İnönü, Mağusa

Inönü veya Sinde (Yunanca: Σίντα Sinta), Kıbrıs'ta köy. Mesarya Ovası'nda bulunan köy, fiilî olarak Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Gazimağusa ilçesine bağlı bir belediye statüsündedir.

İnönü Sinde Σίντα (Yunanca)
Köy
İnönü
İnönü İnönü'nün Kıbrıs'taki konumu
Ülke	de jure Kıbrıs de facto KKTC
Bölge / İlçe	Mağusa Bölgesi Gazimağusa İlçesi
İdare
• Belediye Başkanı	Ali Öncü
Nüfus  (2011)
• Toplam	911
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAZD)

İsim

Köyün geleneksel Türkçe ismi "Sinde"dir. 1958 yılında, Kıbrıs Türk liderliğinin köy isimlerini Türkçeleştirme çalışmaları kapsamında, Türk Dil Kurumu Başkanı Hasan Eren tarafından yapılan Ocak 1958 tarihli çalışmada köy ismi olarak "Sındırgı" önerildi. Bununla birlikte Sinde köylüleri bu ismi uygun bulmayıp İsmet İnönü'ye atfen "İnönü" ismini tercih ettiklerini belirten bir mektup yazdılar. O dönem Türkiye'de Adnan Menderes iktidarda bulunduğundan bu durum Kıbrıs Türk liderliğini zor durumda bıraktı.[1] 9 Ocak 1959'da Kıbrıs Türk Kurumları Federasyonundan yapılan açıklamada köyün adının "Sındırgı" olarak değiştirildiği belirtildi ve basında bu isim kullanıma girdi.[2]

Tarihçe

Geç Bronz Çağı'nda Sinde müstahkem bir kasabaydı. İsveçli arkeolog Anne Furumark başkanlığındaki bir ekibin 1947-48 yıllarında İnönü'de yaptığı kazı çalışmalarında üç farklı döneme ait üç yerleşim tespit edildi. Paul Åström tarafından 2003'te yayımlanan değerlendirmede, aradan geçen zamana göre bu üç yerleşimlerin tarihlendirmeleri tekrar gözden geçirildi. Buna göre, bölgedeki ilk yerleşim IIIB türü Miken seramiği üretmekteydi ve MÖ 1190-1180 yıllarında terk edildi. Furumark, ilk incelemesinde bunun adaya Elen yerleşiminden dolayı olabileceğini önerse de, Åström'ün tekrar değerlendirmesinde ulaşılan tarih bunun Deniz Kavimlerinin saldırmasından kaynaklanmasını daha olası kılmaktadır. Åström, Mikenlerden oluşan korsanlar/maceracılar veya Kıbrıslıların kendi arasındaki çatışmaların da yerleşimlerin terk edilmesine sebebiyet vermiş olabileceğini ifade etmektedir. İkinci yerleşim MÖ 1150-1140, üçüncü ve son yerleşim de MÖ 1110-1100 yıllarında terk edildi. Furumark'ın bulgularını inceleyen Charles M. Adelman, Sinde'nin bu dönemde birbiri arkasına iki sur tarafından korunduğunu düşünmektedir. Adelman'a göre Sinde, bu dönemde İdalion-Athienu'dan Enkomi'ye uzanan bakır ticareti güzergâhında Kanlıdere üzerindeki tek geçiş noktasını kontrol etmekteydi. Geçişi kullananlardan ücret alındığı Adelman'ın önermeleri arasındadır.[3]

Günümüzdeki köyün ismi 13. yüzyılda Papalık tarafından üretilen belgelerde geçmektedir.[4]

Sinde, Osmanlı döneminde saf bir Türk köyü hâline geldi.[5]

1958 yılında Lisi köyünden gelen EOKA mensubu Kıbrıslı Rumlardan oluşan bir grup, Mağusa'ya gitmek üzere sabahtan yola çıkmış olan, Sindeli Kıbrıslı Türkleri taşıyan bir otobüsü pusuya düşürdü. Bu pusuda atılan ateş sonucu biri 14 yaşındaki bir çocuk olmak üzere beş Kıbrıslı Türk sivil hayatını kaybetti.[6][7]

Kıbrıs'ta 1963-74 dönemindeki toplumlarararası çatışmalar ve Kıbrıs Harekâtı'nda kimsenin göçmen olmadığı köy, bölgedeki diğer köylerden göçmen olan Kıbrıslı Türklere ev sahipliği yaptı. Bu göçmenlerden bir kısmı günümüze dek köyde kaldı. Bu dönemde Türk Mukavemet Teşkilatı yapılanmasında Meriç (Mora) köyüne bağlıydı.[5]

Demografi

Osmanlı döneminden beri saf bir Türk köyü olan İnönü'de 1831 Osmanlı nüfus sayımında 69 vergi ödeyebilecek erkek olduğu kaydedilmiştir. Britanya döneminde yapılan sayımların bazılarında az sayıda Kıbrıslı Rum'un da köyde yaşadığı kaydedildi (1931 nüfus sayımında 12 kişi).[5] Köy nüfusu 2011 itibarıyla 455 kadın ve 456 erkek olmak üzere toplamda 911'di.[8] Köy nüfusu zaman içerisinde aşağıdaki şekilde gelişti:

Yıllara göre köy nüfus verileri
2011	911[8]
2006	933[5]
1996	855[5]
1978	883[5]
1973	866[5]
1960	803[5]
1946	798[5]
1931	623[5]
1921	562[5]
1911	491[5]
1901	362[5]
1891	214[5]

Kültür

Köyde her yaz Sinde Panayırı düzenlenir. İlk panayır 1958 yılında düzenlendi.[9] 1961 yılında "Sinde Ticaret Panayırı" adıyla düzenlenen üç günlük etkinlikte zirai gösteri ve hayvan müsabakası yapıldı.[10] Aradan geçen yıllarda duran panayırların düzenlenmesine 2014 yılında tekrar başlandı. Panayırda geleneksel yiyecek-içecek ve hediyelik eşya satışı yapılır, konserler ve halk dansları gösterileri düzenlenir.[9]

Siyaset

İnönü, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Gazimağusa ilçesine bağlı bir belediye statüsündedir. İnönü Belediyesi'ne Dörtyol, Korkuteli ve Pirhan köyleri bağlı olup, bunlardan Dörtyol köyünün nüfusu (2011 itibarıyla 1.349) İnönü'den büyüktür.[8]

Altyapı

Cami

Köyün ilk camisi, son cemaat yeri olmayacak tek gözlü bir bina olarak 1886 yılında inşa edilmeye başlandı ve inşaat 1894 yılında tamamlandı. 1902'de caminin damının tamir edilmesi ve önüne bir son cemaat yeri inşası önerildi, 8 Aralık 1910-19 Mayıs 1911 tarihleri arasında bu işlemler gerçekleştirildi. Bu caminin daha sonra tamamen yıkılmasını müteakiben hem okul hem de cami olarak kullanılması amacıyla 1923'te köy meydanına kesme sarı taştan yeni bir bina yapıldı. Kare planlı olan bu binanın giriş kapısı üzerindeki kilit taşı saksı, çiçek ve rozet motifleriyle süslüdür. Bina daha sonradan köyün spor kulübü İnönü Akınspor tarafından kullanılmaya başlandı. 1974'te köylü Mesut Ahmet Paşa Mesutoğlu tarafından yeni, "modern" bir cami yapıldı.[11]

Kaynakça

1. "Köylerinin adının "Yuvarlak" olarak değiştirilmesin karşı çıkan kimlerdi?". Haber Kıbrıs. Havadis Poli. 19 Eylül 2011. 19 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
2. "K.T.K. Federasyonundan". Bozkurt. 10 Ocak 1959. s. 2.
3. "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
4. Papacostas, Tasos (2012). "Byzantine Nicosia: 650-1191". Michaelides, D. (Ed.). Historic Nicosia. Lefkoşa: Rimal Publications. s. 87.
5. "Sinda". PRIO Cyprus Displacement Centre. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.
6. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.
7. Emircan, Mehmet Salih (2010), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Tören, Bayram ve Anma Günleri (2. bas.), Kıbrıs Türk Mücahitler Derneği Yayınları, ss. 53-54
8. "Tablo 3. İlçe, Bucak, Belediye, Mahalle ve Cinsiyete göre sürekli ikamet eden nüfus, 2011". KKTC Devlet Planlama Örgütü. 2 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2020.
9. "Sinde Panayırı başladı". Kıbrıs Postası. 8 Haziran 2019. 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2020.
10. "Cuma Günü Sinde Panayırı Açılacak". Bozkurt. 13 Eylül 1961. s. 1.
11. Bağışkan, Tuncer (2019), Kıbrıs'ta Türk, İslam ve İslamlaştırılan Eserler, Lefkoşa: Kıbrıs Türk Eğitim Vakfı Yayınları, s. 310