Abdulla Avlani

Abdullah Avlani (Özbekçe: Abdulla Avloniy) (1874, Taşkent-1934, Taşkent), Özbek şair. Yeni devir Özbek medeniyeti, edebiyatının esasçılarından biri, çocuk edebiyatı, Özbek milli tiyatrosu, draması, matbuatı, Özbek milli pedagojisinin temeli taşını koyan eğitimci.

Abdullah Avlani
Doğum Abdulla Avloniy
12 Temmuz 1874(1874-07-12)
Taşkent, Türkistan
Ölüm 25 Ağustos 1934 (60 yaşında)
Taşkent, Özbekistan
Meslek Yazar, şair, eleştirmen, tercüman, eğitimci,tiyatrocu
İkamet Türkistan (günümüzde Özbekistan)
Milliyet Türk (Özbek)

Hayatı

XX.yüzyıl başlarında Türkistan'daki Ceditçilik hareketinin ve eğitim seferberliğinin önemli isimlerinden biridir. Şair, gazeteci, tercüman, eğitimci, tiyatrocu olarak bilinmektedir. 1878 yılında Taşkent'te doğmuştur. Mahalle mektebi ve medresede eğitim gördü. 14 yaşında şiir yazmaya başlar. Türk Dünyasındaki birlik hareketlerini yakından takip eder. İsmail Gaspıralı'nın çıkarmış olduğu Tercüman gazetesini takip etti. Arapça, Farsça ve Rusça öğrenmiştir. Kültür seviyesini yükseltmiş ve Orta Asya Türk aydınları arasında tanınmış bir kişi oldu. 1904 yılında uğraşları ile Mirabad'da çağdaş bir eğitim veren mektep açar. Burada dersler verir. 1907 yılında Şöhret gazetesini çıkarmaya başlar. 1909 tarihinde yakın arkadaşlarıyla birlikte Cemiyeti Hayriye adında bir teşkilat oluşturur. Cemiyeti Hayriye, Orta Asya'daki eğitim atağının hız kazanmasında mühim bir etkiye sahiptir. Orta Asya Türklerinin düşünce ve kültür durumunu geliştirmek için 1913 yılında Turan adında bir tiyatro grubu kurmuştur. Burada sanat danışmanı, rejisör ve aktör olarak çalıştı. Eserlerini ve Abdullah Kadiri, Hamza Hekimzade Niyazi, Celil Mehmetkuluzade, Üzeyir Hacıbey gibi Türk dünyasının aydınlarının eserlerini sahneledi. Kendisinin Pinek (1915), Advokatlik Asanını (1916), Biz ve Siz gibi piyeslerini yazmıştır. Özbek tiyatrosunun gelişmesinde büyük bir etkiye sahiptir. Okullar için hazırladığı ders kitaplarından Birinci Muallim, İkkinçi Muallim (1912), Tarih, Türkiy Gülistan yahud Ahlak (1913) eserleri beğeni ile okunmuştur. 1915 yılında Edebiyat yahud Milli Şiirler adlı kitabı basılmıştır. Bu eserindeki şiirleri, Türk milli şuurunun uyanmsına büyük hizmet etmiştir. 1914 yılında Sadayı Türkistan gazetesinde muharrirlik yapan Abdullah Avlani, 1917 yılında Turan gazetesini çıkardı. 1919-1920 yıllarında Afganistan'da elçi olarak görev yaptı. Daha sonra İştirakiyyun, Kızıl Bayrak, Kasabaçilik İşi gazetelerinde muharrir olarak görev yaptı. Ardından Orta Asya Devlet Üniversitesinde çalıştı. 1931 yılında profesör oldu. 1934 yılında Taşkent'te öldü[1][2].

Eserleri

En ünlü eseri Türki Gülistan yahud Ahlak adlı kitabıdır. Bu kitap, eski Şarkta yarı nazım, yarı nesir halinde yazılan eserleri hatırlatır. Ziya Gökalp, Mehmet Akif düşüncesinde bir eserdir[1][3].

Neşredilen eserleri
  • Avloniy. «Toshkent tonggi». T., 1978.
  • Avloniy. Oʻson millat. T., 1993.
  • Avloniy. Turkiy guliston yohud axloq. T., 1992.
  • Avloniy. Afgʻon sayohati. Kundaliklar. «Sharq yulduzi», 1990, 7-son.
  • Milliy uygʻonish. T., 1993.
  • Avloniy, Tanlangan asarlar, Ikki tomlik, «Maʼnaviyat»., T., 1998 y.

İlmi kaynaklar
  • Qosimov B. Abdulla Avloniy. T., 1979.
  • Qosimov B. Inqilobiy sheʼriyat sahifalari. T., 1977.
  • Oripov Q. Alangali yillar adabiyoti., T., 1972.

Ayrıca bakınız
  • Özbekistan edebiyatı

Kaynakça
  1. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2016.
  2. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2016.
  3. Özbek yazılı edebiyatı http://turklib.ru/general_history/baslangicindan_gunumuze_kadar_turkiye_diisindaki_turk_edebiyatlari_antolojisi_ozbek_edebiyati_15_cilt_ozbek_yaz305l305_edebiyati.html 13 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.