Yunusgiller
Yunusgiller (Delphinidae), balinalar (Cetacea) takımına dahil olan dişli balinalar (Odontoceti) alt takımının bütün okyanus yunusları üyelerini içeren bir familyasıdır.
| Yunusgiller | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Yunusgiller (Delphinidae) familyasının bir üyesi olan Pasifik beyaz yanlı yunusu (Lagenorynchus obliquidens). | ||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
|
Cins ve türleri içeren ayrıntılı sınıflama için metne bakınız. | ||||||||||||||||
Yukarıdaki tanımdan anlaşılacağı üzere, yunusgiller familyasının üyeleri esasen açık denizlerde yaşar ve böylece, "yunus" adı ile anılan başka bir dişli balina grubu olan nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyasının türlerinden ayrılırlar. Irrawaddy yunusu (Orcaella brevirostris) gibi bazı türler ise daha çok kıyı şeritlerinde ve nehir kıyılarında bulunan istisna yunusgillerdir.
Bu familya, memeliler (Mammalia) sınıfına dahil olmasına ve dolayısıyla da kendisini oluşturan türlerin balık olmamasına rağmen, Türkçede yunusbalığıgiller olarak da anılabilir[1][2].
Yunusgiller familyası içindeki görece büyük altı tür, bu familya içinde sınıflandıkları için aslında yunus olsalar da daha çok "balina" adı ile anılır. Bu canlılar şunlardır:
- Cüce katil balina (Feresa attenuata)
- Kısa yüzgeçli pilot balina (Globicephala macrorhynchus)
- Uzun yüzgeçli pilot balina (Globicephala melas)
- Katil balina (Orcinus orca)
- Elektra balinası (Peponocephala electra)
- Yalancı katil balina (Pseudorca crassidens)
Yunusgiller familyasındaki türler, haliç yunusundaki gibi 1,2 m uzunluk ve 40 kg ağırlıktan katil balinadaki gibi 7 m ve 4,5 tona kadar değişen büyüklüklere sahiptir. Çoğu türün ağırlığı ise 50 - 200 kg aralığındadır. Dünyanın tüm denizlerinde bulunan bu canlılar, daha çok kıta levhaları üzerindeki görece sığ denizlerde yaşarlar. Hepsi etçildir ve sıklıkla balık ve mürekkep balığı ile beslenirler.
Sınıflama
Yunusgiller (Delphinidae) familyasının balinalar (Cetacea) takımı içindeki yeri ve türlere kadar olan ayrıntılı sınıflaması aşağıda sunulmuştur.
- Takım : Cetacea - Balinalar
- Alt takım : Odontoceti - Dişli balinalar
- Familya : Delphinidae - Yunusgiller
- Cins : Cephalorhynchus
- Tür : Alaca yunus (Cephalorhynchus commersonii)
- Tür : Şili yunusu (Cephalorhynchus eutropia)
- Tür : Benguela yunusu (Cephalorhynchus heavisidii)
- Tür : Beyaz başlı yunus (Cephalorhynchus hectori)
- Cins : Delphinus
- Tür : Uzun burunlu bayağı yunus (Delphinus capensis)
- Tür : Tırtak (Delphinus delphis)
- Cins : Feresa
- Tür : Cüce katil balina (Feresa attenuata)
- Cins : Globicephala
- Tür : Kısa yüzgeçli pilot balina (Globicephala macrorhynchus)
- Tür : Uzun yüzgeçli pilot balina (Globicephala melas)
- Cins : Grampus
- Tür : Boz yunus (Grampus griseus)
- Cins : Lagenodelphis
- Tür : Sarawak yunusu (Lagenodelphis hosei)
- Cins : Lagenorhynchus
- Tür : Atlantik beyaz yanlı yunusu (Lagenorhynchus acutus)
- Tür : Beyaz burunlu yunus (Lagenorhynchus albirostris)
- Tür : Siyah çeneli yunus (Lagenorhynchus australis)
- Tür : Kum saati yunusu (Lagenorhynchus cruciger)
- Tür : Pasifik beyaz yanlı yunusu (Lagenorhynchus obliquidens)
- Tür : Gölgeli yunus (Lagenorhynchus obscurus)
- Cins : Lissodelphis
- Tür : Lissodelphis borealis - Kuzey gerçek balina yunusu
- Tür : Lissodelphis peronii - Güney gerçek balina yunusu
- Cins : Orcaella
- Tür : Orcaella brevirostris - Irrawaddy yunusu
- Tür : Orcaella heinsohni - Avustralya küçük yüzgeçli yunusu
- Cins : Orcinus
- Tür : Orcinus orca - Katil balina
- Cins : Peponocephala
- Tür : Peponocephala electra - Elektra balinası
- Cins : Pseudorca
- Tür : Pseudorca crassidens - Yalancı katil balina
- Cins : Sotalia
- Tür : Sotalia fluviatilis - Haliç yunusu
- Cins : Sousa
- Tür : Sousa chinensis - Pasifik kambur yunusu
- Tür : Sousa plumbea - Hint kambur yunusu
- Tür : Sousa teuszii - Atlantik kambur yunusu
- Cins : Stenella
- Tür : Stenella attenuata - Pantropik benekli yunusu
- Tür : Stenella clymene - Atlantik dönücü yunusu
- Tür : Stenella coeruleoalba - Çizgili yunus
- Tür : Stenella frontalis - Atlantik benekli yunusu
- Tür : Stenella longirostris - Dönücü yunus
- Cins : Steno
- Tür : Steno bredanensis - Pürüzlü dişli yunus
- Cins : Tursiops
- Tür : Tursiops aduncus - Hint-Pasifik şişe burunlu yunusu
- Tür : Tursiops truncatus - Şişe burunlu yunus, afalina
Yakın tarihli moleküler çözümlemeler, henüz aksi kabul ediliyor olsa da yunusgillere dahil çeşitli cinslerin tek soylu olmadığını göstermiştir. Dolayısıyla, başta Stenella ve Lagenorhynchus için geçerli olan bu durum nedeniyle, yunusgiller familyasının sınıflamasında ileriki yıllarda önemli değişiklikler olabilir.
Kaynakça
Genel
- İngilizce Wikipedia'daki Oceanic dolphin maddesinin 7 Aralık 2006 sürümü
- LeDuc, R.G., Perrin, W.F., Dizon, A.E. (1999). Phylogenetic relationships among the delphinid cetaceans based on full cytochrome b sequences. Marine Mammal Science 15, 619–648.
- May-Collado, L., Agnarsson, I. (2006). Cytochrome b and Bayesian inference of whale phylogeny. Molecular Phylogenetics and Evolution 38, 344-354.
- 2006 IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Maddede sayılan türlerle ilgili sayfalar.
Diğer
- ^ ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü. "Deniz Biyolojisi ve Balıkçılık Biyolojisi İlgi Alanındaki Bazı Terimler ve Tanımları" bölümü. Yunusbalığıgiller maddesi (Erişim: 21 Aralık 2006).
- ^ T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı. "Tarım Ve Köyişleri Bakanlığı Tarafından Cıtes Belgesi Düzenlenecek Ek-I-A Sayılı Hayvan ve Bitki Türlerinin Listesi"; MS Office Word belgesi (Erişim tarihi: 21 Aralık 2006).