Çizgili yunus
Çizgili yunus (Stenella coeruleoalba) Stenella cinsindeki beş yunus türünden biridir ve dünya üzerindeki tüm ılıman ve tropik okyanuslarda bulunur. Üzerinde oldukça fazla araştırma yapılmış olan bu yunus türüne aynı zamanda Euphrosyne yunusu ve mavi beyaz yunus adları da verilmektedir.
| Çizgili yunus | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Çizgili yunus su dışına sıçrarken  Ortalama bir insan ile boyut karşılaştırması | ||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
Meyen, 1833 | ||||||||||||||||
 Çizgili yunus doğal yaşam alanı | ||||||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||||||
|
asthenops | ||||||||||||||||
Taksonomi
Çizgili yunus geleneksel olarak Stenella cinsine dahil olan beş yunus türünden biridir ancak Le Duc ve arkadaşlarının (1999) [2] yakın zamanda yaptığı genetik araştırmalar Stenella cinsinin aslında doğal bir gruplama olmadığını göstermektedir. Bu çalışmaya göre çizgili yunusun en yakın akrabaları Atlantik dönücü yunusu, bayağı yunus, Atlantik benekli yunusu, ve daha önceleri afalinanın alt türü olarak görülen Hint-Pasifik afalinasıdır. Çizgili yunus Franz Meyen tarafından 1833'te bulunmuştur. Bilimsel adı olan coeruleoalba (Latince: caeruleus 'koyu mavi' ve albus 'beyaz') yunusun yanlarında bulunan kendine özgü mavi ve beyaz çizgiler nedeniyle verilmiştir.
Fiziksel tanımlama
Çizgili yunus, yaşadığı sularda bulunan diğer yunuslarla (Pantropik benekli yunus, Atlantik benekli yunusu, Atlantik dönücü yunusu) benzer gövde yapısına ve boyuta sahiptir. Ancak gövde renkleri oldukça göze çarpıcı olduğundan denizde görülmeleri kolaydır. Alt kısımları beyaz ya da pembedir. Gözün altından yan yüzgeçlere kadar giden bir ya da iki koyu mavi çizgi vardır ve bu çizgiler genişleyerek yan yüzgeçlerle aynı genişliğe ulaşır. Kulağın arkasından çıkan iki ayrı mavi çizgi daha bulunur. Bunlardan birisi kısadır ve yan yüzgeçlerin üzerinde sona erer. İkincisi daha uzundur ve yunusun yanında kalınlaşarak ilerler, kuyruğa gelmeden önce kıvrılarak karın kısmına döner. Bu çizgilerin üzt kısmında yunusun yanları açık mavi renktedir. Sırt, sırt yüzgeci, alın ve ağız koyu mavidir. Gözlerin çevresinde de koyu mavi bir bölge bulunur. Dudaklar beyazdır. Kuyruk, yanlarda bulunan orta çizgi ile aynı mavi renktedir.
Çizgili yunuslar yaklaşık bir metre boyunda ve 10 kg ağırlığında doğarlar. Erişkin yaşa geldiklerinde 2,4 metre (dişiler) ile 2,6 metre (erkekler) boya ve 150 kg. (dişiler) ile 160 kg (erkekler) ağırlığa ulaşırlar. Araştırmalara göre Akdeniz'de yaşayan dişiler cinsel olgunluğa 12 yaşında, Pasifik'te yaşayanlar ise 7-9 yaşlarında gelmektedir. Yaşam süreleri yaklaşık 55-60 yıldır. Hamilelik yaklaşık olarak 12 ay sürer ve iki yavrulama dönemi arasında üç ile dört yıllık bir ara bulunur.
Kendi cinsinde bulunan diğer yunuslarda olduğu gibi çizgili yunus büyük gruplarla, genellikle de yüzden fazla yunusla birlikte hareket eder. Akdeniz ve Atlantik'te bu gruplar daha küçük olabilir. Aynı zamanda bayağı yunuslarla da birlikte yüzebilirler. Çizgili yunuslar en az diğer yunuslar kadar akrobasi yapabilir. Sıklıkla su yüzeyini yararak yüzer ve oldukça yükseğe zıplayabilirler. Atlantik ve Akdeniz'de teknelere yaklaştıkları görülse de diğer bölgelerde bu çok yaygın bir davranış değildir. Özellikle de geçmişte oldukça çok avlandıkları Pasifik'te teknelere pek yaklaşmazlar.
Çizgili yunus derin su balıkları ve mürekkep balıklarıyla beslenir.
Popülasyon ve dağılım
Çizgili yunus kıyıdan uzak, ılıman ve tropik suları sever. Akdeniz ve Meksika Körfezi de dahil olmak üzere Atlantik Okyanusu'nda, Hint Okyanusu'nda ve Pasifik Okyanusu'nda oldukça çok sayıda bulunurlar. Kabaca 40° Kuzey enleminden 30° Güney enlemine kadar olan bölgede yaşarlar. Her ne kadar standart olarak 18-22 derece Celsius su sıcaklığını tercih etseler de 10 ile 26 derece arasında sularda bulunmuşlardır. Batı Pasifik'te yoğun olarak araştırılan bu yunus türünün belirgin bir göç yolu olduğu belirlenmiştir. Diğer bölgelerde bu tarz bir göçe rastlanmamıştır. Bulunduğu yerlerde oldukça yaygın olan yunusun bazı yerlerde düşük bir popülasyon yoğunluğuna sahip olduğu düşünülmektedir. Toplam popülasyon iki milyonun üzerindedir.
İnsan ile etkileşim
Japonya en az 1940'lardan beri Batı Pasifik'te çizgili yunusları avlamaktadır. "Çizgili yunus sürek avı" günlerinde yılda en az 8.000-9.000 yunus öldürülmekteydi ve hatta bir yıl bu sayı 21.000'e çıkmıştır. 1980'lerden beri avlanmaya konulan kotalarla birlikte bu sayı yılda 1.000 yunusa düşmüştür. Doğa korumacıları nüfus, hastalık, yoğun gemi seferleri ve sıklıkla oluşan ağa takılmalar nedeniyle Akdeniz popülasyonunun tehdit altında olmasından endişelenmektedir.
Çizgili yunusların yakalanıp bakılmasıyla ilgili çabalar, besin almayı reddeden yunusların iki hafta sonra ölmesiyle başarısızlıkla sonuçlanmıştır.
Kaynakça
- Balinalar Uzmanlık Grubu (1996). Stenella coeruleoalba.30 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2006 IUCN Kırmızı Liste. IUCN 2006. 5 Ocak 2007'de erişildi. Bilgibankası girişinde bu türün neden korunmaya muhtaç (LR/cd) sınıfında listelendiği açıklanmaktadır.
- Striped Dolphin by Frederick I. Archer II in Encyclopedia of Marine Mammals pp. 1201–1203.
- Whales Dolphins and Porpoises, Mark Carwardine, Dorling Kindersley Handbooks, ISBN 0-7513-2781-6
- National Audubon Society Guide to Marine Mammals of the World, Reeves, Stewart, Clapham and Powell, ISBN 0-375-41141-0
- MSW Sinonim listesi
- LeDuc, R.G., W.F. Perrin and A.E. Dizon (1999). Phylogenetic relationships among the delphinid cetaceans based on full cytochrome b sequences. Marine Mammal Science, vol. 15, no. 3:619-648.