Una Cosa Rara
Nadir Şey (Orijinal İtalyanca tüm adı Una Cosa Rara, ossia bellezza ed onestà), bestesi İspanyol Katalan asıllı ama Viyana'da çalışan Vicente Martín y Soler tarafından, librettosu ("Lorenzo Da Pontei" tarafından "Luis Vélez de Guevara" tarafından yazılmış olan "La luna de la Sierra" adlı tiyatro oyunundan uyarlanarak, İtalyanca olarak hazırlanmış, 2 perdeden oluşan, dramma giocoso janrında bir opera eseri. Eserin prömiyer temsili 17 Kasım 1786'de Burgtheater, Viyana'da yapılmıştır .
 "Una cosa rara" operasının 1786'da Viyana baskılı libretto metni | |
| Özgün isim | Una Cosa Rara, ossia bellezza ed onestà |
|---|---|
| Müzik | Vicente Martín y Soler |
| Libretto | Lorenzo Da Ponte |
| Gala | 17 Kasım 1786 |
| İlk gösterim yeri | Burgtheater, Viyana |
| Perde | 2 |
| Perde | 2 |
| Oyuncular |
|
Hazırlanma ve temsiller
Eserin prömiyer temsili 17 Kasım 1786'de Burgtheater, Viyana'da yapılmıştır
Roller
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller, 17 Kasım 1786' (Orkestra şefi: ) |
|---|---|---|
| İsabella, Kastilyalı, İspanya Kraliçesi | soprano | Luisa Laschi-Mombelli |
| Prens Don Giovanni, Kraliçe İsabel'in oğlu, Asturias Prensi | tenor | Vincenzo Calvesi |
| Corrado, Toprak ağası squire | tenor | Michael Kelly |
| Lilla, bir köylü kadın | soprano | Nancy Storace |
| Ghita, bir köylü kadın | soprano | Dorotea Sardi-Bassani |
| Tita, Ghita'nın sözlü nişanlısı | bas | Francesco Benucci |
| Lubino, Lilla'nın sözlü nişanlısı | bariton | Stefano Mandini |
| Lisargo, köy belediye reisi | bas | Johann Hoffmann |
| Avcılar, kadın çobanlar ve erkek çobanlar korosu | ||
Konu Özeti
Mekan:İspanya Sierra Moreno sıradağlarında bir köy
Zaman: XV. yüzyıl sonları I. İsabel Kastilyalı hükümdarlık dönemi
I. Perde
Kraliçe'nin sürek avı
İspanya Kastilya kraliçesi I. Isabel Kastiyalı etrafında saray ve devlet ileri gelenleri, veliahtı olan oğlu Asturias Prensi Don Giovanni ve yörede toprak ağası olan Corrado adlı bir zengin ile birlikte Sierra Morena köyünde bir sürek avına çıkmıştır. Bütün gün süren yorucu avlanma sonunda Kraliçe Isabel köyde bir büyük evde istirahat için kalmayı planlamaktadır. Fakat kraliçe istirahate geçmek için köye dönmekte iken Lilla adlı bir güzel genç kız onun yanına gelip kraliçeden acılarının teselli edilmesini ve şahsen korunma ister. Kraliçe kendinden şefaat isteyen genç kizi dinlemek zorunda kalır. Genç kız başından geçenleri kraliçeye anlatır. Kız aynı yaşlarda bir genç olan Lubino ile tanışmıştır. İki genç birbirine aşık olmuşlar ve evlenmeye karar vermişlerdir. Fakat Lilla'nın velisi olan ağabeyi Tita onun köyün belediye reisi olan Lisargo ile evlenmesine karar vermiştir ve bu evlenme için Lilla'nın itirazlarına rağmen söz kesilmiştir. Tita, kızkardeşinin evinden kaçıp kendi sözünden dönmesini önlemek için Lilla'yı zorla evinde bir odada hapis tutmaktadır. Fakat Lilla biraz gayretle kapatıldığı odanın penceresini kırıp bu pencereden dışarı atlayıp kaçmayı başarmıştır. Lila köyün etrafındaki tarlalarla saklanmakta iken sürek avından dönen Kraliçe ve av refakatçiler ile karşılaşmıştır.
Kraliçe Isabel bu çok ciddi ve içtenlikle aşık olan bu genç kızın anlattıklarından çok etkilenmiştir ve kıza elinden gelen her yardımı vermeye söz verir. Kraliçe istirahat için kendine tesis edilen köy malikanesindeki bir odaya çekilmeden köyün ağası olan Corrado'ya köyün kızı koruyup desteklemesi için emir verir. Veliaht olan genç Asturias Prensi Don Giovanni ise genç kızın güzelliğinden etkilenmiş ve onunla flört etmeye başlamıştır. Prensin bu davranışı gayet çekingen olan Lilla'nın yüzünü utangaçlıktan kızartmaktadır; ama diğer taraftan da genç kız Prens'in kendisi gibi mütevazı köy kızına iltifat etmesinden kıvanç duymaktadır.
Tita'nın köyde evinde:
Tita, durumu kızarkadaşı olan Ghita'ya anlatmaya çalışmaktadır. Tita'nın kızkardeşini evlendirmeye söz verdiği Lisargo Ghita'nın erkek kardeşidir ve tam o sırada bu eve gelir. Bunu hemen takiben Lübino gayet kızgın olarak eve girer ve orada bulunduğunu gördüğü Lisargo'ya hücuma hazırlanmaktadır. Tita ve Ghita Lubino'yu sakinleştirmeye çalışırlar. Lubino sevdiği kızın ağabeyine Lilla'nın nerede olduğunu sorar. Tita onun evin bir odasına kapatılmış olduğunu ve böylece onun Lisargo ile evlenmesinin sağlandığını ona bildirir. Zaten sinirleri bozuk olan Lubino bu sefer sevdiği kızın kapalı tutulduğu odanın kapısını kırıp onu kaçırma girişimine başlar. Odadakiler etrafa dağılılar. Lisargo köyden kendisiene yardım edecek bir grup koy bekçisi toplamaya çalışmaya koyulur. Tita ise Lubino'nun kapıyı kırıp kızkardeşini kaçıracağını düşünmekle beraber hiçbir güçü olmadığı için duruma bir gözetleyici olarak ortada kalır.
Fakat Lubino kapıyı zorlayıp Lilla'nın tutuklandığı odaya girince Lilla'nın odadan kaçmış olduğu için odanın boş olduğunu görür. Lübino olanların içine daha yakından eğilip bu olaylara neden olanların hepsinden intikam alacağını söyleyerek sahneden ayrılmaya kararlıdır. Titta onu durdurmak için ona şahsen hücum etmeye hazırlanmaktadır. Tam bu sırada Lisargo köy bekçileri ile birlikte sahneye girer. Köy bekçileri Lübino'yu tutuklamaya alıp bu şahsi saldırıyı önlerler. Ghita bütün bu olanlardan mes'ul olan kişinin erkek arkadaşı Tita olduğunu kabul etmiştir ve bunu açıkça beyan eder. Eğer Tita kızkardeşinin sevdiği Lubino'yla evlenmesini kabul etmeyip onu Lisargo'ya evlendirmeye çalışmasa idi bu olanların ortaya çıkmayacağına emin olduğunu bildirir.
Köyde Kraliçe Isabel'in kaldığı daire
Sahnede bulunan Lilla arkadaşı olan Ghita'ya kendinin Lubino olan aşkına ve onunla evlenme isteğine destek vermemesi dolayı şiddetli serzenişte bulunmaktadır. Bu sırada Kraliçe İsabel sahneye girer ve iki kızın aralarındaki konuşmalarını duymuş olduğu için onları azarlar. İki kız kraliçeden özür dilerler. Kraliçe ikisini de affeder ve Lilla ve Lubino'nun birbirine olan aşklarını ve evlenme isteklerini uygun bulup onlara bunda şahsen destek vermeye söz verir. Kraliçe Ghita'yı Tita ve Lisargo'yu huzuruna çağırdığını onlara iletmesi için sahneden uzaklaştır ve kendisi de sahneden ayrılır. Lilla sahnede yalnız kalmıştır. Çok geçmeden Prens Don Giovanni sahneye girer. Yalnız bulduğu genç kıza tekrar kur yapmaya başlar. Ona eğer kendinin aşkına karşılık verirse kıza büyükçe bir meblağ para verebileceğini bildirir.
Dışarıdan Lubino'nun bağırtı sesleri işitilir. Lila, Lubino'nun Prensle yalnız olmasını yanlış tefsir edeceğini ve kendisini aldatmakla suçlayacağından endişe etmektedir. Lilla odda bulunan bir büyük dolap içine saklanır. Prens bu bağırtı seslerinin nereden geldiğini araştırmak ister. Kapıyı açtığında Lübino'nun bir ağaca sıkıca bağlanmış olduğu ve Lisargo'nun ona eziyet edip işkence yapmaya hazırladığı görülür. Lübino Prens'den kendine yardım edip bu zulmün durdurulmasını sağlaması için yalvarmaya başlar. Kraliçe İsabel de çok geçmeden sahneye gelir ve gayet çabukça onlardan ne yaptıklarını kendine açıklamalarını talep eder. Takiben Ghita ve Tita da sahneye gelirler. Tita kızarkadaşı Ghita ile konuştuktan sonra kızkardeşinin Lisargo ile değil de, kızın aşık olduğu Lubino ile evlenmesini bundan sonra uygun gördüğünü açıklar. Kraliçe İsabel'den çok karışık bir durum ortaya çıkardığı için kendini affettmesini diler. Kraliçe Lisargo'ya Lubino'yu bağlamış olduğu ağaçtan çözmesi emrini verir. Tam bu sırada oradaki büyük dolaptan Lilla ortaya çıkar. Fakat onu takiben aynı dolaptan kızla birlikte saklanmış olan Corrado da çıkar. Bundan dolayı Lubino sevdiği kızın kendini Corrado ile aldatmakta olup olmadığı şüphesine düşer. Corrado hemen bir açıklama yaparak kız ile birlikte dolapta kapalı olmalarının hiçbir şüpheye yol açmaması gereğine işaret edip kendinin Kraliçe'nin kendisine verdiği kızı koruma emrine uymakta olduğunu bildirir. Kraliçe İsabel bu karmaşık duruma da son verir. Kraliçe köyde iki ayrı evlilik için tören yapılmasını emreder. Lilla ile Lubino ve Tita ile Ghita evlenecek olan iki çiftdır.
Orkestradaki çalgılar [1]
Bu eserin partitür notalarında şu küçük orkestra öngörülmüştür:
2 klarinet, 2 fagot, 1 kontrfagot, 2 korno, yaylı çalgılar: kemanlar, viola , viyolonsel
Eserdeki müziksel parçalar [1]
Perde I
- Giriş (Salva, salva, o dèa de' boschi)
- Koro Ripresa coro (Suoni pur di grati evviva)
- Üçlü (Perché mai nel sen, perché)
- Kavatina (Ah, pietade... mercede... soccorso!)
- Kavatina (Calma l'affanno)
- Koro (Suoni pur di grati evviva)
- Arya (Più bianca di giglio)
- İkili (Un briccone senza core)
- Kavatina (Lilla mia dove sei gita?)
- Arya (Or se pericolo)
- Arya (Vo' da l'infami viscere)
- Arya (Purché tu m'ami)
- Arya (In quegli anni in cui solea)
- Üçlü (Dirò che perfida)
- Kanone (Per pietà non vi sdegnate)
- Kavatina (Dolce mi parve un dì)
- Finale I. Perde (Traditori invan sperate)
Perde II
- İkili (Andiam, caro Tita)
- Arya (Colla flemma che tu vedi)
- Arya (Osserva questo crine)
- Koro (Di campagne, di montagne)
- Rondo (Ah, perché formar non lice)
- Arya (Seguir degg'io chi fugge?)
- Düettino (Villanelle che volgete)
- Altılı (Dammi la cara mano)
- Arya (Perché farla, eterni dèi)
- Arya (Ah, mal haya quella mano)
- Arya (Consola le pene)
- Kavatina (Non farmi più languire)
- Altılı (Zitto! Io sento, o sentir parmi)
- İkili (Pace caro mio sposo)
- Arya (Costume, genio, amore)
- Finale II. Perde (Koro) (Su, su, cacciatori)
- Finale II. Perde (Seghidiglia) (Quando l'alba nascente)
- Finale II. Perde (Finale koro) (Il segno usitato)
Seçilmiş ses disk kayıtları
| Yıl | Roller: () |
Orkestra Şefi Orkestra, Koro |
Marka |
|---|---|---|---|
| 2008 | 2 CD, Harmonia Mundi (ASIN:B00B99DZNK) | ||
Ayrıca bakınız
Kaynakça
Dış kaynaklar
 |
Wikimedia Commons'ta Una Cosa Rara ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Holden, Amanda (ed.) (1994) The New Penguin Opera Guide (Penguin Reference Books), Penguin, ISBN 0670812927 (İngilizce)
Dış bağlantılar
- IMSLP Petrucci Music Library websitesi "Una cosa rara (Martín_y_Soler,_Vicente)" maddesinde libretto, partitur notalari ve notlar (İngilizce)
- librettidopera.it websitesinde "Una cosa rara" librettosu (İtalyanca)
- YouTube websitesinde "Soler Una cosa rara 1" maddesinde eserin birinci bölümünün ses kaydı, (İtalyanca)
- YouTube websitesinde "Soler Una cosa rara 2" maddesinde eserin ikinci bölümünün ses kaydı, (İtalyanca)
- YouTube websitesinde "Soler Una cosa rara 3" maddesinde eserin üçüncü bölümünün ses kaydı , (İtalyanca)