Ses heykeli

Ses Heykelleri, (Sound Sculpture), kendi iç mekanizmaları ve doğal unsurlar (rüzgâr, su veya güneş ışığı vs. gibi) aracılığıyla etki tepki dinamikleri ile etkinleştirildiklerinde ses üreten heykeller veya yapılar olarak tanımlanabilirler. Her zaman müzikal bir estetik ile tasarımlanmak zorunda değildirler. Ses heykelleri sound art’ın en başat alanı olmakla birlikte sound art, sound sculpture kavramından türemiş ve 20.yüzyıl sanat akımları ile kavramsal boyutlara evrilmiştir (Turan, 2020: 149).[1] Ses heykelleri için “Temel malzemesi/tasarım fikri "sound" olan heykeller/çalışmalardır” tanımı daha sound odaklı bir tanım olarak olabilir. Bu tanım “sürekli olarak görselliğin ön planda olması” durumunu önlemeye yönelik sound odaklı bir heykel tanımını pekiştirerek, çağdaş sanatlar içeresinde "görselliğin baskın tutulma" alışkanlığının giderilmesine yönelik bir tanıma karşı çözüm sunulmaktadır" (2020: 150).[1] Ancak bu ses heykellerinin ille de ses odaklı yapılar olduğu/olabileceği anlamına kesinlikle gelmemektedir. Dikkati çekecek başka bir yaklaşım ise sesin simgeselleştirilmesi amaç ve sembollik değerler silsileysile, sesin bir temsiliyetini yüklenerek “örneğin; gitar çalan bir müzisyen heykeli” hacimsel ve plastik varlığı ile işitilebilir bir sese sahip olmasa bile bir “ses nesnesi” olarak yorumlanabilinecek plastik çalışmalara olan bakış açısıdır (2020: 150).[1] Buna başka bir örnek ise Duchamp’ın “A Bruit Secret”[2] adlı çalışması örnek verilebilir.

Türkiye'de "Duysal Tasarım" alanını filizlendiren ve gelişmesine yön veren Prof.Dr. Alper Maral ise ses heykellerinin, kendi kendilerine veya bir katılımcının tetiklemesiyle duysal veriler, sesler, melodik ya da ritmik örgüler vs. üretebildiklerini hareket kabiliyetlerinin yanı sıra plastisite edilmiş duysal gönderimleri olan objelerinde ses heykeli kapsamında yer alabileceklerini ifade etmektedir (Maral, 2010: 163).[3]

Bu bağlamda ses heykelleri, belirli bir ses önermesi üretmek için yapılmış bir çalgının aksine, ana malzemesi ses (sound) olan kavramsal arka planına paralel soyut/somut bir hacme sahip tasarımsal yapılardır (Turan, 2020: 151).[1] Kimi zaman ağaç, kimi zaman metal, kimi zamansa sadece ses üzerinden verilmek istenen kavram aynı zamanda dijital bir ara yüz ile de sunulabilmektedir. Tarih içinde bazı örnekler;

  • Antik Lithophone’lar ve birçok idiophones'ın en eski örnekleri,
  • Eski çanlar ve ziller, 13.yüzılda Al-Jazari'nin mekanik müzikli oyuncakları,[4]
  • 18.yüzyılda Filippo Bonanni'nin Gabinetto Armonico’ları[5]
  • 20.yüzyılın başında Luigi Russolo’nun Intonarumori’leri,[6] Marcel Duchamp'ın ses nesnesi çalışmaları[2],
  • John Cage’s deneysel ses enstrümanları gösterilebilir.[7]

En Önemli Temsilcileri: Alexander Calder, Alvin Lucier, Baschet Brothers, Bill Fontana, Bruce Nauman, Dennis Báthory-Kitsz, Hans Otte, Harry Bertoia, Hugh Davies, Marcel Duchamp, Jean Tinguely, John Cage, Liz hillips, Luigi Russolo, Peter Vogel, Pinuccio Sciola, Ros Bandt, Ryoji Ikeda, Terry Fox, Timo Kahlen, Gerhard Trimpin, Yuri Landman, Yuri Suzuki, Zimoun.[1]

Türkiye'deki En Önemli Temsilcileri: Nevin Aladağ, Alper Maral, Aslı Çavuşoğlu, Erdem Helvacıoğlu, Hatice Güleryüz, Evrim Kavcar, Cevdet Erek Elif Öner, Sinan Bökesoy, Zeynep Kayan, , Selçuk Artut, Füsun Onur, Fatma Belkıs, Onur Gökmen, Fatma Bucak, Aykan Safoğlu, Merve Şendil, Deniz Gül.[1]

Kaynakça
  1. Turan, Özgür (2020). Zaman–Mekân İlişkisi ve Müziğin Plastisitesi Bağlamında Ses Heykelleri Kavramı; Başat Yapıtlar ve Temel Önermeler Üzerinden Yeni Bir Değerlendirme Denemesi (PDF). İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi.
  2. Duchamp, Marcel. "With Hidden Noise/A Bruit Secret". 4 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  3. Maral, H. Alper (2010). 21. Yüzyıl Başında, Müziğin Toplumsal Değişim Süreci İçindeki Yerinin Tanımlanması Çabası. İzmir: Ege Üniversitesi.
  4. ÇIRAK, Bekir; YÖRÜK, Abdülkadir. "AL-JAZARI". Dergipark.
  5. Filippo, Bonanni. "Bonanni's Gabinetto Armonico". Wikipedia. 13 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  6. Russolo, Luigi. "Intonarumori". Wikipedia. 28 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
  7. Nyman, Michael. "Experimental music: Cage and beyond" (PDF). Cambridge. 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.