Kadir (astronomi)
Kadir, bir yıldızın parlaklığını dile getiren astronomi terimi.
Yıldızlar parlaklık derecelerinde farklılıklar gösterdiğinden, onları parlaklıklarına göre sınıflamak için bir sistem kurulmuştur. İki türlü kadir vardır: Yıldızın yeryüzünden görünen kadri ve mutlak kadri. Mutlak kadir, farazi olarak yıldızın yeryüzünden 32,6 ışık yılı uzaktaki bulunması halinde görüneceği parlaklıktır. Mutlak kadir yöntemiyle, yıldızların yere uzaklıklarından kaynaklanan parlaklık farkları eşitlenir, gerçek parlaklık dereceleri görülebilir.
Yıldızlarla ilgili kadir sistemini ilk olarak M.S. 2. yüzyılda Batlamyus ortaya atmıştır. En parlak yıldızları 1. dereceden saymış ve çıplak gözle görme sınırı olan 6. dereceye kadar bir sınıflama yapmıştır. Bu sınıflamaya göre, 1. dereceden bir yıldız, 2. dereceden bir yıldızdan yaklaşık 2,5 kat, 6. dereceden bir yıldızdan ise 100 kat daha parlaktır.
Ancak, sonraki dönemlerde, kimi yıldızların 1. dereceden daha parlak olduğu belirlenmiştir. Bunun kadir sisteminde yol açtığı sorunu gidermek için, sıfır ve eksi kadirler ortaya atılmıştır. Örneğin gökyüzündeki en parlak yıldız olan Sirius -1,42 kadirdendir.
Kadir sistemi Güneş'in ve gezegenlerin parlaklıklarını belirtmek için de kullanılır. Buna göre Güneş -26,8 kadirdendir. Ay'ın dolunay durumundaki kadri ise -12,5'tir. Venüs en parlak olduğu zaman -4,4; Mars ve Jüpiter ise -2,8 kadirdendir. Neptün 8,2 ve Plüton 13,7 kadirle çıplak gözle görülemeyecek kadar sönüktürler. Uranüs ise 5,6 kadriyle çıplak gözle görme sınırı olan 6. dereceye çok yakın olduğundan zor görülebilirdir.
Çıplak gözle görme sınırı olan 6. derece, insan gözü için ortalama bir değerdir. Kimi keskin gözlü kimseler Jüpiter'in dört büyük uydusunu (Io, Callisto, Europa ve Ganymede) çıplak gözle görebilirler. Gene kimileri Venüs'ün evrelerini bile ayırt edebilecek görme yetisine sahiptir.
En parlak 25 yıldızın görünür ve mutlak kadirleri aşağıdaki gibidir:
| Yıldız | G. K. | M. K. |
| Sirius | -1,46 | 1,4 |
| Canopus | -0,72 | -2,5 |
| Rigelkent | -0,27 | 4,4 |
| Arcturus | -0,04 | 0,2 |
| Vega | 0,03 | 0,6 |
| Capella | 0,08 | 0,4 |
| Rigel | 0,12 | -8,1 |
| Procyon | 0,38 | 2,6 |
| Achernar | 0,46 | -1,3 |
| Betelgeuse | 0,50 | -7,2 |
| Hadar | 0,61 | -4,4 |
| Acrux | 0,76 | -4,6 |
| Altair | 0,77 | 2,3 |
| Aldebaran | 0,85 | -0,3 |
| Antares | 0,96 | -5,2 |
| Spica | 0,98 | -3,2 |
| Pollux | 1,14 | 0,7 |
| Fomalhaut | 1,16 | 2,0 |
| Becrux | 1,25 | -4,7 |
| Deneb | 1,25 | -7,2 |
| Regulus | 1,35 | -0,3 |
| Adhara | 1,50 | -4,8 |
| Castor | 1,57 | 0,5 |
| Gacrux | 1,63 | -1,2 |
| Shaula | 1,63 | -3,5 |
Kaynakça
Literatür
- "Gezegenler Kılavuzu", Patrick Moore
- "Uzay Bilgisi", William J. Weiser