Samson

Samson (İbranice: שִׁמְשׁוֹן,[1] Arapça: شمسون Şemsun, Modern Yunanca: Σαμψών), doğaüstü güçleri olduğuna inanılan İbrani efsanevi kahraman. Eskiçağ gizem dünyasında yer edinmiştir. Ahdi Atik'te "Yargıçların Vasiyetnamasi" adlı kitabında 12 İbrani yargıç içinden sonuncusu olduğu düşünülmektedir. Ağırlıkla bir aslanı parçalarken, bir eşeğe ait çene kemiği ile çokça Fiistinliyi öldürdüğü ve onları çoğu savaşta yendiği efsanesi kulaktan kulağa ve yazılı olarak süre gelmiştir. Samson uzun saçlarından güç alırdı. Dalila'ya aşıktır. Onun bu sevgisini öğrenen Dalila, Samson uyuduğu esnada saçlarını kesip gözlerini kör eder ve Filistinlilere teslim eder. Samson'un saçları tekrar uzar ve Dagon Tapınağı'nda yapılan bir tören sırasında yapının sütunlarını yıkar ve böylece bin kadar Filistinli enkazın altında kalır.[2]

Samson'un aslanla olan mücadelesi (1525), Alman Rönesans ressamı Lucas Cranach the Elder'e ait bir tasvir.

Hakkında

Hakimler Kitabı'na göre Samson'un anne-babası Danoğulları kabilesindendi. Tanrı, Kudüs yakınlarındaki Zora'da çiftçilik yapan Manoa adındaki bir adamın kısır olan zevcesine, meleklerinden birini gönderir. Melek, kadına, kısır olduğunu fakat gebe kalıp çocuk doğuracağını müjdeler.[3] Kadın, olanları kocasına anlatır. Kocası ona inanmaz ve Tanrı'ya yalvararak meleği tekrar göndermesini diler. Tanrı, meleği tekrar gönderir ve melek, kadına söylediklerini kocasına da müjdeler. Manoa, Tanrı'ya ekmek ve oğlak takdim eder. Az zaman sonra bir oğlu olur ve adını Samson olarak belirler.[4]

Çocuk büyür ve bir nezir (Tanrı'ya adanmış kişi) olur; saçını kesmemek, şarap içmemek ve ölüye el sürmemek üzere ant içerek kendini Tanrı'ya adar. Samson olağanüstü güçlüdür; bir aslanı elleriyle parçalar, bir eşek çenekemeğiyle binden fazla Fenikeli'yi öldürür ve tutuklu bulunduğu Gazze kentinin kapılarını sökerek kaçar.

Nezirlik andını bozmasıyla gücünü yitirmesi, efsanenin ahlaki içeriğini oluşturur. Samson andını ilk kez, Timna kentinde gördüğü bir kızla ziyafet düzenleyip eğlenerek bozar. Sonra, İsrailoğullarının can düşmanı sayılan Fenikeli halkından olmasına karşın bu kızla evlenir. Düğünde sorduğu bir bilmece yüzünden kız tarafıyla kavgaya tutuşur ve karısının geri götürülmesi üzerine Timna'ya inip çok sayıda Fenikeli'yi öldürür. Gazze'de bir fahişeyle beraberken de gene Fenikelilerle dövüşür ve onları uzaklaştırır. Sonra Sorek Vadisinden Delila[5] adlı bir başka Fenikeli'ye aşık olur ve onun oyununa gelip düşmanlarının eline düşer. Delila, Samson'un ağzından laf alarak gücünün uzun saçlarından kaynaklandığını öğrenir. Uykudayken saçlarını kesip Samson'u Fenikelilere teslim eder. Samson, gözleri oyulduktan sonra bir değirmende köle olarak çalıştırılır. Ama saçları yeniden uzayınca eski gücüne kavuşur ve Tanrı Dagon'a adanan büyük Filistin toprağını yerle bir eder; kendisi de tapınakta bulunan Fenikelilerle birlikte ölür.[6]

İslâm'da

Şemsun’un adı[7] Kuran'da açıkça zikredilmez, ayrıca İslâm bilginlerinin kaleme aldığı klasik tarih kitaplarında Şemsun'un hikâyesi, İsrailoğullarının mevcut kaynaklarından farklılıklar arzedecek şekilde hikâye edilmektedir.

İslâm'da Kuran'daki birçok âyetin belirli olaylardan sonra nâzil olduğuna inanılır. Kadir suresinin nüzul sebeplerinden birisi olarak, kaynaklarda Şemsun zikredilmektedir. İbn-i Mesud’dan nakledildiğine göre, bir keresinde, Muhammed Peygamber, İsrailoğulları arasından Allah yolunda silahlı olarak bin ay cihad eden bir adamdan sözetti. Ashab, bu zâta hayran oldular ve kendi amellerini de onunkinden az gördüler. Bunun üzerine Kadir suresi nâzil oldu:[8][9].

“Doğrusu, Biz, onu Kadr gecesinde indirdik. Kadir gecesini sana ne bildirdi? Kadir gecesi, bin aydan daha hayırlıdır. Onda, melekler ve ruh Rablerinin izniyle her bir iş için iner de iner. O gece tan ağarıncaya kadar bir esenliktir.”[10]

Vehb b. Münebbih’in naklettiğine göre annesi onu Allah'a nezretmişti. Kendisi putlara tapınan bir topluluk kasabasından idi. O kasabaya yakın bir yerde yerleşmişti. Tek başına onlara karşı cihad etmeye koyuldu. Onların kimilerini öldürüyor, kimilerini esir alıyor ve cihadını devam ettiriyordu. Onlarla bir devenin iki çene kemiği ile karşılaşırdı. Onlarla çarpıştığında susayacak oldu mu bu iki çene kemiğinden tatlı bir su fışkırırdı, o da bu sudan içerdi. Bu şahsa pek büyük bir güç verilmişti. Demir silah ya da başka bir şey ona acı ve ızdırap vermezdi. Bu şahsın adı Şemsun idi.[11]

Taberi, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi’nde Şemsun'un hayatından başka kesitler sunar.[12] Şemsun (ya da Samson), bir Yunan karyesinde yaşıyordu. Şemsun, Allah’a bağlı idi. Annesi onu mâbedin hizmetine nezretmişti. Yaşadığı şehrin halkı putperest olup, Şemsun’un evi onlardan birkaç km. uzaktaydı. Tek başına bu putperest ahâliye karşı gazâ yapar, onları öldürerek, ganimet elde ederdi. Bu ganimetlerle hayatını temin ederdi. Putperestlerle savaşırken elinde bir devenin çenekemiğini bulundurur, yanında bu çene kemiği olmadıkça düşmanlarıyla savaşmazdı. Susadığı zaman bu çene kemiğinin içindeki bir taştan tatlı su akar ve o da içerdi. Kendisi çok kuvvetli olup hiçbir bağla bağlamak onu zaptetmiyordu. Putperestler onu savaş yoluyla alt edemeyeceklerine kanaat getirince, eşi vasıtasıyla onu mağlup etmeye karar verdiler. Zevcesi, onu bağlamak için sağlam bir ip istedi. Uyurken zevcesi onun ellerini boynuna doğru bağladı. Şemsun uyanarak bağı kopardı. Şemsun bunu neden yaptığını sorunca, zevcesi onun kuvvetini denemek istediğini bahane etti.[13]

Eşi, çeşitli yollar denediyse de Şemsun her defasında bağdan kurtuldu. Bunun üzerine eşi, kendisini neyle bağlarsa kurtulamayacağını sordu. Şemsun ona şöyle dedi, “Annem beni nezretmişti, beni ancak kendi saçlarım zaptedebilir”. Uyurken, zevcesi bu defa Şemsun’un saçlarını kullanarak onun ellerini bağladı. Peşinden onun düşmanlarına haber verdi. Putperestler gelip Şemsun’un kulaklarını kestiler, gözlerini oydular ve mabedin minaresinin arka tarafında durarak halka teşhir ettiler. Minare birkaç sütuna dayanıyordu. Hükümdar da halkla birlikte, Şemsun’un infazını seyretmek için minareye toplanmıştı. Organları kesilmiş olan Şemsun, Allah’a dua edip kendisini o halkın başına bela etmesini diledi. Allah duasını kabul etti ve ona, halkın onu seyretmek için çıktıkları minarenin iki sütununu tutarak sallamasını ilham etti. Sütunları çeker çekmez Şemsun’un organları eski hâline geldi, minare ise, üzerindeki halkla beraber yıkılarak o topluluğu helak etti.[14]

Kaynakça
  1. Van der Toorn; ve diğerleri. Dictionary of deities and demons in the Bible. Google Books. s. 404. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2018.
  2. Samson, Genel Kültür Ansiklopedisi (4. cilt) (Cem Ofset bas.). Sabah. t.y. s. 1847.
  3. Tanah; Hâkimler, 13:3
  4. Tanah; Hâkimler, 13:24
  5. Tanah; Hakimler, 16:4
  6. Tanah; Hakimleri, 16:4-30
  7. Taberi, Milletler ve Hükümdarlar Tarihi 'nde Şemsun ve Samson'un aynı şahıs olduğunu zikreder
  8. Beyhaki, es-Suneni'l-Kübrâ, IV, 306; İbn-i Kesir, Tefsir, IV, 531
  9. Ebu’l-Leys Semerkandi, Tefsiru’l Kur’an, Sezgin Naşriyat ve Ciltevi: 6/452-453
  10. Kuran, 97:1-5 6 Şubat 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  11. Kurtubi, el-Camiu li-Ahkami’l-Kur’an, 22. Cüz, s. 394
  12. Taberi; Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, c. III; s. 941 vd.; çev. Zâkir Kadirî Ugan, Ahmet Temir; MEB Yayınları: 2207; İstanbul:1991
  13. a.g.e. s.941-942
  14. a.g.e. s.942-943
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.