İdrar yolu enfeksiyonu

İdrar yolu enfeksiyonu (İYE) idrar yolunun herhangi bir bölümünü etkileyen bir enfeksiyondur. Alt idrar yolunu etkilediğinde basit bir sistit (mesane enfeksiyonu) ve üst idrar yolunu etkilediğinde ise piyelonefrit (böbrek enfeksiyonu) olarak adlandırılır. Bir alt idrar yolu kaynaklı belirtiler arasında ağrılı işeme ve sık işeme veya işeme ihtiyacı hissetme (veya ikisi birden) ve piyelonefrit belirtileri arasında alt İYE belirtilerine ek olarak ateş ve böğür ağrısı sayılabilir. Yaşlılar ve küçük çocuklarda belirtiler çok belirgin olmayabilir. Her iki türün de temel etmeni Escherichia colidir, ancak nadiren başka bakteriler, virüsler veya mantarlar da bu enfeksiyonlara neden olabilir.

İdrar yolu enfeksiyonu
İdrarin mikroskopik incelenmesinde akyuvarlar arasında çubuksu bakteriler.
Uzmanlık ÜRoloji 

İdrar yolu enfeksiyonları kadınlarda erkeklerde olduğunda daha yaygın görülür; her iki kadından biri hayatının bir döneminde en az bir enfeksiyon geçirir. Nüks etme olasılığı yüksektir. Risk faktörleri arasında kadın anatomisi, cinsel ilişki ve aile geçmişi sayılabilir. Piyelonefrit, ortaya çıkarsa, genellikle bir mesane enfeksiyonunu takiben ortaya çıkar fakat bir kandan geçen enfeksiyon kaynaklı da olabilir. Genç ve sağlıklı kadınlarda tanı yalnızca belirtilere dayalı olarak konabilir. Belirtileri bariz olmayan kişilerde tanı koymak güç olabilir, çünkü enfeksiyon olmasa da bakteri bulunabilir. Komplike vakalarda veya tedavinin başarısız olduğu durumlarda bir idrar kültürü faydalı olabilir. Sık enfeksiyon geçiren kişilerde koruyucu bir önlem olarak düşük dozlu antibiyotikler kullanılabilir.

Komplike olmayan vakalarda idrar yolu enfeksiyonları, her ne kadar bu durumun tedavisinde kullanılan antibiyotiklerden pek çoğuna yönelik direnç artsa da, kısa süreli bir antibiyotik kullanımıyla kolayca tedavi edilebilir. Komplike vakalarda daha uzun süreli veya intravenöz antibiyotik kullanımı gerekebilir ve eğer iki veya üç gün içerisinde belirtilerde iyileşme görülmezse daha ileri tanı testleri gereklidir. Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonları, yıllık %10 idrar yolu enfeksiyonu gelişmesiyle, en yaygın bakteriyel enfeksiyon biçimidir.

İşaretler ve belirtiler
İdrar yolu enfeksiyonuna bağlısepsis tanılı bir kişide görüldüğü gibi idrarda iltihap bulunabilir (piyüri) olarak adlandırılan bir durumdur.

Alt idrar yolu enfeksiyonu aynı zamanda mesane enfeksiyonu olarak da anılır. En yaygın belirtiler işemede yanma ve vajinal akıntı olmadan sık sık işemek (veya işeme ihtiyacı hissetmek) ve ciddi bir ağrıdır.[1] Bu belirtiler hafif veya şiddetli olabilir[2] ve sağlıklı kadınlarda ortalama altı gün sürebilir.[3] Kasık kemiğinin üzerinde ağrı veya bel olabilir. Üst idrar yolu enfeksiyonu veyapiyelonefrit rahatsızlığı olan kişiler, bir alt idrar yolu enfeksiyonunun klasik belirtilerine ek olarak böğür ağrısı, ateş, veya baş dönmesi ve kusma şikayeti yaşayabilirler.[2] İdrar nadiren kanlı görünür[4] veya gözle görülebilecek piyüri (idrarda iltihap) içerir.[5]

Çocuklarda

Küçük çocuklarda, bir idrar yolu enfeksiyonunun (İYE) tek belirtisi ateş olabilir. Daha bariz belirtiler bulunmadığından, iki yaş altı kız çocukları veya bir yaşın altındaki sünnet olmamış erkek çocukları ateşlendiğinde, bir idrar kültürü pek çok tıbbi birlik tarafından tavsiye edilmektedir. Bebeklerde iştahsızlık, kusma, daha fazla uyuma veya sarılık belirtileri görülebilir. Daha büyük çocuklarda ise üriner inkontinans (idrar kaçırma) meydana gelebilir.[6]

Yaşlılarda

İdrar yolu enfeksiyonları yaşlılarda sıklıkla belirti vermez.[7] İdrar tutamama, ruhsal durumda değişiklik veya halsizlik şikayetleri tek belirti olarak görülebilir.[2] Bununla birlikte bazı yaşlılar bir kan enfeksiyonu olan piyüri şikayetiyle bir sağlık kurumuna başvurabilirler.[4] Pek çok yaşlı insanda zaten idrar tutamama veya bunama mevcut olduğundan tanı koymak güç olabilir.[7]

Sebep

İdrar yolu enfeksiyonlarının %80-85’inin altında yatan sebep E. coli iken %5-10’unda sebep Staphylococcus saprophyticus'‘tur.[1] Nadiren viral veya fungal enfeksiyonlara bağlı olarak da ortaya çıkabilirler.[8] Diğer bakteriyel sebepler arasında şunlar sayılabilir: Klebsiella, Proteus, Pseudomonas ve Enterobacter. Bunlar yaygın olarak görülmezler ve normalde üriner sistem anormallikleri veya üriner kateterizasyon ile ilgilidirler.[4] Staphylococcus aureus kaynaklı idrar yolu enfeksiyonları normalde kan kaynaklı enfeksiyonlardan sonra görülürler.[2]

Cinsellik

Genç, cinsel olarak aktif kadınlarda, cinsel ilişki mesane enfeksiyonlarının %75-90’ının altında yatan sebep olmakla birlikte, enfeksiyon riski cinsel ilişki sıklığına bağlıdır.[1] "Balayı sistiti" terimi, evliliğin ilk dönemlerindeki bu sık İYE olgusunu tanımlamak için kullanılır. menopoz sonrasıkadınlarda, cinsel ilişki İYE gelişmesi riskine etki etmez. Cinsel ilişki sıklığından bağımsız olarak spermisit kullanımı İYE riskini artırır.[1]

Kadınlarda idrar yolu daha kısa ve anüse daha yakın olduğundan, kadınlarda İYE görülmesi ihtimali dha yüksektir.[9] Menopoz ile birlikte kadınlardaki östrojen seviyesi düştüğünden, koruyucu vajinal flora kaybına bağlı olarak idrar yolu enfeksiyonu riski artar.[9]

Üriner kateterler

Üriner kateterizasyon idrar yolu enfeksiyonu riskini artırır. Bakteriüri (ürede bakteri) riski, günlük %3 ila %6 arasındadır ve semptomatik enfeksiyonların azaltılmasında engelleyici antibiyotiklerin etkisi yoktur.[9] İlişkili bir enfeksiyon riski, yalnızca gerekli olduğunda insersiyon için aseptik teknik kullanılarak ve kateterin tıkanmaksızın drenajı korunarak azaltılabilir.[10][11][12]

Diğerleri

Ailelerde mesane enfeksiyonu yatkınlığı görülebilir. Diğer faktörler arasında diyabet,[1] sünnetsiz olmak ve büyük prostat sahibi olmak sayılabilir.[2] Komplike hale getiren faktörler belirsizdir ve anatomik, fonksiyonel veya metabolik anormalliklere yatkınlığı içerirler. Komplike bir İYE’nun tedavisi daha güçtür ve genellikle daha sıkı değerlendirme, tedavi ve takip gerektirir.[13] Çocuklarda İYE’ler vezikoüreteral reflü (ürenin mesaneden üreterlere veya böbreklere anormal hareketi) ve kabızlık ile bağlantılıdır.[6]

Omurilik yaralanması geçirmiş kişilerde, kısmen kronik kateter kullanımı ve kısmen de boşaltım fonksiyon bozukluğu nedeniyle idrar yolu enfeksiyonu daha yüksektir.[14] Bu popülasyonda en yaygın enfeksiyon sebebi ve yine en yaygın hastaneye başvurma sebebidir.[14] Bunlara ek olarak yabanmersini suyu veya yabanmersini desteği kullanımının bu popülasyonda önleme ve tedavide etkisiz olduğu görülmüştür.[15]

Oluşumu

İdrar yolu enfeksiyonlarına neden olan bakteri mesaneye genellikle idrar yolundan girer. Bununla birlikte enfeksiyon kan veya lenf yoluyla da ortaya çıkabilir. Bakterilerin idrar yoluna genellikle bağırsaktan geçtiğine ve bu nedenle kadınların anatomileri sebebiyle daha yüksek risk altında olduklarına inanılır. Mesaneye giren E. Coli mesane duvarına tutunabilir ve vücudun bağışıklık tepkisine direnen bir biyofilm oluşturabilir.[4]

Önleme

İYE sıklığını etkilediği onaylanmamış bir dizi önlem arasında aşağıdakiler sayılabilir: doğum kontrol hapları veya kondomların kullanılması, cinsel ilişkiden hemen sonra işemek, kullanılan iç çamaşırı türü, işeme veya dışkılama sonrasında başvurulan kişisel hijyen yöntemleri veya bir kişinin banyo yapıp yapmadığı veya duş alıp almadığı.[1] Benzer şekilde, kişinin idrarını tutması, tampon kullanımı ve suyla yıkamanın etkisi hakkında da kanıt bulunmamaktadır.[9]

Doğum kontrol yöntemi olarak spermisit veya diyafram kullanan ve sıklıkla idrar yolu enfeksiyonu yaşayan kişilere, alternatif yöntemler kullanılması tavsiye edilir.[4] Yabanmersini (suyu veya kapsülü) sıklıkla enfeksiyon yaşayanlarda vakaları azaltabilir,[16][17] ancak uzun vadeli tolerans sorunludur[16] ve %30’un üzerinde gastrointestinal rahatsızlık görülür.[18] Günde iki kez kullanım günde bir kez kullanımdan daha etkili olabilir.[19] 2011 yılı itibarıyla, intravajinal probiyotiklerin faydalı olup olmadığının belirlenmesi için daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir.[4] Spermisitsiz kondom kullanımı veya doğrum kontrol haplarının kullanımı, komplike olmayan idrar yolu enfeksiyonu riskini artırmaz.[20]

Tedavi

Nükseden enfeksiyon sahibi kişiler için, uzun süreli günlük antibiyotik kullanımı etkilidir.[1] Sıklıkla kullanılan tedaviler arasında nitrofurantoin ve trimetoprim/sülfametaksazol sayılabilir.[4] Asiditenin düşük olduğu mesanede kendisine karşı direnç oluşmayan formaldehid oluşturduğundan, metenamin de bu amaca yönelik olarak sıklıkla kullanılır.[21] Enfeksiyonların cinsel ilişkiye bağlı olduğu durumlarda, sonra da antibiyotik alımı faydalı olabilir.[4] Menopoz sonrası kadınlarda, topikal vajinal östrojen kullanımının nüksetmeyi azalttığı görülmüştür. Topikal kremlerle karşılaştırıldığında, ovüllerden vajinal oströjen kullanımı düşük dozlu antibiyotikler kadar faydalı olmamıştır.[22] 2011 yılı itibarıyla bir dizi aşı geliştirilmektedir.[4]

Çocuklarda

önleyici antibiyotiklerin, çocuklardaki idrar yolu enfeksiyonlarını azaltma etkisi zayıftır.[23] Bununla birlikte, eğer altta yatan hiçbir böbrek anormalliği yoksa, nükseden İYE daha ileri böbrek sorunlarında nadir bir sebep olup yetişkinlerdeki kronik böbrek rahatsızlığının yüzde sıfır virgül otuz üçüne (%0.33) yol açar.[24]

Tanı

Açık vakalarda, başkaca laboratuvar teyidi aranmaksızın yalnızca belirtilere dayalı olarak bir tanı konabilir ve tedavi uygulanabilir. Komplike veya şüpheli vakalarda, idrar analizi yoluyla üriner nitritler, akyuvarlar (lökositler) veya lökosit esteraz mevcudiyetibe bakarak tanının teyit edilmesi faydalı olabilir. Bir başka test olan üriner mikroskopi ise alyuvarlar, akyuvarlar veya bakterilerin mevcut olup olmadığını inceler. normal bir idrar yolu organizmasının her bir mL’sinde 103 veya üzerinde koloni oluşturan birim görülmesi halinde idrar kültürü pozitif kabul edilir. Bu kültürlerle antibiyotik hassasiyeti de test edilebilir ve böylece antibiyotik tedavisi seçiminde faydalı olabilirler. Bununla birlikte, negatif kültürlü kadınlar yine de antibiyotik tedavisiyle iyileşebilirler.[1] Semptomlar belirsiz olabildiğinden, idrar yolu enfeksiyonu bakımından güvenilir testler yapılmaksızın yaşlılarda tanı koymak güç olabilir.[7]

Sınıflandırma

Bir idrar yolu enfeksiyonu yalnızca alt idrar yolunu etkileyebilir ve bu durumda bir mesane enfeksiyonu olarak adlandırılır. Alternatif olarak, üst idrar yolunu etkileyebilir ve bu durumda piyelonefrit olarak adlandırılır. Eğer idrarda önemli miktarda bakteri bulunuyor ancak hiçbir semptom görülmüyorsa, bu durum asemptomatik bakteriüri olarak adlandırılır.[2] Eğer bir idrar yolu enfeksiyonu üst idrar yolunu etkiliyorsa ve kişide şeker hastalığıvarsa, kişi hamileyse, erkekse veya immünkompromize ise komplike kabul edilir.[3][4] Aksi halde eğer bir kadın sağlıklı ve menopoz öncesi dönemde ise komplike kabul edilmez.[3] Çocuklarda bir idrar yolu enfeksiyonu ateşle birlikte görülürse, bunun bir üst idrar yolu enfeksiyonu olduğu kabul edilir.[6]

Çocuklarda

Çocuklarda bir idrar yolu enfeksiyonu tanısı koyabilmek için, pozitif bir idrar kültürü gereklidir. Kullanılan numune alım yöntemine bağlı olarak bulaşma sıklıkla bir güçlük olarak ortaya çıkar, bu nedenle “temiz” bir akış numunesi için 5 CFU/mL, kateterle elde edilen numuneler için 104 CFU/mL ve suprapubik aspirasyonlar (bir iğneyle doğrudan mesaneden alınan numune) için 102 CFU/mL kullanılır. Numune toplamak için “idrar torbası” kullanımı, kültürlendiğinde yüksek kontaminasyon oranı nedeniyle Dünya Sağlık Örgütü tarafından tavsiye edilmemektedir ve tuvalet eğitimi almamış çocuklarda kateterizasyon tercih edilmektedir. Amerikan Pediatri Akademisi gibi bazı kuruluşlar, idrar yolu enfeksiyonu yaşayan iki yaşın altındaki tüm çocuklarda renal ultrason ve işeme sistoüretogramı (işeme esnasında kişinin üretrasının ve mesanesinin röntgen ışınlarıyla gerçek zamanlı olarak izlenmesi) tavsiye etmektedirler. Bununla birlikte, sorun görülmesi durumunda etkin tedavi bulunmaması nedeniyle, National Institute for Clinical Excellence gibi diğer kuruluşlar altı aylıktan küçük veya sıradışı bulgulara sahip çocuklarda yalnızca rutin görüntüleme yöntemlerini tavsiye etmektedirler.[6]

Ayırıcı Tanı

Servisit (serviks enflamasyonu) veya vajinit (vajina enflamasyonu) görülen kadınlarda ve İYE semptomları görülen genç erkeklerde sebep, bir Chlamydia trachomatis veya Neisseria gonorrheae enfeksiyonu olabilir.[2][25] Vajinit ayrıca bir maya mantarı enfeksiyonu kaynaklı da olabilir.[26] Pek çok İYE semptomuna sahip olmasına karşın üre kültürleri negatif olan ve antibiyotiklerle iyileşmeyen kişiler için interstisyel sistit (mesanede kronik ağrı) değerlendirilebilir.[27] Farklı tanıda Prostatit (prostat enflamasyonu) de değerlendirilebilir.[28]

Tedavi

Başlıca tedavi yöntemi antibiyotiklerdir. Bir mesane enfeksiyonunda kimi zaman hissedilen yanma ve sıkışma şikayetlerine yardımcı olmak üzere ilk birkaç gün boyunca antibiyotiklere ek olarak kimi zaman Fenazopiridin reçete edilir.[29] Bununla birlikte, kullanımına yönelik güvenlik kaygıları ve özellikle de yükselen methemoglobinemi(kanda normalin üzerinde methemoglobin seviyesi) riski nedeniyle rutin olarak tavsiye edilmemektedir.[30] Ateş için asetaminofen (parasetamol) kullanılabilir.[31]

Nükseden basit İYE şikayetlerine sahip kadınlar, yalnızca eğer ilk tedavi başarısız olursa tıbbi takiple semptomların ortaya çıkmasında kendi kendine tedaviden fayda görebilirler. Telefonla bir eczacıdan antibiyotik alınabilir.[1]

Komplike Olmayan Vakalar

Komplike olmayan enfeksiyonlara, yalnızca semptomlara dayalı olarak tanı konabilir ve tedavi edilebilir.[1] Trimetoprim/sülfametaksazol (TMP/SMX), sefalosporinler, nitrofurantoin veya birflorokinolon gibi oral antibiyotikler, her biri eşit etkili olarak iyileşme süresini önemli ölçüde kısaltabilirler.[32] Üç günlük bir trimetoprim, TMP/SMX veya florokinolon tedavisi genellikle yeterli olurken, nitrofurantoin için 5–7 gün gerekir.[1][33] Tedaviyle, semptomlarda 36 saat içinde iyileşme görülmelidir.[3] Hastaların yaklaşık %50’si herhangi bir tedavi almaksızın birkaç gün veya hafta içerisinde iyileşir.[1] Infectious Diseases Society of America bu ilaç sınıfına yönelik direnç oluşması endişesine bağlı olarak florokinolonları ilk tedavi yöntemi olarak tavsiye etmemektedir.[33] Bu önleme rağmen, yaygın kullanımlarına bağlı olarak bu tedavilerin tümüne yönelik bir miktar direnç gelişmiştir.[1] Bazı ülkelerde tek başına trimetoprimin TMP/SMX’e eşdeğer olduğu kabul edilmektedir.[33] Basit İYE’ler için, çocuklar genellikle üç günlük bir antibiyotik kullanımına yanıt verirler.[34]

Piyelonefrit

Piyelonefrit, basit bir mesane enfeksiyonundan daha ciddi bir şekilde, daha uzun süreli oral antibiyotik veya intravenöz antibiyotik kullanılarak tedavi edilir.[35] Direnç oranının %10'dan daha yüksek olduğu alanlarda normalde yedi günlük oral florokinolonsiprofloksazin kullanılır.Eğer yerel direnç oranları %10’un üzerinde ise, genellikle bir doz intravenöz seftriakzon reçete edilir. Daha şiddetli belirtiler gösteren kişilerde, sürekli antibiyotik tedavisi için hastaneye yatış gerekli olabilir.[35] Eğer iki veya üç günlük tedavi sonrasında semptomlarda iyileşme görülmezse bir böbrek taşına bağlı üriner obstrüksiyon ihtimali değerlendirilebilir.[2][35]

Epidemiyoloji

İdrar yolu enfeksiyonları, kadınlarda en sık görülen bakteriyel enfeksiyonlardır.[3] En sık olarak 16 ila 35 yaş arasında görülürler ve kadınların %10’u her yıl ve %60’ı da hayatlarının bir döneminde enfeksiyon yaşarlar.[1][4] Nüksetme olgusu çok yaygın olup, insanların neredeyse yarısı bir yıl içinde ikinci kez enfeksiyon yaşar. İdrar yolu enfeksiyonları kadınlarda erkeklerde olduğundan dört kat daha sık görülür.[4] Piyelonefrit ise 20 ila 30 kat daha nadir görülür.[1] Bu yaklaşık %40 gibi bir oranla hastane enfeksiyonlarının en yaygın sebebidir.[36] Ürede asemptomatik bakteri oranı yaşla birlikte artarak, doğum yapma çağındaki kadınlarda %2 ila 7'den bakımevlerindeki yaşlı kadınlarda %50'ye kadar çıkmaktadır.[9] 75 yaşın üzerindeki erkekler arasında ürede asemptomatik bakteri oranı %7 ila 10 arasındadır.[7]

İdrar yolu enfeksiyonları, insanların %10’unu çocukluk döneminde etkileyebilir.[4] Çocuklar arasında idrar yolu enfeksiyonları en yaygın olarak üç aylıktan küçük sünnetsiz erkek çocuklarda ve ardından bir yaşın altındaki kız çocuklarında görülür.[6] Bununla birlikte, çocuklar arasındaki görülme sıklığı büyük farklılıklar gösterebilir. Yaşları 0 ila 2 arasında değişen, yüksek ateşli bir grup çocukta %2 ila 20'sine İYE tanısı konmuştur.[6]

Toplum ve kültür

Birleşik Devletler’de idrar yolu enfeksiyonları her yıl yaklaşık yedi milyon poliklinik ziyareti, bir milyon acil servis ziyareti ve yüz bin hastaneye yatış işleminin sebebidir.[4] Bu enfeksiyonların maliyeti hem kayıp çalışma süresi hem de tıbbi bakım maliyetleri bakımından önemli düzeydedir. Birleşik Devletler’de tedavinin doğrudan maliyetinin yıllık 1.6 milyar  Dolar olduğu tahmin edilmektedir.[36]

Tarihçe

İdrar yolu enfeksiyonlarının geçmişi ilk çağlara kadar uzanmakta olup, onlardan bahseden ilk belgenin M.Ö. 1550 yılına ait Ebers Papirüsü olduğu bilinmektedir.[37] Enfeksiyon, Mısırlılar tarafından “mesaneden ateş saçmak” olarak tasvir edilmiştir.[38] 1930’larda antibiyotiklerin geliştirilmesi ve kullanımı öncesinde etkin bir tedavi bulunmuyırdu ve baharatlar,kan alma ve dinlenme tavsiye edilmekteydi.[37]

Hamilelikte

Böbrek enfeksiyonu riski daha yüksek olduğunda özellikle hamilelik döneminde idrar yolu enfeksiyonları daha fazla önem arz eder. Hamilelik süresince, yüksek progesteron seviyeleri üreter ve mesane kaslarının gerginliğinin azalması ve idrarın üreterlere ve böbreklere geri akması durumu olan reflü ihtimalini artırma riskini yükseltir. Hamile kadınlarda asemptomatik bakteriüri riski daha yüksek olmayıp, böbrek enfeksiyonu riski %25 ila 40 arasındadır.[9] Bu nedenle, idrar testinde bir enfeksiyon belirtisi görülürse — semptomlar var olmasa bile —tedavi tavsiye edilir.Genel olarak hamilelikte güvenli kabul edildikleri için sefaleksin veya nitrofurantoin kullanılır.[39] Hamilelik esnasında bir böbrek enfeksiyonu prematüre doğum veya pre-eklampsiye (hamilelik esnasında görülen ve kasılma nöbetlerine yol açabilecek bir yüksek kan basıncı ve böbrek rahatsızlığı durumu) neden olabilir.[9]

İdrar yolu enfeksiyonu idrar yolunun herhangi bir bölümünü etkileyen bir enfeksiyondur. İdrarda normalde bakteri bulunmaz,[40] Mesane veya böbreğe bakteri girip idrarın içinde çoğalırsa idrar yolu enfeksiyonu meydana gelir. Bu tür enfeksiyonların en yaygını sistit olarak da adlandırılan mesane enfeksiyonudur. Bir diğer tür enfeksiyon böbrek iltihabıdir, piyelonefrit olarak da adlandırılır. Rahatsızlık verici olmalarına rağmen idrar yolu enfeksiyonları beklemeden doktor görülürse kolayca ve hızla tedavi edilebilir.[41]

İdrar yolu enfeksiyonu sık geçiren kişilerin önemli bir kısmında altta yatan esas sorun Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) ya da Diabetes Mellitus'dan bir önceki aşama olan Glukoz Tolerans Bozukluğu'dur. Sık idrar yolu enfeksiyonu geçiren kişilerde muhakkak hastalık tamamen iyileştikten sonra OGTT (Oral Glukoz Tolerans Testi) yapılmalı ve Diabetes Mellitus ihtimali ekarte edilmelidir. Normalde kan şekeri 140–160 mg/dl düzeyini aştıktan sonra kan şekeri, böbrek tübüllerinden geri emilemez ve böbrekler fazla şekeri vücuttan idrarla atmaya başlarlar(Glukozüri). Böbrekler bunu yaparken, zamanla idrarda bulunan şeker bakterilerin üremesi için uygun bir ortam oluşturur ve idrardaki şeker bakterilerin üremesine ve kolonileşmesine yol açarak idrar yolu enfeksiyonuna yol açar.

Bu yüzden idrar yolu enfeksiyonu geçiren hastalarda yaşa bakılmadan yapılması gereken ilk iş Diabetes Mellitus (şeker hastalığı) riskini gözönüne almak ve bu ihtimali ekarte etmektir.

Belirti ve işaretler

Mesane enfeksiyonları
  • Sık işeme ve çok az idrar çıkmasına rağmen, işeme ihtiyacı duyma.
  • Gece işeme ihtiyacı duyma.
  • İdrar yolu yangısı: İdrar yolu ağzında rahatsızlık veya ağrı; işeme sırasında idrar yolu boyunca bir yanma duygusu.
  • Sistit: Orta idrar yolunda ağrı.
  • Piyüri: İdrarda irin veya idrar yolunda iltihap akıntısı.
  • Hematüri: İdrarda kan.
  • Pireksi: Ateş (tıp)
  • Bulanık ve kötü kokulu idrar
  • Acil servise gelen yaşlı hastalarda akıl karışıklığı ve bağlantılı düşmeler idrar yolu enfeksiyonunda sıkça görülür.
  • Bazı idrar yolu enfeksiyonları bir belirti göstermezler.

Böbrek enfeksiyonları
  • Yukardaki belirtiler.
  • Kusma.
  • Sırtta, böğürde veya kasıklarda ağrı.
  • Abdominal ağrı veya bası.
  • Titreme ve yüksek ateş.
  • Gece terlemeleri.
  • Aşırı yorgunluk.

Epidemiyoloji

İdrar yolu enfeksiyonu, cinsel olarak faal olan kadınlarda sık görülür. Diyabetlilerde, Orak hücre anemisi veya idrar yolu bozukluğu olanlarda da daha sık olur.

Bakteriler idrar yoluna üretradan girebildikleri için kötü tuvalet temizlik alışkanlıkları enfeksiyona yol açabilir ama başka faktörler de önemlidir: kadınlarda gebelik, erkeklerde prostat büyümesi gibi; ama çoğu vakada başlatıcı olay belli değildir.

Aşağı idrar yolu enfeksiyonları genelde idrar yolu ağzından başlamasına karşın üst idrar yolu enfeksiyonları (piyelonefrit gibi) kan yoluyla da meydana gelebilir.

İdrar yolu enfeksiyonlarında alerjenlerin rolü olabilir. Örneğin gıda alerjileri mesane çeperini irite edip idrar yolu enfeksiyonuna duyarlılığı artırabilir. Cinsel ilişkiyi takip eden enfeksiyonlar lateks prezervatiflere, spermisitlere veya doğum kontrol haplarına karşı alerjiden dolayı olabilir.

Üriner kateter kullanımı idrar yolu enfeksiyonu olasılığını artırır. Bunun nedeni kateter yoluyla bakterilerin içeri taşınması olabileceği gibi, idrar yolunun çeperlerini kaplayan dokuların zedelenmesı sonucu bakterilerin daha kolaylıkla tutunabilmeleri de olabilir.

Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu erkeklerden daha sık olur, bunun nedeni üretranın daha kısa olması ve anüse daha yakın olmasıdır.

Tanı

Ağrılı işeyen bir hastadan bir idrar nümunesi alınır, idrarında nitrit, lökosit veya lökosit esteraz varlığına bakılır. Eğer bakteri sayısı yüksek ama hiç lökosit yoksa nümunede kontaminasyon vardır, test sonucu geçersizdir. İdrar yolu enfeksiyonu tanısını doğrulamak için mikrobiyolojik kültür yapılır.

Eğer idrar kültürü negatif ise:

  • Uretra yangısı Chlamydia trachomatis veya Neisseria gonorrheae enfeksiyondan kaynaklanıyor olabilir.
  • Sistit belirtileri, interstisyal sistit'e işaret edebilir.
  • Erkeklerde prostat enfeksiyonunda da acılı işeme meydan gelebilir.

Ateş, titreme, ve böğür ağrısı ile görülen ciddi enfeksiyonlarda, böbrek fonksiyonunu kontrol etmek için üre ve kreatin ölçümleri yapılır.

Kadınlarda görülen çoğu idrar yolu enfeksiyonu zararsızdır ve ayrıntılı laboratuvar testleri gerektirmezler. Ancak, bebeklerde idrar yolu enfeksiyonları görüntüleme ile incelenmelidir, tipik olarak üretrogram yapılarak idrar yolu bozukluğu olup olmadığına bakılır. Kullanılan teknikler röntgen, MRI, bilgisayarlı tomografidir.

Hasta tamamen iyileştikten sonra OGTT testi yapılmalı ayrıca kanda HbA1C,insülin ve c-peptid düzeylerine de bakılmalıdır. İdrar yolu enfeksiyonunun bir numaralı nedeni Diabetes Mellitus(Şeker Hastalığı) ya da Glukoz Tolerans Bozukluğu'dur. Bu yüzden bu iki ihtimal ilk etapta düşünülmeli ve hasta iyileştikten sonra muhakkak Diabetes Mellitus ihtimali ekarte edilmelidir.

Tedavi

Çoğu komplikasyonsuz idrar yolu enfeksiyonu ağizdan antibiyotik tedavisi ile tedavi edilebilir. Bunlar arasında trimethoprim, cephalosporinler, nitrofurantoin, veya bir fluoroquinolon (ör. ciprofloxacin, levofloxacin) sayılabilir. Bunlar yetişkinlerde 14 gün kullanılır.Ancak fluoroquinolon grubu antibiyotikler 18 yaş altında çocuklarda ve gebelerde kullanılamaz.

Eğer hasta piyelonefrit semptomları gösteriyorsa damardan antibiyotik verilmesi gerekebilir. Genelde aminoglikositler (Gentamicin gibi) ile bir beta-laktam antibiyotik (ampisilin veya seftriatoksin) beraber kullanılır. Ateş düştükten sonra tedavi 48 saat daha devam edilir. Ardından hasta 5 gün için ağızdan antibiyotiklere geçirilerek taburcu edilir.

Eğer hasta damardan antibiyotiklere cevap vermezse (düşmeyen ateş, kötüleşen böbrek işlevi), görüntüleme yöntemi ile böbreğin içinde veya etrafında bir abse, veya idrar yolunu tıkayıcı bir taş veya tümör olup olmadığına bakılır. En kabul gören görüntüleme tekniği bilgisayarlı tomografidir.

Ev tedavisi olarak bol su içmek, sık işemek, şeker ve şekerli gıdalardan kaçınmak, ve C vitamini almak, enfeksiyonun süresini kısaltır. Ancak bel ağrısı devam ederse bu böbrek enfeksiyonu olabileceğine işaret edebilir, işemede ağrı devam ederse, idrarda kan varsa, ateş varsa doktor görülmelidir.

Korunma

Yapılan araştırmalara göre aşağıda sıralanan yöntemler idrar yolu enfeksiyonunun meydana gelme olasılığını azaltabilir. Tekrar eden enfeksiyonu olanlarda, özellikle kadınlarda, bunlar faydalı olabilir:

  • Cinsel ilişki sonrasında idrar yolu ağzını temizlemek.[42]
  • Menopoz sonrası kadınlarda vajina içine bir estrojen kremi sürülmesininin tekrar eden sistiti engelediği gösterilmiştir.[43] Bu çalışmada kremi kullanan grup 0.5 mg estriol vaginal kremi iki hafta boyunca her gece kullanmış, ardından sekiz ay boyunca haftada iki kere kullanmaya devam etmiştir.
  • Nedeni anlaşılmamış ve tekrarlayan sistit vakalarında uzun dönem düşük doz antibiyotik alınır.

Aşağıdaki yöntemler makul görünmekle beraber işlerlikleri kontrollü olarak araştırılmamıştır:

  • cinsel ilişki öncesi ve sonrasında cinsel bölgenin temizlenmesi.
  • Anal seks yapan erkekler prezervatif takarak bağırsakta bulunan bakterilerden korumalıdırlar. Benzer şekilde, anal seks yapan kadınlar, eşleri anüslerine girdikten sonra temizlenmeden vajinalarına girmemesine dikkat etmelidirler.
  • Cinsel ilişkiden sonraki 15 dakika içinde kadının idrar yolunu boşaltarak, bakterilerin idrar yoluna, duvarlarına bağlanamadan dışarı atılmalarını sağlaması.
  • Yeterli sıvı, özellikle su almak.
  • İşeme ihtiyacına karşı gelmemek.
  • Tuvalette sıhhi şekilde temizlenmek, dışkı patojenlerinin idrar yoluna girmemesi için önden arkaya doğru silinmek.

Ayrıca bakınız
  • Metenamin
  • Hastane enfeksiyonları
  • vulvovaginal sağlık

Kaynakça
  1. Nicolle LE (2008). "Uncomplicated urinary tract infection in adults including uncomplicated pyelonephritis". Urol Clin North Am. 35 (1). ss. 1-12, v. doi:10.1016/j.ucl.2007.09.004. PMID 18061019.
  2. Lane, DR (Ağustos 2011). "Diagnosis and management of urinary tract infection and pyelonephritis". Emergency medicine clinics of North America. 29 (3). ss. 539-52. doi:10.1016/j.emc.2011.04.001. PMID 21782073.
  3. Colgan, R (1 Ekim 2011). "Diagnosis and treatment of acute uncomplicated cystitis". American family physician. 84 (7). ss. 771-6. PMID 22010614.
  4. Salvatore, S (Haziran 2011). "Urinary tract infections in women". European journal of obstetrics, gynecology, and reproductive biology. 156 (2). ss. 131-6. doi:10.1016/j.ejogrb.2011.01.028. PMID 21349630.
  5. Arellano, Ronald S. Non-vascular interventional radiology of the abdomen. New York: Springer. s. 67. ISBN 978-1-4419-7731-1. 9 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  6. Bhat, RG (Ağustos 2011). "Pediatric urinary tract infections". Emergency medicine clinics of North America. 29 (3). ss. 637-53. doi:10.1016/j.emc.2011.04.004. PMID 21782079.
  7. Woodford, HJ (Şubat 2011). "Diagnosis and management of urinary infections in older people". Clinical medicine (London, England). 11 (1). ss. 80-3. PMID 21404794.
  8. Amdekar, S (Kasım 2011). "Probiotic therapy: immunomodulating approach toward urinary tract infection". Current microbiology. 63 (5). ss. 484-90. doi:10.1007/s00284-011-0006-2. PMID 21901556.
  9. Dielubanza, EJ (Ocak 2011). "Urinary tract infections in women". The Medical clinics of North America. 95 (1). ss. 27-41. doi:10.1016/j.mcna.2010.08.023. PMID 21095409.
  10. Nicolle LE (2001). "The chronic indwelling catheter and urinary infection in long-term-care facility residents". Infect Control Hosp Epidemiol. 22 (5). ss. 316-21. doi:10.1086/501908. PMID 11428445.
  11. Phipps S, Lim YN, McClinton S, Barry C, Rane A, N'Dow J (2006). Short term urinary catheter policies following urogenital surgery in adults Phipps, Simon (Ed.). "Cochrane Database of Systematic Reviews". Cochrane Database Syst Rev, 2. ss. CD004374. doi:10.1002/14651858.CD004374.pub2. PMID 16625600.
  12. Gould CV, Umscheid CA, Agarwal RK, Kuntz G, Pegues DA (2010). "Guideline for prevention of catheter-associated urinary tract infections 2009". Infect Control Hosp Epidemiol. 31 (4). ss. 319-26. doi:10.1086/651091. PMID 20156062.
  13. Infectious Disease, Chapter Seven, Urinary Tract Infections 29 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from Infectious Disease Section of Microbiology and Immunology On-line. By Charles Bryan MD. University of South Carolina. This page last changed on Wednesday, April 27, 2011
  14. Eves, FJ (Nisan 2010). "Prevention of urinary tract infections in persons with spinal cord injury in home health care". Home healthcare nurse. 28 (4). ss. 230-41. doi:10.1097/NHH.0b013e3181dc1bcb. PMID 20520263.
  15. Opperman, EA (Haziran 2010). "Cranberry is not effective for the prevention or treatment of urinary tract infections in individuals with spinal cord injury". Spinal cord. 48 (6). ss. 451-6. doi:10.1038/sc.2009.159. PMID 19935757.
  16. Jepson RG, Craig JC (2008). Cranberries for preventing urinary tract infections Jepson, Ruth G (Ed.). "Cochrane Database of Systematic Reviews". Cochrane Database Syst Rev, 1. ss. CD001321. doi:10.1002/14651858.CD001321.pub4. PMID 18253990.
  17. Wang CH, Fang CC, Chen NC; ve diğerleri. (2012). "Cranberry-containing products for prevention of urinary tract infections in susceptible populations". Arch Intern Med. 172 (13). ss. 988-96. doi:10.1001/archinternmed.2012.3004.
  18. Rossi, R (Eylül 2010). "Overview on cranberry and urinary tract infections in females". Journal of Clinical Gastroenterology. Cilt 44 Suppl 1. ss. S61-2. doi:10.1097/MCG.0b013e3181d2dc8e. PMID 20495471.
  19. Wang, CH (9 Temmuz 2012). "Cranberry-containing products for prevention of urinary tract infections in susceptible populations: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials". Archives of Internal Medicine. 172 (13). ss. 988-96. PMID 22777630.
  20. Engleberg, N C; DiRita, V; Dermody, T S (2007). "63". Schaechter's Mechanism of Microbial Disease (4 bas.). 618: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-5342-5.
  21. Cubeddu, Richard Finkel, Michelle A. Clark, Luigi X. (2009). Pharmacology (4th ed. bas.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. s. 397. ISBN 9780781771559. 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  22. Perrotta, C (16 Nisan 2008). "Oestrogens for preventing recurrent urinary tract infection in postmenopausal women". Cochrane database of systematic reviews (Online), 2. ss. CD005131. doi:10.1002/14651858.CD005131.pub2. PMID 18425910.
  23. Dai, B; Liu, Y; Jia, J; Mei, C (2010). "Long-term antibiotics for the prevention of recurrent urinary tract infection in children: a systematic review and meta-analysis". Archives of Disease in Childhood. 95 (7). ss. 499-508. doi:10.1136/adc.2009.173112. PMID 20457696.
  24. Salo, J (Kasım 2011). "Childhood urinary tract infections as a cause of chronic kidney disease". Pediatrics. 128 (5). ss. 840-7. doi:10.1542/peds.2010-3520. PMID 21987701.
  25. Raynor, MC (Ocak 2011). "Urinary infections in men". The Medical clinics of North America. 95 (1). ss. 43-54. doi:10.1016/j.mcna.2010.08.015. PMID 21095410.
  26. Leung, David Hui ; edited by Alexander. Approach to internal medicine : a resource book for clinical practice (3rd ed. bas.). New York: Springer. s. 244. ISBN 978-1-4419-6504-2. 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  27. Kursh, edited by Elroy D. (2000). Office urology. Totowa, N.J.: Humana Press. s. 131. ISBN 978-0-89603-789-2. 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  28. Walls, authors, Nathan W. Mick, Jessica Radin Peters, Daniel Egan ; editor, Eric S. Nadel ; advisor, Ron (2006). Blueprints emergency medicine (2nd ed. bas.). Baltimore, Md.: Lippincott Williams & Wilkins. s. 152. ISBN 978-1-4051-0461-6. 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  29. Gaines, KK (Haziran 2004). "Phenazopyridine hydrochloride: the use and abuse of an old standby for UTI". Urologic nursing. 24 (3). ss. 207-9. PMID 15311491.
  30. Aronson, edited by Jeffrey K. (2008). Meyler's side effects of analgesics and anti-inflammatory drugs. Amsterdam: Elsevier Science. s. 219. ISBN 978-0-444-53273-2. 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  31. Glass, [edited by] Jill C. Cash, Cheryl A. (2010). Family practice guidelines (2nd ed. bas.). New York: Springer. s. 271. ISBN 978-0-8261-1812-7. 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  32. Zalmanovici Trestioreanu A, Green H, Paul M, Yaphe J, Leibovici L (2010). Antimicrobial agents for treating uncomplicated urinary tract infection in women Zalmanovici Trestioreanu, Anca (Ed.). "Cochrane Database of Systematic Reviews". Cochrane Database Syst Rev. 10 (10). ss. CD007182. doi:10.1002/14651858.CD007182.pub2. PMID 20927755.
  33. Gupta, K (1 Mart 2011). "International clinical practice guidelines for the treatment of acute uncomplicated cystitis and pyelonephritis in women: A 2010 update by the Infectious Diseases Society of America and the European Society for Microbiology and Infectious Diseases". Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America. 52 (5). ss. e103-20. doi:10.1093/cid/ciq257. PMID 21292654.
  34. "BestBets: Is a short course of antibiotics better than a long course in the treatment of UTI in children". 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  35. Colgan, R (1 Eylül 2011). "Diagnosis and treatment of acute pyelonephritis in women". American family physician. 84 (5). ss. 519-26. PMID 21888302.
  36. Brunner & Suddarth's textbook of medical-surgical nursing (12th ed. bas.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. 2010. s. 1359. ISBN 978-0-7817-8589-1. 9 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  37. Al-Achi, Antoine (2008). An introduction to botanical medicines : history, science, uses, and dangers. Westport, Conn.: Praeger Publishers. s. 126. ISBN 978-0-313-35009-2. 10 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2014.
  38. Wilson...], [general ed.: Graham (1990). Topley and Wilson's Principles of bacteriology, virology and immunity : in 4 volumes (8. ed. bas.). Londra: Arnold. s. 198. ISBN 0-7131-4591-9.
  39. Guinto VT, De Guia B, Festin MR, Dowswell T (2010). Different antibiotic regimens for treating asymptomatic bacteriuria in pregnancy Guinto, Valerie T (Ed.). "Cochrane Database of Systematic Reviews". Cochrane Database Syst Rev, 9. ss. CD007855. doi:10.1002/14651858.CD007855.pub2. PMID 20824868.
  40. "Adult Health Advisor 2005.4: Bacteria in Urine, No Symptoms (Asymptomatic Bacteriuria)". 21 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2007.
  41. "Urinary Tract Infections". 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2007.
  42. Meyhoff H, Nordling J, Gammelgaard P, Vejlsgaard R (1981). "Does antibacterial ointment applied to urethral meatus in women prevent recurrent cystitis?". Scand J Urol Nephrol. 15 (2). ss. 81-3. PMID 7036332.
  43. Raz R, Stamm W (1993). "A controlled trial of intravaginal estriol in postmenopausal women with recurrent urinary tract infections". N Engl J Med. 329 (11). ss. 753-6. PMID 8350884.

Dış bağlantılar
Sınıflandırma
Dış kaynaklar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.