The Washington Post. 19 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2014.
24. Heather Saul; Kim Sengupta (19 Mart 2014). "Ukraine crisis: Pro-Russian troops storm naval base as Clinton warns of 'aggression' from Putin". The Independent. 4 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2015.
25. "Russian marine kills Ukraine navy officer in Crimea, says ministry". Reuters. 1 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2014.
26. Aleksander Vasovic; Gabriela Baczynska (24 Mart 2014). "Ukraine military to pull out from Crimea". The Sudbury Star. Reuters. 25 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2014.
27. "Meeting of the Valdai International Discussion Club". kremlin.ru. 24 Ekim 2014. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2017.
28. "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2019.
29. "Arşivlenmiş kopya". 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2019.
30. "Arşivlenmiş kopya". 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2019.
31. "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2019.
32. "Arşivlenmiş kopya". 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2019.
33. "Arşivlenmiş kopya". 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2019.
34. "Arşivlenmiş kopya". 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2019.
35. "Постановление ГС РК № 1745-6/14 - О независимости Крыма" (Rusça). rada.crimea.ua. 17 Mart 2014. 19 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2017.
36. "Парламент Крыма национализировал порты полуострова и их имущество" (Rusça). nbnews.com.ua. 17 Mart 2014. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2017.
37. "Крым национализировал "Черноморнефтегаз"" (Rusça). glavred.info. 17 Mart 2014. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2017.
38. "Crimea applies to be part of Russian Federation after vote to leave Ukraine". The Guardian. 17 Mart 2014. 17 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2017.
39. "Крым начал процедуру присоединения к РФ, объявив о независимости" (Rusça). RIA Novosti. 17 Mart 2014. 27 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2017.
40. " "Russian ruble announced Crimea's official currency". Information Telegraph Agency of Russia. 17 Mart 2014.
41. "Названа дата перехода Крыма на московское время". Lenta.ru (Rusça). 17 Mart 2014. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2017.
42. "Executive Order on recognising Republic of Crimea". Kremlin. 17 Mart 2014. 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2014.
43. "Распоряжение Президента Российской Федерации от 17 March 2014 № 63-рп "О подписании Договора между Российской Федерацией и Республикой Крым о принятии в Российскую Федерацию Республики Крым и образовании в составе Российской Федерации новых субъектов"". 18 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2016.