Yüzey parlaklığı

Gökbilimde yüzey parlaklığı, gökadalar ve bulutsular gibi geniş cisimlerin veya gece gökyüzü arka planının, birim başına görünen parlaklığı veya akı yoğunluğu miktarıdır. Bir nesnenin yüzey parlaklığı, yüzey parlaklığı yoğunluğuna, yani birim yüzey alanı başına yayılan aydınlatma gücüne bağlıdır. Görünür ve kızıl ötesi gökbilimde yüzey parlaklığı, belirli bir filtre bandında veya fotometrik sistemde, genellikle yay-saniye kare başına büyüklük olarak verilir.

Gök cisimlerinin yüzey parlaklıklarının ölçülmesine yüzey fotometrisi adı verilir.

Genel bilgiler

Bir gökbilimsel cismin görünen parlaklığı (büyüklük) genellikle bütünleşik bir değer olarak verilir. Şayet bir gökadanın büyüklüğü 12,5 olarak gösteriliyorsa, herhangi bir yıldızın 12,5 değerindeki büyüklüğü gibi aynı miktarda ışığı gördüğümüz anlamına gelmektedir. Yine de bir yıldız, gözlemlerin çoğunda çok küçük etkili bir nokta kaynaktır ama bir gökada, yay-saniye veya yay-dakika olarak yıldızdan daha geniştir. Bu yüzden bir gökada, arka plandaki ışımalara karşı bir yıldıza göre oldukça zor görünecektir. Görünen büyüklük, eğer nesne noktaya benzer veya küçükse görünürlük için iyi bir göstergedir, şayet nesne büyükse yüzey parlaklığı daha iyi bir gösterge olacaktır.

Yüzey parlaklığının hesaplanması

Yüzey parlaklığı genellikle yay-saniye kare başına büyüklük olarak verilir. Çünkü büyüklük logaritmiktir ve yüzey parlaklığı basit bir bölme işlemiyle hesaplanamaz. Onun yerine, büyüklük (m) ile yay-saniye kare olarak alan (A) kullanılarak, yüzey parlaklığı (S) şu şekilde formülleştirilir.

${\displaystyle S=m+2.5\cdot \log _{10}A.}$

Yüzey parlaklığı aydınlatma mesafesiyle sabittir. Yakındaki cisimler için aydınlatma mesafesi cismin fiziksel uzaklığına eşittir.

Genel kaynaklar

• Binney, James; Merrifield, Michael (1998), Galactic Astronomy, Princeton University Press, ISBN 978-0691025650
• Sparke, L.; Gallagher, J. (2000), Galaxies in the Universe: An Introduction (1st bas.), Cambridge University Press, ISBN 0-521-59241-0