Varennes Gecesi
Varennes Gecesi, 1982 Fransa İtalya ortak yapımı tarihi dönem filmidir. Özgün adı La nuit de Varennes olan film 23 Nisan - 6 Mayıs 1984 tarihleri arasında düzenlenen Uluslararası İstanbul Sinema Günleri'nde de gösterime sunulmuştu[1]. Film ortak yapımcı ülke İtalya'da Il Mondo nuovo (Tr: Yeni Dünya), İngilizce konuşulan ülkelerde ise That Night in Varennes adlarıyla gösterilmiştir. İtalyanca adı filmin başında gösterilen ve nehir boyunca gösteriler yapan gezginci nehir tiyatrosunun adından gelmektedir.
| Varennes Gecesi | |
|---|---|
| La nuit de Varennes | |
 "Varennes Gecesi" (La nuit de Varennes) filminin özgün sinema afişi | |
| Yönetmen | Ettore Scola |
| Yapımcı | Renzo Rossellini |
| Senarist |
Sergio Amidei Ettore Scola Catherine Rihoit (roman) |
| Oyuncular |
Jean-Louis Barrault Marcello Mastroianni Hanna Schygulla Harvey Keitel |
| Müzik | Armando Trovajoli |
| Görüntü yönetmeni | Armando Nannuzzi |
| Kurgu | Raimondo Crociani |
| Stüdyo |
Gaumont(Fransa) FR 3 (Fransa) Opera Films (İtalya) |
| Dağıtıcı | Gaumont |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | tarihi dönem, fantezi, dram |
| Renk | Renkli (Eastmancolor) |
| Yapım yılı | 1982 |
| Çıkış tarih(ler)i |
15 Mayıs 1982, Cannes Film Festivali Nisan, 1984, 3. Uluslararası İstanbul Sinema Günleri |
| Süre |
150 dakika (Fransızca versiyonu) 122 dakika (İtalyanca dublajlı versiyonu) |
| Ülke |
 Fransa İtalya ortak yapımı |
| Dil |
Fransızca, yer yer İtalyanca ve Almanca İtalyanca dublajlı versiyonu da var |
| Diğer adları |
Varennes Gecesi (Türkiye) That Night in Varennes (İngiltere) Il Mondo nuovo (İtalya) La noche de Varennes (İspanya) Flucht nach Varennes (Batı Almanya) The Night of Varennes (İngilizce alternatif ad) |
Sinemada uzun yıllar senarist olarak çalıştıktan sonra (tam 87 filmin senaryosunu yazmıştır) yönetmenliğe başlamış olan İtalyan yönetmen Ettore Scola'nın yönettiği bu filmin senaryosu, Fransız romancı Catherine Rihoit'in 1982 tarihli La Nuit de Varennes ou l'Impossible n'est pas français adlı romanından bizzat Ettore Scola ve Sergio Amidei tarafından uyarlanarak yazılmıştır. Filmin İtalya, Fransa, ABD ve Almanya gibi değişik uluslardan ve ekollerden gelen geniş bir oyuncu kadrosu vardır. Başlıca rollerinde Jean-Louis Barrault, Marcello Mastroianni, Hanna Schygulla, Harvey Keitel, Jean-Claude Brialy, Andréa Ferréol, Michel Piccoli ve Eléonore Hirt'ün oynadıkları filmin özgün müziğini Armando Trovajoli bestelemiştir.
Filmin konusu 1791 Haziranında Fransız Devrimi'nin ilk yıllarında, ünlü "Varennes Olayı" nın etrafında gelişir. Bilindiği gibi Kral XVI. Louis (filmde Michel Piccoli oynuyor) ve Kraliçe Marie Antoinette (filmde Eléonore Hirt tarafından canlandırılıyor) yanlarına aldıkları bazı soylularla birlikte hizmetkârların kıyafetlerine bürünerek (hizmetkârlara da kendi kıyafetlerini giydirmişlerdir) devrimin gerçekleştiği Paris'ten kaçarak taşradaki kralcı müttefiklerine doğru giderlerken Varennes kentinde tutuklanırlar.
Ettore Scola bu politik alegorik filminde olaya hayâl gücünü de katmış, Paris'ten ayrılan atlı arabalara soyluların yanı sıra onların çağdaşı çeşitli tarihi ve renkli kişilikleri de yerleştirmiştir. Bunların arasında Fransız romancı, yayımcı ve tarihçi Restif de la Bretonne (Jean-Louis Barrault), ünlü maceracı, yazar ve çapkın Casanova (Marcello Mastroianni), İngiliz asıllı Amerikalı bağımsızlık savaşçısı, düşünür Thomas Paine (Harvey Keitel) de vardır. Her biri "çökmekte olan aristokrasi", "yeni yeşeren burjuvazi" gibi ayrı bir sosyal olayı sembolize eden bu ayrıksı karakterleri işlerken Scola günümüzün olaylarına da incelikli göndermelerde bulunur.
İlk gösteriminin yapıldığı Cannes Film Festivali'nde festivalin büyük ödülü olan Altın Palmiye'ye aday gösterilen film, "en iyi senaryo", "en iyi sanat tasarımı" ve "en iyi kostüm" dallarında David di Donatello ödüllerini kazandı.[2]
Son yıllara kadar video formatında basılmayan filmin 1990'da üretilen bir VHS videosu ikinci el piyasasında $300–$400'a kadar ulaşan yüksek fiyatlardan el değiştirmişti[3]. Son yıllarda hem DVD hem de Blu-ray baskıları çıkmıştır.
Konusu
Fransız Devrimi başlayalı iki yıl olmuştur. On yıl kadar sürecek olan devrimin, yani monarşi'nin devrilip yerini cumhuriyete ve reformlara bırakması sürecinin ilk yıllarıdır. 20 Haziran 1791'de Kral XVI. Louis (Michel Piccoli) ve Kraliçe Marie Antoinette (Eléonore Hirt) çocuklarını da yanlarına alarak gizlice sarayı ve Paris'i terketmişlerdir. Kıyafet değiştirmiş olarak bir atlı arabaya binmişler ve kuzey batı Fransa'daki Varennes kasabasına doğru yola çıkmışlardır. Aslında kraliyet ailesi bu uzun film boyunca sadece birkaç dakika perdeye gelir. O da filmin sonlarında olur, üstelik yüzleri bile gözükmez. Ancak film, tarihe "Varennes Olayı" olarak geçen bu olayın kendisini değil bu olayın yakın çevresinde gelişen ilintili olayları işlemektedir.
İşte bu noktada yönetmen Ettore Scola hayâl gücünü ortaya koyarak şu ilgi çekici mizanseni oluşturur. Kraliyet ailesinin seyahat ettiği rotada başka bir ilginç grup daha seyahat edecektir. Kraliyet ailesi ile aralarında altı saatlik bir mesafe olan bu grupta farklı sosyal katmanlardan renkli kişilikler yer alacaktır. John Ford'un Cehennemden Dönüş (Stagecoach, 1939) filmini andırır bir mizansende atlı arabalarda yolculuk yapan ve aralarında asiller, yargıçlar, entelektüeller, hizmetkârlar vb olan bu grubun birçok kez birbirleriyle ve kraliyet ailesiyle yolları kesicektir. Arabalarda ve yol boyunca konakladıkları hanlarda uzun uzun felsefi konuşmalar ve durum değerlendirmeleri yapma fırsatları olacaktır.
Bu renkli yolcuların arasında Fransız yazar ve tarihçi Restif de la Bretonne (Jean-Louis Barrault), ünlü maceracı, yazar ve çapkın Casanova (Marcello Mastroianni), Amerikalı bağımsızlık savaşçısı, düşünür, yazar Thomas Paine (Harvey Keitel), Kraliçenin nedimesi Kontes Sophie de la Borde (Hanna Schygulla), Kontes'in eşcinsel yardımcısı Monsieur Jacob (Jean-Claude Brialy) ve zenci hizmetçisi, bir yargıç (Michel Vitold) ve eşi (Laura Betti), şarap üreticisi dul bayan Adélaïde Gagnon (Andréa Ferréol), varlıklı bir iş adamı olan De Wendel (Daniel Gélin) ve devrimci öğrenci Emile Delage (Pierre Malet) vardır.
Oyuncu kadrosu
| Oyuncu | Rolü |
|---|---|
| Jean-Louis Barrault | Nicolas Edmé, Restif de la Bretonne |
| Marcello Mastroianni | Casanova, Seingalt Şövalyesi |
| Hanna Schygulla | Kontes Sophie de la Borde |
| Harvey Keitel | Thomas Paine |
| Jean-Claude Brialy | Monsieur Jacob |
| Andréa Ferréol | Madame Adélaïde Gagnon |
| Michel Vitold | De Florange |
| Laura Betti | Virginia Capacelli |
| Enzo Jannacci | İtalyan palyaço |
| Pierre Malet | Emile Delage, devrimci öğrenci |
| Daniel Gélin | De Wendel |
| Dora Doll | Nanette Precy |
| Jean-Louis Trintignant | Monsieur Sauce |
| Michel Piccoli | XVI. Louis |
| Eléonore Hirt | Kraliçe Marie Antoinette |
Tarihi gerçeklere uygunluk
"Varennes Olayı" Fransız Devrimi sırasında gerçekten olmuştur. Ancak filmde Ettore Scola bunu çok ön planda göstermez, hatta kraliyet ailesini filmde sadece birkaç dakika görürüz. Varennes'de tutuklanışları da oldukça üstü kapalı anlatılmıştır. Yolculuklarını, onların altı saat gerisinden gelen filmin kahramanlarının yorumlarından ve arkalarında bıraktıkları bazı izlerden takip ederiz.
İngiliz asıllı Amerikalı vatansever, entelektüel devrimci, mucit ve yazar Thomas Paine (1737-1809) o yıllarda gerçekten Fransa'da bulunmuştur. İngiltere'de doğan Paine Benjamin Franklin'in önerisiyle Amerikan Devrimi'ne katılmak için bu ülkeye göçtü. Amerika'daki devrim 1783 yılında tamamlanınca, Fransa'ya geçti ve burada da Fransız Devrimi'nin önemli figürlerinden biri oldu. Bu nedenle filmdeki rolü her ne kadar hayâli de olsa Varennes'e giden arabada bulunma ihtimali zorlama sayılmaz. Gerçi konunun geçtiği yıl 54 yaşında olması gerekirken filmde onu canlandıran Harvey Keitel çok daha genç durmaktadır.
Venedikli maceraperest ve çapkın Giovanni Giacoma Casanova (1725-1798), 1750'li yıllarda kadın ve kumar için Paris'e gitmişti. Ancak filmin geçtiği yıllarda Fransa'da bulunma olasılığı zayıftır, bununla birlikte tamamen de mantıksız değildir. Bir saray adamı olan Casanova zaten o yıllarda eski şaşaalı günlerini geride bırakmış ve meteliksiz kalmıştı. Oysa filmde yine de varlıklı bir asil olarak resmedilmiştir. Casanova filmin geçtiği yılda 66 yaşındaydı ve filmde bu bıkkın şarlatanın yaşlılığı Marcello Mastroianni tarafından çok iyi canlandırılmıştır.[3]
Rétif de la Bretonne (ya da Nicolas-Edme Rétif) (1734-1806) ise o yıl 57 yaşında olması gerekirken filmde, çekimlerin yapıldığı tarihte 72 yaşında olan Jean-Louis Barrault tarafından canlandırılmıştır. Bu Fransız yazar ve yayımcı filmde oldukça gerçekçi bir şekilde canlandırılmıştır. Tıpkı Casanova gibi kadın düşkünü olan yazar aynı zamanda bir ayakkabı fetişistiydi ve bu durum filmde de vurgulanmıştır. Zaten ayakkabı fetişizmi anlamına gelen retifism, adını yazarın adından almıştır.[4] Rétif de la Bretonne'un Fransız edebiyatında önemli bir yeri vardır, ama aynı zamanda ilk pornografi yazarı olarak da anılır. Filmde de iflasın eşiğine gelen yayıncı Rétif de la Bretonne durumu kurtarmak için son çare olarak kendi basımevinde bol miktarda pornografik eser üretir.
Kaynakça
- "Uluslararası İstanbul Sinema Günleri '84". www.iksv.org. 23 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010.
- "La nuit de Varennes (1982)/awards" (İngilizce). IMDb. 28 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010.
- "A Night that Made a New World" (İngilizce). www.epinions.com. 18 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010.
- "Shoe fetishism" (İngilizce). en.wikipedia.org. 25 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2010.
Dış bağlantılar
- IMDb'de La nuit de Varennes
- allmovie.com'da "La nuit de Varennes"18 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Roger Ebert'in eleştirisi (İngilizce)