Aktarıcı (yayıncılık)
Aktarıcı, radyo ve televizyon yayıncılığında bir önceki istasyondan aldığı yayını değişik bir radyo frekansla yeniden yayınlayan yardımcı vericilere verilen addır. "Aktarıcı" terimi TRT kurumunda 1970'li yıllarda Fransızca transposer kelimesinin karşılığı olarak kullanılmaya başlamıştır. Buna karşılık halk arasında kullanılan yansıtıcı terimi yayıncılıkta kullanılmaz.
Yer vericileri
Günümüzde yayıncılık yer vericileri, uydu yayın sistemleri ve kabloTV yayın sistemleri yoluyla yapılır. Yer vericileri yoluyla yapılan yayıncılıkta çeşitli yayın frekansları (radyo frekans, RF) kullanılır. Genellikle, yayın frekansı düşük olan orta dalga veya uzun dalga radyo vericilerinde verici ile alıcının birbirlerini görmesi zorunlu değildir. Çünkü bu frekanslarda yayın sinyali engellerin arkasına geçebilir. Ancak yayın frekansı yükseldikçe, alıcı ve verici arasındaki engeller büyük bir sorun oluşturmaya başlar. Çok yüksek frekanslar (UHF, VHF) kullanan vericilerde alıcı ve verici arasında doğrudan görüş olması zorunludur. Ancak doğa koşullarında bunu sağlamak çok zordur. Verici istasyon ne kadar yüksek olursa olsun, kimi alıcılar bir tepenin ardında kalabilirler. Bu sorun gerek televizyon ve gerekse FM radyo vericilerinden yararlanma konusunda büyük sıkıntılara yol açar.
Aktarıcı
Verici ve alıcı arasındaki engellerin etkisini gidermek için aktarıcı adını alan nispeten düşük güçlü ve basit yardımcı vericiler kullanılır. Aktarıcılar bir vericinin kuramsal yayın alanında, fakat bir engel yüzünden vericiyi izleyemeyen alıcılar için monte edilmiş sistemlerdir. Tipik bir aktarıcının ilke şaması şekildeki gibidir.
Bir alıcı antenden alınan yayın sinyali girişteki elektronik filtre ve yükselteçlerden (amfi) geçtikten sonra miksere girer. Bu mikserde frekans ara frekans sinyali haline gelir. Yükseltilen ara frekans sinyali daha sonra ikinci bir mikser yardımıyla yeniden yayın sinyali haline gelir. Sinyal daha sonra bir çıkış yükselteci ve filtreden geçerek yayınlanır. (İlke şamada tek kat olarak gösterilen osilatörler bir kristalli osilatör ve çeşitli çarpıcı katlarından veya faz kontrol devrelerinden oluşabilir. Çıkış yükselteci de gerçekte yüksek güç için seri bağlanmış birkaç yükselteçten oluşabilir.)
Burada dikkat edilmesi gereken şey, giriş ve çıkıştaki yayın frekanslarının farklı olmasıdır. Şayet iki yayın frekansı aynı olacak olursa, çıkıştaki sinyal giriş filtresinden geçerek, giriş yükseltecine girer. Bu bir tür pozitif geri beslemedir. Uzaktaki vericinin sinyaline göre çok daha güçlü olan bu sinyal düşük sinyal alışı için geliştirilmiş giriş yükseltecini doyuma sokarak vericiyi sonsuz döngüye sokar (çınlama olayı). Bu sebepten filtreler iyi ayarlanmalı, ayrıca giriş ve çıkış yayın frekansları bu filtrelerin izolasyon sağladığı bölge göz önüne alınarak, farklı farklı seçilmelidir.
Verici ve aktarıcı farkı
Aktarıcılar yardımcı verici olarak nitelendirilseler bile gerçekte farklı sistemlerdir. Verici ve aktarıcı arsasında başlıca farklar şu şekilde gösterilebilir.
- Vericilerin girişleri radyolink veya uydu alıcılarına bağlıdır. Aktarıcılar ise herhangi bir radyo veya televizyon alıcısı gibi alıcı antene bağlıdır.
- Vericilerde ses sinyali veya görüntü sinyali monitor edilebilir ve bu sinyaller üzerinde sınırlı da olsa bazı düzeltici ayarlar yapılabilir. Aktarıcılarda ise ses veya görüntü sinyali elde edilmediğinden, bu imkân yoktur.
- Radyo vericilerinde ses için, televizyon vericilerinde ise ses ve görüntü için modülatörler kullanılır. Aktarıcılarda ise modülatör kullanılmaz. Çünkü aktarıcının her katında zaten modüle edilmiş taşıyıcı vardır.
- Vericilerin giriş katlarındaki sinyal ses veya görüntü sinyalidir. Bu sebepten, verici girişinde hiç mikser kullanılmaz. Süperheterodin tipi vericilerde mikser sadece çıkış katlarında kullanılır. Oysa aktarıcılarda mikser hem giriş hem çıkış katlarında kullanılır.
Ayrıca genellikle aktarıcılar yayın aldıkları vericilerden daha düşük güçte olurlar. Mesela, Çamlıca tepesinden yayın yapan TRT1 vericisi 150 KW gücünde, buna karşılık Sarıyer'e yayın yapan aktarıcı 100W gücündedir.
Buna karşılık, bazı bakımlardan verici ve aktarıcılar birbirlerine benzerler. Özetle aynı güçteki verici ve aktarıcıda çıkış katları genellikle aynıdır. Hatta verici çıkış katını aktarıcı çıkış katı olarak kullanmak mümkündür.