Nohut sineği
Nohut sineği (Liriomyza cicerina), İki kanatlılar (Diptera) takımının Agromyzidae familyasından zararlı böcek türü.
| Nohut sineği | ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
Rondani, 1875 | ||||||||||||||||||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||||||||||||||||||
|
Agromyza ciceri Navarro, 1903 | ||||||||||||||||||||||||||||
Fazla hareketli olmayan sineklerdir. Tarlada dikkatli bakıldığında, nohudun (Cicer arietinum) yaprak ve dalcıkları üzerinde kolayca görülürler.
Morfoloji
Yumurtaları mat beyaz renkte, ortalama 0.1 mm boyundadır. Yumurtalar yaprak dokusu içine bırakıldıkları ve küçük olduklarından gözle görülmezler.
Larvalar, kirli sarı, parlak görünümlü ve silindiriktir. Larvalar, nohut yaprakçıklarının iki epidermisi arasında açtığı galeride bulunur. Olgun larva ortalama 2.4-2.8 mm boyda olup, çıplak gözle kolayca görülür.
Pupaları fıçı şeklinde, bal sarısı veya kızıl kahverenginde olup, boyu 2 mm’dir. Pupa dönemi 14-15 gündür ve toprağın 2–5 cm altında gerçekleşir.
Erginleri siyah, karın kısmı sarı çizgili, diğer kısımları gri-siyah renktedir. Dişiler ortalama 1.4 - 1.6, erkekler 1.1 - 1.3 mm boyundadır.
Biyolojisi
Kışı toprağın 3–6 cm derinliğinde pupa döneminde geçirir. İlkbaharda erginler çıkar ve taze nohut yaprakçıklarında beslenirler. Çiftleşmeden sonra dişiler ovipozitörleriyle yaprakçıkların üst epidermisini delerek, iki epidermis arasına yumurta bırakırlar. Her yaprakçığa genellikle 1 adet olmak üzere bir dişi 30-35 yumurta bırakır. Yumurtaların bırakıldığı yer, hafif bir şişkinlik ve açık renkli bir leke halinde görülür. Yumurtalar 2-4 günde açılır. Yumurtadan çıkan larva, yaprakçıkta galeri açarak beslenir. Olgun larva, yaprakçığın yan kenarından kendini toprağa atarak 2–5 cm toprak derinliğinde pupa olur. Bir dölün gelişme süresi sıcaklık ve neme bağlı olarak 1-1,5 ayda tamamlanır. Konukçu bitkinin vejetasyon dönemine ve kurak geçen yıllara bağlı olarak 2-3 döl verebilir.
Konukçuları
Oligofag bir tür olup baklagiller (Fabaceae) familyasından kültür bitkilerinde ya da yabani bitkilerde beslenir. Öncelikli konukçusu ekimi yapılan nohut (Cicer arietinum) ve diğer yabani nohut türleridir. Ayrıca, Coronilla emeroides, Hymenocarpus circinnatus, Medicago sativa, Ononis arvensis, Ononis repens, Ononis spinosa, Securigera securidacea gibi baklagillerde de bulunurlar.
Zararı
Nohutta zararlıdır ve yalnızca kurak ve zayıf topraklarda ekilen üründe ekonomik kayıp yaratır.
Erginlerin zararı : Yeni çıkan ergin dişiler ovipozitörlerini yaprak epidermisine sokarak buradan çıkan özsu ile beslenirler. Erkekler de dişinin çıkarmış olduğu özsudan yararlanırlar. Emgi yerleri yaprakçıklar üzerinde zarımsı sarımtrak renkte lekeler halindedir. Bir yaprakla 40 kadar emgi deliği bulunabilir. Açılan bu yaralara saprofit mantarlar yerleşebilir.
Larvaların zararı : Asıl zarar larvalar tarafından yapılmaktadır. Yumurtadan çıkan larva parankima dokusu içinde beslenir. Yapraklar, larvanın beslenmesi sonucu önce açık renkli ip şeklinde galeri oluşur. Daha sonra galeri kabarcık şeklini alır ve bütün yaprak ayasını kaplar. Bu dönemde larvanın pislikleri belirgin bir şekilde göze çarpar. Larva pupa dönemine kadar beslenir. Şiddetli zarar görmüş yaprakçıklar sararır ve dökülür. Dökülmeler bitkinin özellikle alt dalcıklarında olur. Yaprağı dökülen bitkiler az ürün verir.
Yayılımı
İrlanda hariç bütün Avrupa'da yaygındır.
Türkiye'de yoğun olarak nohut ekilen bütün tarlalarda görülür.
Doğal düşmanları
- Opius monilicornis (Hymenoptera: Braconidae) : Ege Bölgesinde larva-pupa parazitoitidir ve nohut sineği larvalarını %3-15 oranlarında parazitler.
- Dacnusa cicerina (Hymenoptera: Braconidae)
- Diglyphus isaea (Hymenoptera: Eulophidae) : Akdeniz Bölgesinde
- Chrysocharis longitarsus (Hymenoptera: Eulophidae) : Akdeniz Bölgesinde
- Diaulinopsis arenaria (Hymenoptera: Eulophidae) : Akdeniz Bölgesinde
- Tetrastichus sp. (Hymenoptera: Eulophidae) : Akdeniz Bölgesinde
Mücadele
Kültürel önlemler : Bir önceki yıl nohut sineği zararı görülen tarlalarda kışı geçirecek pupaları öldürmek amacıyla hasat sonunda derin sürüm uygulanmalıdır.
Biyolojik mücadele : Parazitoitler, zararlıyı baskı altında tutacak yoğunlukta bulunmadığından uygulamaya verilecek bir yöntem yoktur. Entegre mücadele prensipleri doğrultusunda, zararlının parazitoitlerinin korunmasına özen gösterilmeli ve Nohut sineğine karşı yapılacak olan mücadelede parazitoitlere etkisi en az olan ilaç kullanılmalıdır.
Kimyasal mücadele : Zararlı olduğu yerlerde, nohutların çıkışından 15-20 gün sonra, tarlada yapılan kontrollerde, bitkilerde %50 bulaşma tespit edildiğinde ilâçlama yapılmalıdır. Bir bitkide 2-3 galerili yaprak bulunması halinde o bitki bulaşık kabul edilir. İlkbaharı yağışlı geçen yıllar ile nohutun iyi gelişme gösterdiği verimli ve kuvvetli topraklarda nohut sineği popülasyonu yüksek olsa bile verimi azaltacak bir etkide bulunmadığından ilaçlama gerekmemektedir. Bu nedenle, bitkilerin normal gelişemediği, taban suyu az, toprağı kıraç ve ilkbaharı kurak geçen yıl ve yerlerde kimyasal mücadele gerekli olmaktadır. Yalnızca tek uygulama yeterlidir. Kullanılacak ilaçlar ve dozları hakkında en yakın il veya ilçe müdürlüklerine başvurulmalıdır.
Kaynakça
- Nohut Yapraksineği
- Nohut sineği
- Liriomyza cicerina (Rondani, 1875) (Felemenkçe ve İngilizce)
- Josep Tormos, Xavier Pardo, Josep Daniel Asís and Severiano F. Gayubo (2008) Dacnusa cicerina (Hymenoptera: Braconidae: Alysiinae), A new species of endoparasitoid of Liriomyza cicerina (Diptera: Agromyzidae), Florida Entomologist, 91(2) June 2008