Benjamin Franklin

Benjamin Franklin (17 Ocak 1706, Boston - 17 Nisan 1790,[1] Philadelphia), Amerikalı yayımcı, yazar, mucit, filozof, bilim insanı, siyasetçi ve diplomattır.

Benjamin Franklin
6. Pennsylvania Yüksek Yürütme Konseyi Başkanı
Görev süresi
18 Ekim 1785 - 5 Kasım 1788
Yardımcı Charles Biddle
Thomas Mifflin
Yerine geldiği John Dickinson
Yerine gelen Thomas Mifflin
Amerika Birleşik Devletleri Fransa Bakanı
Görev süresi
14 Eylül 1778 - 17 Mayıs 1785
Arthur Lee
Silas Deane
John Adams ile birlikte
Yerine geldiği Yeni ofis
Yerine gelen Thomas Jefferson
Amerika Birleşik Devletleri İsveç Bakanı
Görev süresi
28 Eylül 1782 - 3 Nisan 1783
Yerine geldiği Yeni ofis
Yerine gelen Jonathan Russell
1. Amerika Birleşik Devletleri Posta Bakanı
Görev süresi
26 Temmuz 1775 - 7 Kasım 1776
Yerine geldiği Yeni ofis
Yerine gelen Richard Bache
23. Pennsylvania Meclisi Başkanı
Görev süresi
Mayıs 1764 - Ekim 1764
Yerine geldiği Isaac Norris
Yerine gelen Isaac Norris
Kişisel bilgiler
Doğum 17 Ocak 1706(1706-01-17)
Boston, ABD
Ölüm 17 Nisan 1790 (84 yaşında)
Philadelphia, ABD
Milliyeti Amerikalı
Partisi Bağımsız
Evlilik(ler) Deborah Read
Çocuk(lar) William Franklin
Francis Folger Franklin
Sarah Franklin Bache
Mesleği Bilim insanı · yazar · siyasetçi
İmzası

Yaşamı

On yedi çocuklu bir sabun ve mum imalatçısının onuncu oğlu olarak dünyaya geldi. On yaşında okulu bıraktı. 12 yaşındayken basımevi yöneten ve liberal bir gazete yayınlayan ağabeyi James'in yanına çırak olarak girdi. Basımcılık mesleğini öğrendi ve edebiyat çalışmalarına başladı. 1730'da Philadelphia'da bir basımevi ve gazete kurdu. Poor Richard’s Almanac'ı (Fakir Richard'ın Almanak'ı) yayınlamaya başladı. 1732­-1757 yılları arasında yönetmenliğini yaptığı Almanac'da Richard Sounders imzasıyla yazılar yazdı. Siyaset, felsefe, bilim, iş ilişkileri gibi konuların tartışıldığı Junto adlı bir kulüp; kütüphane, hastane ve yangına karşı sigorta şirketi kurdu. Basımevlerini çoğalttı.

Uçurtma deneyi ile ilgili bir tasvir

Franklin, 1736 yılında Amerika'nın ilk gönüllü itfaiye şirketlerini kurdu. Aynı yıl Philadelphia meclis sekreteri oldu. Franklin, kamu işleri için gittikçe daha fazla endişe etmeye başladı. 1743 yılında 4. Akademisi'ni açtı ve 13 Kasım 1749'da akademi başkanlığına atandı. 1750'de Pensilvanya meclisine seçildi, arazi vergisine karşı olan büyük ailelerle mücadele etti. İngiliz Amerikası postalarının genel müdürlüğüne getirildi. Posta servisinde çeşitli düzenlemeler yaptı. Özellikle elektrik olaylarıyla ilgili araştırmalar yapan Franklin, elektrik yüklerindeki artı ve eksi uçlarını keşfetti ve elektrik yükünün korunumu ilkesini ortaya attı. Fırtınalı bir havada uçurtma uçurarak gerçekleştirdiği deneyi sonunda şimşeğin elektriksel bir olay olduğunu keşfetti.[2] Elektrikten etkilenmeleri sebebiyle kendisinin kurtulmasına rağmen iki yardımcısının öldüğü bu deneyden yola çıkarak paratoner'i keşfetti, güneş ışığından daha fazla yararlanmak için saat uygulamasını başlattı.

1757'de Kuzey Amerika Sömürgeler isyanının başlangıcında sömürgelerde yaşayanlar Franklin'i, şikayetlerini Londra'ya iletmekle; 1765'te de damga resmi kanununa karşı itirazları William Grenville'e bildirmekle görevlendirdi. 1772'de Massachusetts Valisi Hutchinson'un sömürge halkına karşı hakaretlerle dolu mektuplarını ele geçirerek yayınladı. Sömürge halkı karşısındaki itibarı arttı. Amerikan Kongresi'ne milletvekili seçildi. 1776'da Thomas Jefferson ve John Adams ile birlikte bağımsızlık bildirgesini hazırladı. Eylül 1776'da kongre, ekonomik ve askeri yardım istemek üzere aralarında Franklin'in de bulunduğu üç kişilik bir komisyonu Fransa'ya gönderdi. Franklin, Fransız dışişleri bakanı Charles Gravier ile görüşmelerinde çok başarılı oldu. 1775-1783 Amerikan Bağımsızlık Savaşı sonunda İngiltere ile barış görüşmelerini sürdürmek üzere seçilen diplomatlardan birisi olarak İngiltere'ye gitti. İngiltere ile barış antlaşmasının imzalanmasından sonra 1785'te Amerika'ya döndü. 1787'de Philadelphia Anayasa Kurultayının çalışmalarına katıldı. Bir müddet sonra da öldü. Onun renkli yaşamı, bilimsel ve politik başarıları Amerika'nın en etkili Kurucu Babaları olarak, Franklin para ve onur gördü; savaş gemileri; birçok şehir, ilçe, eğitim kurumları, namesakes bir isim ve şirketler ve ölümünden sonra en fazla iki yüzyıl, sayısız kültürel referanslara onun adı verildi.

Masonluk yılları

Benjamin Franklin, 1730 yılında Philadelphia'da St. Johns Locası'na katıldı, 1732'de Pennsylvania Kolonisi Büyük Locası'nın Büyük İkinci Nazırı oluşundan iki yıl sonra Haziran 1734'te de Pennsylvania Bölge Büyük Locası'na Büyük Üstat olarak seçildi. 1735-38 yılları arasında Loca Sekreterliği'ni yürütmüştür.[3]

1734 ve 1735 yıllarında inşa edilen Philadelphia Devlet Başkanlığı ve Özgürlük Hol'ü Benjamin Franklin'in Büyük Üstatlık dönemine rast gelmektedir. Benjamin Franklin, 1752 yılında Philadelphia Büyük Loca binasının inşaatını başlattı ve üç yıl sonra yapının tamamlanmasıyla 1755 yılında, Amerika'daki ilk masonik bina olarak sayılan Philadelphia Büyük Locası'nın tahsis merasimini düzenledi. Bir dönem Benjamin Franklin'in oğlu da Büyük Sekreter görevinde bulunmuştur. ABD'de ilk halk kütüphanesini organize edenlerden biri olarak bilinen Franklin, aynı zamanda ABD'deki ilk masonik kitabı yayımlayan kişidir.[4]

Müzik çabaları

Franklin, keman ve gitar çalabilen biriydi. Kendi icat ettiği cam armonikayı ve onun birçok geliştirilmiş sürümlerini çalardı.

Satranç

Franklin, satranca büyük ilgi duyan biriydi. Çok iyi bir satranç oyuncusu idi. Onun satranç oynaması üzerine Amerikan Colombian Dergisi, Franklin'in ABD'de 2. satranç bilen kişi olduğunu yazmıştı.[5] Franklin'in ABD'de beğenilen bir satranç oyuncusu olduğu 1999 yılında ortaya çıkmıştır.[5]

Buluşları ve bilimsel çalışmaları

Franklin'in birçok buluşu oldu. Bunlar; yıldırımsavar (paratoner), cam armonika, Franklin sobası, bifokal gözlüktü. Posta müdürü yardımcısı olarak, Franklin Kuzey Atlantik Okyanusu'na ilgi duydu. Franklin 1768 yılında posta işleri için ortalama bir tüccar gemisi aldı ve uzun İngiltere'den New York'a ulaşmak için paketlerin birkaç hafta zamanı vardı. Newport'a, Rhode Island'a ulaşabildi. Yani paketleri yerine ulaştırabilmişti.

1743 yılında Franklin bilimle ilgilenen erkeklere kendi buluşları hakkında ve teoriler ile bilgilerde yardımcı olmak için Amerikan Felsefe Derneği'ni kurdu. O elektrik araştırmaları ve diğer bilimsel araştırmaları ile birlikte hayatının geri kalan kısmı için, siyasetin ve para kazanmanın onu işgal edeceğini anladı.[6] Franklin enerjilerin pozitif ve negatif olarak ikiye ayrıldığını fark etti.[7] Ayrıca yıldırımın elektrikten oluştuğunu keşfetti.[2] Franklin elektrikle ilgili deneylerinden dolayı yıldırımsavarı buldu.

Oşinografi bulguları

Yaşlanmakta olan Franklin, 1786 yılında, Felsefe Topluluğu'nun, Transactions isimli dergisinde yayımlanan Denizcilik Gözlemleri'nde tüm oşinografi bulgularını topladı. Yayında deniz demirleri, katamaran gövdeleri, su geçirmez kompartımanlar, gemi güvertesi paratonerleri ve fırtınalı havada dengeli duracak çorba kasesi tasarımlarına yer verildi.

İngilizce için alfabe reformu önerisi
[ɔː].....[ʌ].....[ŋ].....[ð].....[θ].....[ʃ]
Franklin alfabesindeki altı yeni harf
Franklin'in kendi alfabesiyle yazdığı bir mektup

1768'de Londra'dayken İngilizcenin yazılışıyla okunuşu arasındaki ayrıma son vermek için yeni bir alfabe icat etti. Franklin İngilizce alfabeden altı harf (c, j, q, w, x ve y) çıkardı ve alfabeye altı yeni harf ekledi. İngilizcenin fonetiğine uygun yazım kuralları geliştirdi. Franklin alfabesinin kullanımı hiçbir zaman resmiyet kazanmadı.[8][9]

Ölümü

Franklin, 17 Nisan 1790 tarihinde, 84 yaşında öldü. Cenazesine yaklaşık 20.000 kişinin katıldığı söyleniyor. Ölümü Dr. John Jones tarafından şöyle açıklanmıştır:

"Ne zaman ağrı ve nefes darlığı başlarsa ve akciğerlerinde bir imposthume, aniden tüm umut ve gururunu kaybediyordu. Yine de epeyce gücü vardı; ama solunum organları yavaş yavaş gördüğü baskıya dayanamadı. 17 Nisan 1790 tarihinde bir gece vakti usulca, Franklin'in seksen dört yıl ve üç aylık ömrü sona erdi."[10]

Franklin miras olarak Boston ve Philadelphia şehirlerine biner poundluk para bırakmıştı. Ancak ölümünden sonra 200 yıl boyunca bu paraya herhangi bir şekilde dokunulmamasını ve faizde bekletilmesini şart koşmuştur. 1990'larda Boston ve Philadelphia için bırakılan para milyonlarca dolara ulaşmıştır.[11]

Sergiler

"The Princess and the Patriot: Ekaterina Dashkova, Benjamin Franklin and the Age of Enlightenment" sergisi Şubat 2006'da başlayıp Aralık 2006'da bitti. Benjamin Franklin ve Yekaterina Vorontsova-Daşkova yalnızca bir kez, Paris'te 1781 yılında bir araya geldi. Franklin 75 ve Daşkova 37 yaşında idi. Franklin ve tek kadın Amerikan Felsefi Toplumu'na katılan ilk kadın olması için Daşkova'yı davet etti. Daha sonra, Daşkova'yı Rus Bilimler Akademisi'ne ilk üye yaptı.

Kaynakça
Genel
  • Autobiography, Poor Richard, & Later Writings (JA Leo Lemay, ed.) (Library of America, 1987 one-volume, 2005 two-volume) ISBN 978-1-883011-53-6
  • Benjamin Franklin Reader edited by Walter Isaacson (2003), Houston, Alan, ed. Franklin: The Autobiography and other Writings on Politics, Economics, and Virtue. Cambridge U. Press, 2004. 371 pp.
  • Ketcham, Ralph, ed. The Political Thought of Benjamin Franklin. (1965, reprinted 2003). 459 pp.
  • Leonard Labaree, et al., eds., The Papers of Benjamin Franklin, 37 vols. to date (1959-2006), definitive edition, through 1783.
  • This massive collection of BF's writings, and letters to him, is available in large academic libraries. It is most useful for detailed research on specific topics. The complete text of all the documents are online and searchable; The Index is also online.
  • The Way to Wealth. Applewood Books; November 1986. ISBN 0-918222-88-5
  • The Autobiography of Benjamin Franklin. Dover Pubns; June 7, 1996. ISBN 0-486-29073-5
  • Poor Richard's Almanack. Peter Pauper Press; November 1983. ISBN 0-88088-918-7
  • Poor Richard Improved by Benjamin Franklin (1751)
  • Writings. ISBN 0-940450-29-1
  • On Marriage
  • Satires and Bagatelles
  • A Dissertation on Liberty and Necessity, Pleasure and Pain
  • Fart Proudly: Writings of Benjamin Franklin You Never Read in School. Carl Japikse, Ed. Frog Ltd.; Reprint ed. May, 2003. ISBN 1-58394-079-0
  • Heroes of America Benjamin Franklin
Özel
  1. Engber, Daniel (2006).What's Benjamin Franklin's Birthday? 28 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. Franklin's Kite. 9 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Museum of Science, Boston.
  3. "Freemasonry of Franklin". 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2011.
  4. "Brother Franklin". 3 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2011.
  5. John McCrary, Chess and Benjamin Franklin-His Pioneering Contributions 21 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). Retrieved on 2009-04-26.
  6. "vandoren"
  7. "Benjamin Franklin (1706-1790).". 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009.
  8. Franklin, Benjamin. A Reformed Mode of Spelling. İçinde: Political, Miscellaneous, and Philosophical Pieces, ss. 467-478. Londra, 1779.
  9. Benjamin Franklin's Phonetic Alphabet. 5 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Omniglot.com.
  10. Sparks, pp 529-530.
  11. David S. Kidder & Noah D. Oppenheim, Entelektüelin Kutsal Kitabı, Maya yayınları, s.207.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.