Agromyzidae
Agromyzidae, İki kanatlılar (Diptera) takımından bir böcek familyası.
| Agromyzidae | ||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
|
Metne bakınız | ||||||||||||||||||||||
Ufak sineklerdir. 27 cinse ait 2742 tür ile Diptera takımın en büyük familyalarından biridir. Bunların 1165'i Palearktik bölgededir. Bitkilerin yapraklarında ve diğer kısımlarında yaşayan, açık yeşilimsi, beyaz ve farklı şekillerde olan larvaları galeriler açan sineklerdir. Bitki oyan sineklerin yarısı bu familyaya aittir.
Türkiye'de 2009 yılı verilerine göre 165 türü bulunur. Türkiye'de Agromyzidae familyasına bağlı türlerle ilgili yapılan çalışmalar oldukça yenidir. Ekonomik zararlarına yönelik ilk çalışma Prof Dr. Niyazi Lodos tarafından 1962 yılında[1] yapılmıştır.
Morfoloji
Larvaları 1,8–4,0 mm uzunluğunda ve beyazımsı-sarı renktedir.
Pupaları 1,5–3,0 mm olup, renkleri sarı, sarımsı kahverengi, koyu kahverengi ve siyahtır. Puplaşma yaprakta galeri içinde ya da toprağın birkaç cm altında olabilir. Galeri içinde gelişenlerin pupalarının bir kısmı yenme açıklığında serbest olarak, nir kısmı ise ipeğimsi ipliklerle ya da yapışkan bir sıvıyla bağlanmış olarak bulunur. Çoğu kez pupanın ön stigmaları yaprak epidermisinden dışarıya açılır. Puplaşması toprakta olan larvalar, yaprağın epidermisini yay şeklindeki bir yarık hâlinde keserek dışarıya çıkarlar.
Erginlerin vücutları dar, ince ve uzun olup, genellikle mat veya parlak siyah, grimsi siyah renkte, bazı türler sarı, bazı türler ise metalik yeşil, mavi renktedir. Kanatları, 1,3 mm den 4,8 mm ye kadar değişen ölçülerdedir. Tür teşhislerinin yapılabilmesindeki en önemli özellik erkek genital organının yapısı olup, bunu ergine ait dış morfolojik özellikler izlemektedir.
Biyolojisi
Ergin dişiler hem beslenmek hem de yumurta bırakmak için ovipozitörlerini (yumurta koyma borusu) bitki dokularına batırıp çıkarır ve çıkan bitki özsuyunu emerek beslenir. Çiğbalı, erginlerin temel besinini oluşturur. Dişiler çoğu kez yaprakları sadece özsu aksın diye delerler. Yumurtalar ovipozitör yardımıyla açılan her bir noktacığa teker teker olmak üzere epidermisin altına bırakılır. İnkubasyon süresini 3–5 günde tamamlayan yumurtadan çıkan larva, yaprakta 2 epidermis arasındaki mesofil tabakasında galeri açarak beslenmeye başlar. Larvaları 3 deri değiştirerek pupa dönemine geçerler. Larvaların gelişme süreleri türlere ve ortam sıcaklığına bağlı olarak bir hafta ile birkaç ay arasında değişiklik gösterir. Pupa süreleri türlere ve ortam sıcaklığına göre farklılık göstermekte olup, en az 10 gün en fazla ise 6–10 ay sürmektedir. Pupalaşma yaprakta galeri içinde ya da toprağın birkaç cm altında gerçekleşir.
Kışı çoğunlukla pupa bazen de son dönem larva olarak bitki artıkları içinde, toprak üzerinde veya içinde geçirmektedirler. Sera koşullarında yıl boyunca aktif olabilen galerisineği türleri erginleri Mart ayı başından itibaren, hatta iklim koşullarının ılıman olması durumunda Ocak ayı sonundan itibaren doğada görülmeye, beslenmeye ve çiftleşmeye başlar.
Beslenme
Tamamı fitofag olup, larvaları bitki dokuları içinde beslenir. Erginleri, deldikleri bitkiden akan özsu ile beslenirler.
Oygu
Diğer kazıcı (oyucu) böcek larvalarının aksine, larvalar bitki dokularının iç yüzeylerinin üzerinde bulunurlar ve öne doğru uzatılabilen, alt arkaya doğru yönelmiş çift sıralı ağız kancaları ile hareket ederler. Öyle ki, yay şeklinde bir yol izleyerek, sonuçta ork gibi bir iz ya da delik oluştururlar. Bitki hücreleri sert kısımları ile birlikte yenerek bağırsakta sindirilir. Yeme şekilleri türlere özgüdür. Çoğunluk, larvalar, yeme galerisinin sonunda, ilk başladıkkları noktaya dönerler. Bu aşamadan sonra galerilerin yan hücrelerini yemeye başlarlar.
Kural olarak 4 çeşit oyma çeşidi vardır. İki taraflı oyma (yaprağın her iki tarafı pyulur), üst tarafı oyma (palizat parenkiması), alt tarafı oyma (sünger parenkiması) ve galeri açma (epidermisi oyma). Eğer açılan kanal genişliğinden uzunsa galeri şeklinde oyma, spiral şeklinde ise spiral şeklinde oyma, bir küme şeklinde ise kabarcık şeklinde oyma denir.
Yaprakların epidermisleri arasına galeri açarak zarar yapan Agromyzidae türlerinin tanınması bu galerilerin şekline göre de yapılabilmektedir.
Sınıflandırma ve Türkiye'deki türler
Agromyzinae alt familyası
- Alt familya : Agromyzinae
- Oymak : Agromyzini
- Agromyza Fallén, 1810
- Agromyza abiens Zetterstedt, 1848
- Agromyza albipennis Meigen, 1830
- Agromyza albitarsis Meigen, 1830
- Agromyza ambigua Fallén, 1823
- Agromyza anderssoni Spencer, 1976
- Agromyza anthracina Meigen, 1830
- Agromyza apfelbecki Strobl, 1902
- Agromyza bromi Spencer, 1966
- Agromyza felleri Hering, 1941
- Agromyza flavipennis Hendel, 1920
- Agromyza frontella (Rondani, 1875)
- Agromyza graminicola Hendel, 1931
- Agromyza hiemalis Becker, 1908
- Agromyza idaeiana Hardy, 1853
- Agromyza intermittens Becker, 1907
- Agromyza marionae Griffiths, 1963
- Agromyza megalopsis Hering, 1933
- Agromyza myosotidis Kaltenbach, 1864
- Agromyza nana Meigen, 1830
- Agromyza nigrescens Hendel, 1920
- Agromyza nigripes Meigen, 1830
- Agromyza phylloposthia Sasakawa, 2008
- Agromyza pittodes Hendel, 1931
- Agromyza prespana Spencer, 1957
- Agromyza reptans Fallén, 1823
- Agromyza rondensis Strobl, 1900
- Agromyza trebinjensis Strobl, 1900
- Agromyza vicifoliae Hering, 1932
- Japanagromyza Sasakawa, 1958
- Japanagromyza salicifolii (Collin, 1911)
- Agromyza Fallén, 1810
- Oymak : Ophiomyiini
- Hexomyza Enderlein, 1936
- Hexomyza simplex (Loew 1869)
- Kleinschmidtimyia
- Melanagromyza Hendel, 1920
- Melanagromyza aeneoventris (Fallén, 1823)
- Melanagromyza cunctans (Meigen, 1830)
- Melanagromyza pubescens Hendel, 1923
- Melanagromyza tripolii Spencer, 1957
- Melanagromyza vignalis Spencer, 1959
- Ophiomyia Braschnikov, 1897
- Ophiomyia beckeri (Hendel, 1923)
- Ophiomyia cunctata (Hendel, 1920)
- Ophiomyia curvipalpis (Zetterstedt, 1848)
- Ophiomyia delphinii Hendel, 1928
- Ophiomyia galii Hering, 1937
- Ophiomyia inaequabilis (Hendel, 1931)
- Ophiomyia labiatarum Hering, 1937
- Ophiomyia maura (Meigen, 1838)
- Ophiomyia memorabilis Spencer, 1974
- Ophiomyia orbiculata (Hendel, 1931)
- Ophiomyia phaseoli (Tryon, 1895)
- Ophiomyia pinguis (Fallén, 1820)
- Ophiomyia pulicaria (Meigen, 1830)
- Ophiomyia submaura Hering, 1926
- Tropicomyia
- Hexomyza Enderlein, 1936
- Oymak : Agromyzini
Phytomyzinae alt familyası
- Alt familya : Phytomyzinae
- Amauromyza Hendel, 1931
- Alt cins: Amauromyza Hendel, 1931
- Amauromyza morionella (Zetterstedt, 1848)
- Alt cins: Cephalomyza Hendel, 1931
- Amauromyza flavifrons (Meigen, 1830)
- Amauromyza luteiceps (Hendel, 1920)
- Alt cins: Amauromyza Hendel, 1931
- Aulagromyza Enderlein, 1936
- Aulagromyza buhri (de Meijere, 1938)
- Aulagromyza hamata (Hendel, 1932)
- Aulagromyza heringii (Hendel, 1920)
- Aulagromyza orphana (Hendel, 1920)
- Aulagromyza populi (Kaltenbach, 1864)
- Aulagromyza trivittata (Loew, 1873)
- Calycomyza Hendel, 1931
- Calycomyza humeralis (von Roser, 1840)
- Cerodontha Rondani, 1861
- Alt cins: Butomomyza Nowakovski, 1967
- Cerodontha angulata (Loew, 1869)
- Cerodontha pseuderrans (Hendel, 1931)
- Cerodontha scutellaris (von Roser, 1840)
- Alt cins: Cerodontha Rondani, 1861
- Cerodontha denticornis (Panzer, 1806)
- Cerodontha fulvipes (Meigen, 1830)
- Alt cins: Dizygomyza Hendel, 1920
- Cerodontha bimaculata (Meigen, 1830)
- Alt cins: Poemyza Hendel, 1931
- Cerodontha imbuta (Meigen, 1838)
- Cerodontha incisa (Meigen, 1830)
- Cerodontha lateralis (Macquart, 1835)
- Cerodontha pygmaea (Meigen, 1830)
- Alt cins: Butomomyza Nowakovski, 1967
- Chromatomyia Hardy, 1849
- Chromatomyia ciliata (Hendel, 1935)
- Chromatomyia fuscula (Zetterstedt, 1838)
- Chromatomyia horticola (Goureau, 1851)
- Chromatomyia luzulae (Hering, 1924)
- Chromatomyia milii (Kaltenbach, 1864)
- Chromatomyia nigra (Meigen, 1830)
- Chromatomyia scolopendri (Robineau-Desvoidy, 1851)
- Chromatomyia succisae (Hering, 1922)
- Galiomyza Spencer, 1981
- Galiomyza violiphaga (Hendel, 1932)
- Liriomyza Mik, 1894
- Liriomyza alyssi (Hering, 1960)
- Liriomyza amarellae Hering, 1963
- Liriomyza amoena (Meigen, 1830)
- Liriomyza balcanica (Strobl, 1900)
- Liriomyza brassicae (Riley, 1884)
- Liriomyza bryoniae (Kaltenbach, 1858)
- Liriomyza buhri Hering, 1937
- Liriomyza cannabis Hendel, 1931
- Liriomyza cardariae Sasakawa, 2008
- Liriomyza centaureae Hering, 1927
- Liriomyza cepae (Hering, 1927)
- Liriomyza cicerina (Rondani, 1875) (Nohut sineği)
- Liriomyza congesta (Becker, 1903)
- Liriomyza dracunculi Hering, 1932
- Liriomyza eupatorii (Kaltenbach, 1873)
- Liriomyza euphorbiae Martinez, 1999
- Liriomyza flaveola (Fallén 1823)
- Liriomyza freyella Spencer, 1976
- Liriomyza hieracivora Spencer, 1971
- Liriomyza huidobrensis (Blanchard, 1926)
- Liriomyza orbona (Meigen, 1830)
- Liriomyza pascuum (Meigen, 1838)
- Liriomyza pedestris Hendel, 1931
- Liriomyza pusilla (Meigen, 1830)
- Liriomyza sativae Blanchard, 1938
- Liriomyza strigata (Meigen, 1830)
- Liriomyza trifolii (Burgess in Comstock, 1880) (Yaprak galeri sineği)
- Liriomyza virgula Frey, 1946
- Metopomyza Enderlein, 1936
- Metopomyza scutellata (Fallén, 1823)
- Metopomyza xanthaspis (Loew, 1858)
- Napomyza Westwood, 1840
- Napomyza bellidis Griffiths, 1967
- Napomyza carotae Spencer, 1966
- Napomyza cichorii Spencer, 1966
- Napomyza elegans (Meigen, 1830)
- Napomyza lateralis (Fallén, 1823)
- Nemorimyza
- Phytobia
- Phytoliriomyza Hendel, 1931
- Phytoliriomyza arctica (Lundbeck, 1901)
- Phytoliriomyza dorsata (Siebke, 1863)
- Phytoliriomyza oasis (Becker, 1907)
- Phytoliriomyza perpusilla (Meigen, 1830)
- Phytomyza Fallén, 1810
- Phytomyza aconitophila Hendel, 1927
- Phytomyza affinis Fallén, 1823
- Phytomyza albipennis (Fallén, 1823)
- Phytomyza angelicae Kaltenbach, 1872
- Phytomyza astrantiae Hendel, 1924
- Phytomyza aquilonia Frey, 1946
- Phytomyza aurei Hering, 1931
- Phytomyza brevifacies Hendel, 1934
- Phytomyza cecidonomia Hering, 1937
- Phytomyza chelonei Spencer, 1969
- Phytomyza cirsii Hendel, 1923
- Phytomyza clematidis Kaltenbach, 1859
- Phytomyza continua Hendel, 1920
- Phytomyza conyzae Hering, 1920
- Phytomyza crassiseta Zetterstedt, 1860
- Phytomyza fallaciosa Brischke, 1880
- Phytomyza ferulae Hering, 1927
- Phytomyza flavicornis Fallén, 1823
- Phytomyza geminata Sasakawa, 2008
- Phytomyza glabra Hendel, 1935
- Phytomyza gymnostoma Loew, 1858
- Phytomyza kaltenbachi Hendel, 1922
- Phytomyza lappae Goureau, 1851
- Phytomyza nigritula Zetterstedt, 1838
- Phytomyza origani Hering, 1931
- Phytomyza orobanchia Kaltenbach, 1864
- Phytomyza petoei Hering, 1924
- Phytomyza phillyreae Hering in Buhr, 1930
- Phytomyza plantaginis Robineau-Desvoidy, 1851
- Phytomyza podagrariae Hering, 1954
- Phytomyza pubicornis Hendel, 1920
- Phytomyza ranunculi (Schrank, 1803)
- Phytomyza rostrata Hering, 1934
- Phytomyza rufescens von Roser, 1840
- Phytomyza rufipes Meigen, 1830
- Phytomyza sii Hering, 1930
- Phytomyza spoliata Strobl, 1906
- Phytomyza socia Brischke, 1880
- Phytomyza tenella Meigen, 1830
- Phytomyza tetrasticha Hendel, 1927
- Phytomyza thysselinivora Hering, 1924
- Pseudonapomyza Hendel, 1920
- Pseudonapomyza atra (Meigen, 1830)
- Pseudonapomyza europaea Spencer, 1973
- Pseudonapomyza hispanica Spencer, 1973
- Pseudonapomyza pyriformis Sasakawa, 2008
- Pseudonapomyza spicata (Malloch, 1914)
- Pseudonapomyza spinosa Spencer, 1973
- Pseudonapomyza strobliana Spencer, 1973
- Ptochomyza
- Amauromyza Hendel, 1931
Dipnotlar
- Niyazi Lodos (1962), Ege’de nohutlarda zararlı olan iki sinek türü: Liriomyza cicerina Rond. ve Phytomyza atricornis Meigen. Bitki Koruma Bülteni, 2 (10), 44-49.
Kaynakça
- Prof. Dr. Ali Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları (Entomoloji)
- Doç. Dr. Hasan Sungur CİVELEK'in Web Sayfası
- Hasan Sungur Civelek, Emine Çıkman ve Oktay Dursun (2009), Revised checklist of Turkish Agromyzidae (Diptera) fauna of Turkey, TÜBİTAK, Turk J Zool, 33 (2009) 349-358
- Bahriye Hepdurgun, Hasan Sungur Civelek, Tevfik Turanlı ve Oktay Dursun (2007) Türkiye Agromyzidae (Diptera) Faunasına Katkılar, Türkiye Entomoloji Dergisi, 2007, 31 (2): 153-159
- Nedim Uygun, Zuhal Polatöz ve Hüseyin Başpınar (1995), Doğu Akdeniz Bölgesi Agromyzidae (Diptera) familyası türleri üzerinde faunistik çalışmalar, Türkiye Entomoloji Dergisi, 1995, 19 (2): 123-136