Saturn V
Satürn V ("Satürn Beş" okunur) ABD yapımı insan taşıyabilen kullan at roket olup, NASA'nın Apollo ve Skylab programlarında 1967 ile 1973 arasında kullanılmıştır. Bu çok kademeli sıvı yakıtlı fırlatma aracını NASA 13 kez Kennedy Uzay Merkezi - Florida'dan hiçbir mürettebat veya yük kaybı olmadan fırlatmıştır. Kullanılabilirliği olan en uzun, en ağır ve en güçlü roket olup halen en ağır fırlatma aracı kapasitesi rekorunu elinde tutmaktadır.
Satürn roket ailesinin en büyük imalat modeli Satürn V, Wernher von Braun ve Arthur Rudolph gözetiminde Huntsville, Alabama'daki Marshall Uzay Uçuş Merkezi'nde Boeing, North American Aviation, Douglas Aircraft Company ve IBM firmaları ana yükleniciliği altında tasarlanmıştır. Von Braun'un tasarımı kısmen 2. Dünya Savaşı esnasında Almanya'da tasarlamış olduğu Aggregate serisi, özellikle A-10, A-11 ve A-12 modelleri roketlere dayanmaktadır.
Şimdiye kadar Satürn V, alçak yer yörüngesinin ötesine insan taşımış olan tek fırlatma aracıdır. Toplamda 24 astronotu (bunlardan 3'ünü birden çok kere) Aralık 1968 ile Aralık 1972 tarihleri arasındaki 4 yıl süresince Ay'a götürmüştür.
Tarihçe
Satürn V roketinin kökeni ABD'de Başkan Truman tarafından Eylül 1946'da yürürlüğe konan Ataç Operasyonu (Operation Paperclip) dahilinde Wernher von Braun önde gelmek üzere 700 civarında Alman bilim adamı’nın seçilmesi ile başlar.
Teknoloji
3039 ton ağırlığındaki Satürn V, 3 kademeden oluşmaktadır. Bu 3 kademe 2 tür roket motorundan teşkil edilmiştir. F-1 ve J-2 olarak adlandırılan bu iki motor sırasıyla 34,02 MN ve 4,4 MN itme kuvveti sağlayabilir.
F-1, 680 tonluk itici güç üretir. 8400 kg ağırlığındaki bu motorun boyu, taban genişliği 3,5 m'yi geçkindir. Saniyede 2,7 ton yakıt harcar. J-2 roket motoru ise kerosen yerine sıvı hidrojen kullandığından F-1'den daha küçüktür. Çünkü hidrojen 1/8 oranında daha küçüktür. Buna karşın sağladığı enerji %75 daha fazladır.
Satürn V'in ilk 2 kademesi Apollo Uzay Aracı'nı atmosferden çıkarmaya, 3. kademe de araç Dünya yörüngesindeyken onu Ay'a doğru yollamaya yarar. Bu yüzden 3.kademe bir duruş kontrol sistemi barındırmaktadır. Bu 3 kademe dışında fırlatma roketi ile uzay aracı arasında 6,6 m çaplı ve 1 m yüksekliğe sahip bir araçlar birimi bulunmaktadır. Bu bölüm aracı denetler, kademeler arası kontrolü sağlar ve bilgileri toplar.
Satürn V'in ateşlenmesiyle ilk kademe araca 8850 km/sa'lik bir hız verdikten sonra ayrılarak Atlas Okyanusu'na düşer. Daha sonra araçlar biriminde yer alan yönetim sistemi aracın bulunduğu yer ile bulunması gereken yeri karşılaştırarak yön düzeltmek gerekiyorsa 2. kademeye elektronik olarak yön değiştirme hamlesi yaptırtılır. Araç 96 km yükseklikteyken fırlatma kurtarma kulesi, aracın hızı 24000 km/sa olunca da 2. kademe ayrılır. Gerekli olan kalan hızı 3. kademe sağlar. Bu arada da yönetim sistemi yörüngeye girişi sağlayacak pencereye girmesi için araca yön verir. Bu sağlanınca 3. kademe motoru durdurulur ve uzay aracı, 3. kademe, araçlar birimi Dünya yörüngesinde güç harcamadan bekler. Belirlenmiş olan yol çizgisi ile uygun zamanda 3. kademe motoru yeniden ateşlenerek Ay'a gidiş başlar. 3. kademe de işi bitince uzaya terk edilir.
