Üstinsan
Etimoloji
Üstinsan sözcüğü ilk olarak Romalı yazar Lucian tarafından "Hyperanthropos" olarak kullanılmıştır. Sözcük Latince hyper- (öte, üstü) ve anthropos (insan) sözcüklerinin birleşiminden oluşur.
Üstinsan
Bu madde Friedrich Nietzsche maddesinin alt başlığıdır.
Üstinsan, (Almancası Übermensch) Nietzsche'nin geliştirdiği, yapıtlarında kullandığı ve özellikle Böyle Buyurdu Zerdüşt adlı kitabında açık bir şekilde tanımladığı felsefi terimlerden birisidir. Nihilizm ve güç istenci kavramlarıyla ilişkili bir kavramdır. Nietzsche, İnsanötesi'ne şöyle nidâ eder:
| “ | Yeryüzünün anlamı olacak İnsanötesi! Yalvarırım size, kardeşlerim, yeryüzüne bağlı kalın, inanmayın size dünya ötesi umutlardan söz edenlere! | „ |
Bu deyiş onun İnsanötesi kavramının anlam katmanlarından birini gösterir. Bu da Nietzsche'nin dinsel düşünüşe yönelik itirazından ileri gelir.
Tanım
Terim Nietzsche sonrasında pek çok karşıt anlamlarda anlaşılmış ve değerlendirilmiştir; örneğin bu kavram, İnsanötesi arayışının bir ürünü olarak görülmenin yanı sıra, nasyonal sosyalizm tarafından da ırkçı düşüncelere kaynaklık edecek şekilde yorumlanmıştır. Öte yandan Nietzsche'nin bu İnsanötesi kavramıyla bütün bunlarla ilişkili olmadığı birçok düşünür tarafından açıklanmış ve gösterilmiştir. Nietzsche'nin burada, insan üstü özellikleri olan bir varlıktan ya da belirli bir ulus ya da etnik kimlikten söz etmediği ortaya konulmuştur.
Nietzsche'ye göre insan mertebesi, hayvan mertebesiyle İnsanötesi mertebesi arasında kalmış bir varlıktır ve bu nedenle insan mertebesi alt edilmelidir. Bu ifade de İslam felsefesinde sufilerce ifade edilen insan-ı kamil fikriyle benzerlikler gösterir. Bunu Zerdüşt'te birçok kez ifade etmektedir. Bunun anlamı, Nietzsche'nin düşüncesine göre insanın eksikli yani tamamlanmamış bir varlık olmasıdır. İnsan, yanılgılardan ve yücelttiği yanılsamalardan kurtulduğunda eksikli varlığını aşabilecek, kendisini tamamlayabilecektir. İnsan hep kendini aşmaya çalışarak, alt ederek üst-insan olma yolunda ilerleyecektir. Nietzsche yaşadığı dönemi "nihilizm çağı" olarak adlandırmıştır ve bu ancak İnsanötesi'ne ulaşmaya çalışmakla aşılabilecektir.
Aksi halde Nietzsche'nin deyişiyle;
| “ | İnsan, bir an önce kargaşasını, kendine anlam veren bir düzene çevirmezse, yıldız doğurtmazsa, karanlığında yok olacaktır. (Böyle Buyurdu Zerdüşt'ün Önsöz'ünde) | „ |