Tunguz dilleri

Tunguzca veya Tunguz dilleri, ("Mançu-Tunguz Dilleri" olarak da bilinir) Sibirya, Moğolistan ve Mançurya'da konuşulan bir dil grubu. Bu dil grubuna ait dillerin günümüzde sadece 75,000 konuşanı bulunmaktadır ve ölü bir dil olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Mançu-Tunguz dilleri
Coğrafi dağılım	Mançurya, Sibirya
Sınıflandırma	Kendi başına bağımsız bir dil ailesi[1]
Alt bölümler	Kuzey kolu Güney kolu
ISO 639-5	tuw
Tunguz dilleri haritası

Sınıflandırma

Tunguzca, Türki diller ve Moğol dilleri eskiden Altay dilleri dil ailesinde sınıflandırılmış olmakla birlikte, sondan eklemelilik, cümlede özne-nesne-yüklem sıralaması ve dillerin dilbilgisel olarak cinsiyetsiz olması gibi tipolojik benzerliklerin bu üç dilin aynı atadan gelmelerinden değil, yoğun ödünçlemeler ve uzun temaslar sonucu oluştuğu dilbilimciler tarafından günümüzde kabul edilen genel görüş olmuştur.[2][3][4][5]

Tunguzca kendi içinde "Kuzey Tunguz Dilleri" ve "Güney Tunguz Dilleri" olarak 2 gruba ayrılır:

Kuzey Tunguz Dilleri

• Evenkice, merkez Sibirya ve kuzeydoğu Çin'de konuşulur.
  • Manegir
  • Negidal
  • Oroçen
  • Solon
• Even (Lamut) doğu Sibirya'da konuşulur.

Güney Tunguz Dilleri

• Güneybatı Tunguz Dilleri
  • Curçen
  • Mançu
  • Sibe
• Güneydoğu Tunguz Dilleri
  • Akani
  • Birar
  • Kile
  • Nanai (Gold, Goldi, Hezhen)
  • Oroch
  • Orok
  • Samagir
  • Udege
  • Ulç

Tunguzca Karşılaştırmalar

Anlam	Proto- Tungus.	Evenki	Even	Negidal	Manchu	Curçen	Ulcha	Orok	Nanai	Oroch	Udihe		Korece
Anne; kadın	*eni	enin	enin	enin	enen	enin	en-	enin	enin	eni	enin		anae(eş, karı) ômôni(anne) ajumôni(hala) ezi > ôi (anne)
Abla	*eke(n)	ekin	ekin	exe	xexe (kadın)	xexe	eqte	ekte	ekte	eki	exi		ônni (aynı cinsiyetteki büyük kardeş)
Ağabey	*aka	aka	aqa	aga	xaxa (erkek)	xaxa	aGa	aka	.	aka	aga'		orabi (bayanların kendinden büyük erkek kardeşi)
Gelin	*bener	bener	benir	bene	.	.	bener	.	bener	bene	bene		myônûri
Göğüs; kalp	*(k)ukun	ukun	ökin	öxön	oxo	.	kukun	qun	kun	okon	.		kogaeŋi(çekirdek)
Burun	*xoŋa	oŋokto	oŋıt	oŋokto	xoŋqo	.	xoŋqo	.	qoŋkto-	xoŋko	.		k'o
Şerit, kıvırmak	*sire(kte)	sirekte	siren	sijen	sirge	.	sirekte	sirekte	sirikte	sijekte	siekte		sil (ip, iplik)
Göz	*(n)iasa	esa	äsil	esa	jasa	?iaci	isal	isal	nisal	isa	jehä (?)		nun
El, pençe	*mana	mana	mana	mana	.	.	mana	.	maja	manaka	mane		man-jida (tutmak)
Su	*mu(ke)	mu	mo	mu	muke	mo	mu	mu	muke	mu	mu		mul
Taş	*kada(r)	kadar	qadar	kada	xada (kayalık, yalçın) wexe (taş)	.	qadali	qada	qadar	kada	kada		dol (taş) pahoy > pawi (kaya, taş, kayalık)
Buz	*djuke	djuke	djök	djuxe	djuxe	djuxe	djue	duke	djuke	djuke	judge		ch'aga-p-da(cold) jyohŏy > jongi (kâğıt)
3	*ilan	ilan	ilin	ilan	ilan	jilan	ilan	ilan	ila?	ilan	ilan		se
4	*dügin	di?i	di?i	di?i	duju	dujin	duin	djin	duin	di	di		ne
5	*tu?a	tu?a	tun?in	tu?na	sunja	cunja	tunja	tunda	toj?a	tu?a	tu?a		ta-sut
7	*nadan	nadan	nadin	nadan	nadan	nadan	nadan	nadan	nada?	nadan	nadan		(n)irgup

Kaynakça

1. Lindsay J. Whaley, Lenore A. Grenoble and Fengxiang Li (Haziran 1999). "Revisiting Tungusic Classification from the Bottom up: A Comparison of Evenki and Oroqen". Language. 75 (2). ss. 286-321. JSTOR 417262.
2. "While 'Altaic' is repeated in encyclopedias and handbooks most specialists in these languages no longer believe that the three traditional supposed Altaic groups, Turkic, Mongolian and Tungusic, are related." Lyle Campbell & Mauricio J. Mixco, A Glossary of Historical Linguistics (2007, University of Utah Press), pg. 7.
3. "When cognates proved not to be valid, Altaic was abandoned, and the received view now is that Turkic, Mongolian, and Tungusic are unrelated." Johanna Nichols, Linguistic Diversity in Space and Time (1992, Chicago), pg. 4.
4. "Careful examination indicates that the established families, Turkic, Mongolian, and Tungusic, form a linguistic area (called Altaic)...Sufficient criteria have not been given that would justify talking of a genetic relationship here." R.M.W. Dixon, The Rise and Fall of Languages (1997, Cambridge), pg. 32.
5. "...[T]his selection of features does not provide good evidence for common descent" and "we can observe convergence rather than divergence between Turkic and Mongolic languages--a pattern than is easily explainable by borrowing and diffusion rather than common descent", Asya Pereltsvaig, Languages of the World, An Introduction (2012, Cambridge) has a good discussion of the Altaic hypothesis (pp. 211-216).