Aleksandar Stamboliyski

Aleksandar Stamboliyski (Bulgarca: Александър Стамболийски) (d. 1 Mart 1879 - ö. 14 Haziran 1923), Bulgar Halk Çiftçi Birliği'nin başkanı. I. Dünya Savaşı'nda Alman yanlısı Kral Ferdinand'a karşı çıkarak İtilaf Devletleri'ni desteklemiş, savaştan sonra kurulan reformcu hükûmette başbakan olmuştur.

Aleksandar Stamboliyski Александър Стоименов Стамболийски
Bulgaristan Başbakanı
Görev süresi 14 Ekim 1919 - 9 Haziran 1923
Hükümdar	Ferdinand
Yerine geldiği	Teodor Teodorov
Yerine gelen	Aleksandar Cankov
Kişisel bilgiler
Doğum	18 Haziran 1879 Pazarcık, Bulgaristan
Ölüm	14 Haziran 1923 (44 yaşında) Pazarcık, Bulgaristan
Partisi	Bulgar Halk Çiftçi Birliği

Bir süre Almanya'da bir tarım okulunda öğrenim gördükten sonra gazeteciliğe başladı ve 1902'de, yeni kurulan Bulgar Halk Çiftçi Birliği'nin yayın organının yönetimini üstlendi. Yaşamı boyunca köylülerin çıkarlarını savunan Stamboliyski, Bulgar Halk Çiftçi Birliği'nin başkanı olarak Meclis'e girdi. Kral Ferdinand'la süre giden anlaşmazlıklar, Bulgaristan'ın 1915'te Almanya'nın yanında I. Dünya Savaşı'na girmeye hazırlanması üzerine iyice keskinleşti. Stamboliyski Rusya'yı Slavların kurtarıcısı olarak gördüğü için İtilaf Devletleri'nin yanında yer alarak krala meydan okudu. Askeri mahkeme tarafından ömür boyu hapse mahkûm edildiyse de Eylül 1918'de serbest bırakıldı. Başlattığı ayaklanmayla Ferdinand'ı tahttan çekilmeye zorladı ve cumhuriyeti ilan etti. Ayaklanmanın bastırılmasına ve krallığın Ferdinand'ın oğlu Boris tarafından yeniden kurulmasına karşın, Ocak 1919'da hükûmet üyesi, aynı yıl ekimde de başbakan oldu. 27 Kasım 1919 tarihinde Bulgaristan'ın topraklarının önemli bir bölümünü kaybetmesine yol açan Neuilly Antlaşması'nı imzaladı. Buna karşın Mart 1920 seçimlerinde Bulgar Halk Çiftçi Birliği çoğunluğu kazandı. Sanayileşme ve kentleşme karşıtı güçlü eğilimler taşıyan Stamboliyski iktidarı, Bulgar nüfusunun yüzde 80'ini oluşturan köylülere toprak dağıttı. Halkın yargıya çok daha ucuz ve kolay ulaşmasını sağlayacak bir dizi reforma girişti. Köylü kooperatiflerini destekledi, oy hakkını yaygınlaştırdı ve yerel yönetimlerin yetkilerinin artırılması için çalıştı.

Neuilly Antlaşması'nın koşullarına titizlikle uyarak savaş tazminatlarının azaltılmasını sağladı. Çekoslovak ve Polonyalı köylü önderleriyle bağlar kurarak komünistlerin Kızıl Sendika Enternasyonali'ne (Profintern) karşı bir Yeşil Enternasyonal oluşturmaya çalıştıysa da bu girişiminden umduğunu bulamadı. Yugoslavya'yla ilişkileri düzeltmek ve bir Güney Slav Federasyonu kurmak amacıyla 1922 yılında Niş Antlaşması'nı imzaladı. 1923 seçimlerinden zaferle çıkmasına karşın, iç politikası, savaşa karşı oluşu, Yugoslavya'yla yakınlaşması ve halkın silahlandırılmasını savunması hem ordunun, hem de Makedonya Devrimci Örgütü'nün (VMRO) ona cephe almasına yol açtı. 9 Haziran 1923'te askerî darbeyle devrildi ve doğduğu köyün yakınlarında yakalanarak idam edildi.

Kaynakça

Siyasi görevi
Önce gelen: Teodor Teodorov	Bulgaristan Başbakanı 1919-1923	Sonra gelen: Aleksandar Cankov