Stanisław Lem

Stanisław Herman Lem[1] (Lehçe telaffuz: [staˈɲiswaf ˈlɛm] dinle ; 12/13 Eylül 1921 – 27 Mart 2006), fütüroloji ve edebiyat eleştirisi dahil olmak üzere çeşitli konularda denemeler yazmış Polonyalı felsefi-bilimkurgu yazarı. Dünya çapında, en çok uzun metrajlı film haline getirilen, 1961 tarihli Solaris'in yazarı olarak tanınır. Lem'in, toplam da 41 dile çevrilip 45 milyonun üzerinde kopyasının sattıldığı eserlerinin birçoğunun hikâyesi hiciv ve mizah içermektedir.[2][3][4] 1950'lerden 2000'lere kadar hem bilimkurgu hem de felsefi / gelecek bilim olmak üzere birçok kitap yayınladı.[5] 1976'da Theodore Sturgeon, Lem'in dünyadaki en çok okunan bilimkurgu yazarı olduğunu yazdı. Günümüzde ise Lem'in eserlerinin toplam baskısı 30 milyonun üzerindedir.[6]

Stanisław Lem
1966'da Lem
Doğum 12/13 Eylül 1921
Lwów, Polonya
(günümüzde Lviv, Ukrayna)
Ölüm 27 Mart 2006 (84 yaşında)
Kraków, Polonya
Milliyet Polonyalı
Etnik köken Yahudi
Meslek Yazar
Etkin yıllar 1946–2005
Evlilik
Barbara Leśniak (e. 1953–2006)
Çocuk(lar) 1
Resmî site lem.pl
İmza

II. Dünya Savaşı döneminde Lem, bir süre Nazi kamplarında tutuldu. Savaş sonrası, 1946'da Krakow'a yerleşti ve tıp eğitimini tamamlayarak doktor oldu. Aynı yıllarda şiir yazmaya ve bilimsel yöntem üzerine kuramsal araştırmalara başladı. 1950’lerde bilimkurgu türüne yönelen Lem’in ilk kitabı ‘Kazanılan Zaman’ 1955’te yayımlandı. Bilimkurgu kitapları yazdığı ilk yıllarda modern bilimle hümanist ahlakı birleştirmeye çalıştı. Daha sonraları "Yıldız Günceleri-1957" gibi kitaplarıyla parodik metinler üretti.

Yazarın başyapıtı sayılan Solaris, Andrei Tarkovski tarafından 1972’de, Steven Soderbergh tarafından da 2002’de filme çekildi. ‘Solaris’te, iletişimin ne olduğunu sorgulayan Lem’in metinlerindeki ortak nokta “ironi” duygusu oldu. Ursula K. Le Guin ve Philip K. Dick’le birlikte bilimkurgu edebiyatının “ciddiye alınmasını sağlayan” yazarlar arasında sayılan Stanislaw Lem, felsefeye ve dilbilime esin kaynağı olarak görülen metinler üretti. Lem’in Lehçe yazdığı kitaplar 40’tan fazla dile çevrildi ve yaklaşık 27 milyon adet sattı. Türkçede eserleri İletişim Yayınları ve Pinhan Yayıncılık tarafından yayımlanmaktadır. Stanislaw Lem, 84 yaşında 27 Mart 2006'da Kraków'da öldü.

Amerikan bilimkurgu ve fantastik edebiyat yazarları birliği tartışması
Stanisław Lem, Kraków (Polonya), 30.10.2005

Lem'e, 1973 yılında, Amerikan Bilimkurgu ve Fantastik Edebiyat Yazarları Birliği (SFWA) tarafından -teknik olarak bu payeyi almaya uygun olmadığı halde- fahri üyelik verildi. SFWA fahri üyeliği yalnızca birliğe normal üye olma kriterlerine uymadığı halde üye olarak kabul edilmek istenenlere verilen bir payeydi. Lem, öte yandan, Amerikan bilimkurgu edebiyatını -özellikle de Harlan Ellison'ın eserlerinin- hiç önemsememişti; onun kötü düşünülmüş, kötü yazılmış ve yeni edebi formlar bulmaktan daha çok para kazanmaya odaklanmış olduğunu düşünüyordu. Eserleri ABD'de yayımlandıktan ve dolayısıyla birliğe normal üye olma hakkına sahip olduğunda, birlikteki fahri üyeliği feshedildi. Görünüşte bazı SFWA üyeleri bunun Lem'e haddini bildireceğini düşünüyordu ve Lem de eylemi bu şekilde yorumlamış görünüyordu, ama örgüt yaptığı resmi açıklamada fahri üyeliğin yalnızca normal üyelik kriterlerini sağlayamayanlara verildiğini söylüyordu. Eserleri ABD'de yayımlandıktan sonra, Lem birliğe normal üye olmaya çağrıldı ama Lem bunu reddetti. Ursula K. Le Guin'in de aralarında bulunduğu çok sayıda üye SFWA'nın Lem'e muamelesini protesto ettiğinde, üyelerden biri Lem'in aidatını ödemeyi teklif etti, ama Lem bu teklifi kabul etmedi.

Lem Amerikalı bir bilimkurgu yazarını diğerlerinden ayrı tutup övgüye değer buluyordu: Philip K. Dick'i -bkz. 1986 tarihli İngilizce eleştirel denemelerinin toplandığı antoloji: Microworlds. Dick, diğer taraftan, muhtemelen hastalığının etkisiyle, Stanisław Lem'in, kamuoyunu kontrol altında tutmaya çalışan Komünist Parti'nin emirlerine göre hareket eden kolektif bir komitenin kullandığı bir takma ad olduğunu düşünüyordu ve FBI'a bu doğrultuda bir mektup yazmıştı.

Kitapları

Dış bağlantılar
  1. Agnieszka Gajewska. Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema. Adam Mickiewicz University in Poznań. ISBN 978-83-232-3047-2.
  4. "Sci-fi king Stanisław Lem is still considered master of his genre". 28 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2019.
  6. FAQ 23 Ağustos 2011 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi at Lem's official website
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.