Aleksandra Fyodorovna

Aleksandra Fyodorovna (Rusça: Александра Фёдоровна / Alexandra Feodrovna, evlenmeden önceki adı: Victoria Alix Helena Louise Beatrice von Hessen und bei Rhein[1]; kısaca, Alix von Hessen und bei Rhein), (6 Haziran 1872, Darmstadt, Almanya-17/18 Temmuz 1918, Yekaterinburg, Rusya), Rus İmparatorluğu'nun son çarı ve Romanov Hanedanı'nın hüküm süren son üyesi II. Nikolay'ın eşi. Kocasının I. Dünya Savaşı sırasında Rus ordularının başında bulunduğu dönemde, ülkedeki kötü yönetimiyle Mart 1917'de çarlık hükûmetinin devrilmesini hızlandırdığı görüşü yaygındır.

Aleksandra Fyodorovna
1908 yılına ait fotoğrafı (Boasson ve Eggler)
Rusya'nın İmparatoriçesi
Hüküm süresi	26 Kasım 1894 - 15 Mart 1917
Taç giymesi	26 Mayıs 1896
Önce gelen	Maria Fyodorovna
Sonra gelen	Hanedan sona erdi
Eş(leri)	II. Nikolay (1894)
Çocukları	Grandüşes Olga Nikolayevna Romanova (1895 - 1918) Grandüşes Tatyana Nikolayevna Romanova (1897 - 1918) Grandüşes Mariya Nikolayevna Romanova (1899 - 1918) Grandüşes Anastasiya Nikolayevna Romanova (1901 - 1918) Çareviç Aleksey Nikolayeviç Romanov (1904 - 1918)
Tam ismi İngilizce: Alice Victoria Helena Louise Beatrice Almanca: Alix Viktoria Helene Luise Beatrix Rusça: Alexandra Feodorovna Romanova
Hanedan	Hessen-Darmstadt
Babası	IV. Louis
Annesi	Birleşik Krallık Prensesi Alice Maud Mary
Doğum	06 Haziran 1872 Yeni Saray Darmstadt, Hessen Büyük Dükalığı, Alman İmparatorluğu
Ölüm	17 Temmuz 1918 (46 yaşında) Ipatiev Evi, Yekaterinburg, Rusya SFSC
Defin	17 Temmuz 1998 Peter ve Paul Katedrali, Sankt-Peterburg, Rusya
Dini	Rus Ortodoks, (önceki Lütercilik)
İmza

Hayatı

Erken yılları

Hessen Prensesi Alix henüz bir çocuk iken. (Mayıs 1881, Carl Backofen)

Doğum adı Victoria Alix Helena Louise Beatrice von Hessen ve bei Rhein[2][3] olan Aleksandra Fyodorovna, Kraliçe Victoria'nın büyük torunu ve Hessen-Darmstadt grandükü IV. Louis'nin kızıdır. 6 Haziran 1872 tarihinde Alman İmparatorluğu'nun Hessen Büyük Dükalığı içindeki Darmstadt şehrindeki Yeni Saray'da doğdu. 1 Temmuz 1872'de (annesinin 10. evlilik yıldönümünde) vaftiz edildi.

Alix'in Kraliçe Victoria'nın en sevdiği torunu olduğu ve ileride İngiltere Kraliçesi olmasını istediği söylenir. Fakat vaftiz annesi olan Danimarka prensesi Maria Fyodorovna'nın henüz Çareviç olan oğlu II. Nikolay ile evlenip daha sonra Çariçe olacaktır.

1889 yılında Alix Sankt-Peterburg'da altı hafta geçirdiğinde II. Nikolay ile birbirlerine âşık olurlar.[4]

II. Nikolay ile Alix evlenmek istemelerine rağmen, başlangıçta II. Nikolay'ın babası III. Aleksandr ve annesi Maria Fyodorovna, Alman karşıtlıklarının da etkisiyle bu evliliğe karşı çıktılar. Çar III. Aleksandr ancak sağlığının iyice bozulduğu 1894 yılında tavrını yumuşattı.[5]

II. Nikolay ile evliliği

Üniforması içinde II. Nikolay ve Hessen Prensesi Alix'in nişan fotoğrafı. (Nisan 1894, Eduard Uhlenhuth)

Alix geleceğin çarı II. Nikolay ile nişanlanmış, ancak henüz mezhep değiştirmemişti.

III. Aleksandr, 1 Kasım 1894 günü öğleden sonra 49 yaşında öldü. Yerine oğlu Çareviç II. Nikolay Çar oldu.[6]

Çok geçmeden 26 Kasım 1894 tarihinde, Çar II. Nikolay ile evlendi. Alix başlangıçta, Lüterci inancından vazgeçip Ortodoks olma şartından rahatsız olsa da, ikna oldu ve sonunda esaslı biçimde mezhep dönüşümünü gerçekleştirdi. Bu arada eşinin seçtiği Aleksandra adını aldı.

Çariçelik dönemi

Son Çariçe Aleksandra Fyodorovna. (1908, Boasson ve Eggler)

Aleksandra ve II. Nikolay, 26 Kasım 1894 tarihinde Büyük Kilise'de evlendiler. Kışlık Saray'da kutlama yapıldı. (Sankt-Peterburg, Laurits Tuxen, 1895-6)[7]

Aleksandra kısa zamanda II. Nikolay'ı etkisi altına aldı. Sarayda fazla sevilmiyordu, hatta çarın ölümünün hemen ardından evlilik gerçekleştiği için halk arasında uğursuz olduğuna bile inanılıyordu.[8] Bu yüzden Aleksandra, avuntuyu mistisizme yönelmekte buldu. Ortodoksluğu bağnaz bir biçimde benimsemişti.

Aleksandra evlendiğinde çariçe olmuş olsa da, taç giyme töreni ancak 14 Mayıs 1896'da gerçekleşti. Bu törende yetersiz güvenlik önlemleri nedeniyle halktan çok sayıda kişi ezilerek öldü. II. Nikolay ve Aleksandra'nın yaralıları ziyaret etmelerinin ardından, yine de kutlamalara devam edildi. Bu olay da saltanatın uğursuzluğuna işaret sayıldı ve mutsuzlukla biteceği söylentisi yayıldı.[5]

15 Kasım 1895'te Aleksandra, en büyük çocuğu ve kızı Büyük Düşes Olga'yı Aniçkov Sarayı'nda doğurdu.

1896 sonbaharında II. Nikolay, Aleksandra ve bebek Grandüşes Olga, Kraliçe Victoria ile zaman geçirmek için İskoçya'ya gittiler. Kraliçe Victoria Ocak 1901'de ölmeden önce bu onu son görüşleri oldu.[9] Aleksandra, 4. kızı Anastasya'ya hamile olduğundan Londra'daki cenazeye de katılamadı.

Aleksandra’nın Rus kültürü karşısındaki hoşnutsuzluğu ve uyum gösterememesi, sorun yaratıyordu. Ağır bir aksan ile Rusça konuşuyordu. Bir oğul sahibi olamaması da hoşnutsuzluk nedeniydi. Olga'nın doğumundan sonra, ilk çocuğu olan II. Nikolay, bir kızı olduğu için minnettar olduğunu, oğlan olsa insanlara ait olacağını, oysa Olga’nın ikisine ait olduğunu söyleyerek Aleksandra’yı teskin ediyordu. Ancak ikinci kızı Tatyana doğduğunda, Aleksandra içine kapandı ve Rus halkının onun hakkında neler düşüneceği hakkındaki endişesi günden güne arttı. Hayal kırıklığı, sonraki kızları Mariya ve Anastasya'nın doğumuyla iyice arttı. Nihayet Çareviç Aleksey, "güneş ışığı" gibi doğduğunda moral buldu. Aleksey’in doğumundan sonra, artık neredeyse zamanının tamamını onunla geçiriyordu.[10]

Çocukların öğretmeni Pierre Gilliard'a göre Aleksey, aile birliğin merkezi gibiydi. Aile, tüm umut ve şefkatlerinin odağını oluşturuyor, kız kardeşleri ona tapıyorlardı. O anne ve babasının sevinç ve gurur kaynağı idi.[5]

İlerleyen yıllarda Aleksey’in hemofili olduğu bilgisi yayılınca, ilk kez Kraliçe Victoria'nın çocukları arasında görüldüğü için İngiliz hastalığı olarak bilinen bu hastalık nedeniyle, halk ve saray çevrelerince Aleksandra akrabalık ilişkisi gerekçesiyle suçlandı.

I. Dünya Savaşı’nda Rusya Almanya ile savaşmaya başlayınca, hem aristokrasi hem Rus halkının Aleksandra’ya nefreti daha da arttı ve savaş Çariçe’yi, monarşiye muhalefetin neredeyse en öncelikli odağı hâline getirdi.

Aleksandra, kocasının saltanatı sırasında esas olarak bir münzevi olarak yaşadı. Kayınvalidesi Maria ile arası çok kötüydü. Ana Çariçe, Aleksandra'ya Çariçelik konumunu öğrenmesinde yardımcı olmaya çalışmasına rağmen, genç Çariçe tarafından dışlandı. Hâlbuki o dönemin Rus İmparatorluğu’nda Ana Çariçe’nin konumu daha üst düzeydeydi. Kraliyet toplantılarında ve diğer resmî toplantılarda, Maria oğlunun koluna girerdi ve Aleksandra saray protokolüne göre sessizce arkalarından gelirdi. Maria'nın, oğullarını aşırı derecede sahiplenme eğiliminde olması da aralarındaki ilişkiyi olumsuz etkiliyordu. Ayrıca Maria, III. Aleksandr ile evlenmeden önce on yedi yılını Rusya'da geçirmişti; Oysa Aleksandra'nın kuralları öğrenmek için birkaç ayı vardı.

Aleksandra kocasını çok destekliyordu, ancak sıklıkla ona aşırı tavsiyelerde de bulunuyordu. "Kralların ilahi hakkının" ateşli bir savunucusuydu ve buna inanıyordu. Ona göre, halkın onayını almaya çalışmak gereksizdi.[6]

Aleksandra Fyodorovna, mutlakiyetçi yönetime inanıyordu. Bu nedenle II. Nikolay'ı, 1905'te uygulamaya konan reformlarla kısıtlanmış mutlak gücüne yeniden kavuşturmayı kendine kutsal görev bildi.

Aleksandra Fyodorovna'nın son fotoğrafı, Tobolsk'ta tutsak iken, kızları Olga ve Tatyana ile birlikte Vali Konağı'nın balkonunda görülüyor. (1918 ilkbaharı)

Daha önce dört kız çocuk doğurduktan sonra 1904'te doğan Çareviç Aleksey'in, hemofili hastalığı bulunduğundan, Aleksandra doğan oğlunun üzerine titriyordu. Bu yüzden, hipnotizma gücüne sahip, sefih bir "kutsal kişi" olan Grigori Yefimoviç Rasputin'e başvurdu. Sinirli kişiliği ve batıl inançları yüzünden, keramet taslayan şarlatan papaz Rasputin'in etkisi altına girdi ve onu saraya kabul ettirdi; ona, tahtı ve Rusya'yı kurtarmak üzere Tanrı'nın gönderdiği bir aziz ve imparatora sadık kaldığına inandığı basit halkın sesi sayarak çok büyük bir saygıyla bağlandı.

Beş çocuğunun doğumundan sonra kocası Çar II. Nikolay yavaş yavaş ondan uzaklaştı.

I. Dünya Savaşı sırasında alınan yenilgilerle beraber Çarlık rejiminin içine girdiği kriz derinleşmişti. Çariçe Aleksandra Fyodorovna sayesinde sarayda önemli bir etkiye sahip olan Grigori Rasputin, onun aracılığıyla devlet ve ordu yönetimine de karışıyor, uzmanların önerilerinin aksine kararlar alınmasına yol açıyordu. Rasputin'in saraydaki etkinliği halkın büyük tepkisini çekiyor, ama Aleksandra her türlü eleştiriyi susturuyordu. Ağustos 1915'te Nikolay cepheye gidince, Aleksandra başarılı bakanları görevlerinden uzaklaştırarak yerlerine Rasputin'in önerdiği kişileri getirdi. Sonuçta hükûmet felce uğradı, yönetim saygınlığını yitirdi; halk Aleksandra'nın Alman ajanı olduğunu sanmaya başladı. Zamanla her ikisi de rejimdeki başarısızlıkların nedeni olarak görülmeye başladı. Kimi çevrelerce Alman yanlısı ve vatan haini olarak damgalanmışlardı. İngiliz büyükelçisinin kızına göre, krizin çözümü için suikast, aristokrat salonlarda açıkça İmparatorluğu kurtarmanın tek yolu olarak konuşulmaya başlandı.[11]

Aleksandra ise yaklaşmakta olan büyük değişiklik belirtilerinden, hatta Rasputin'in öldürülmesinden bile etkilenmedi.

Sağlık sorunları

Romanov ailesinin öldürüldüğü Ipatiev evinin 1918 veya 1919 tarihinde çekilmiş bir fotoğrafı.

Aleksandra, yaşadığı beş doğumun dışında, 1896 yazında muhtemelen fiziksel olarak zorlandığı için bir düşük yaşadığı iddia edilir. Ağustos 1902'de de bir hamileliği düşükle sonuçlanmıştır.[12] Aleksandra'nın sağlığı hiçbir zaman iyi olmadı ve sık hamilelikler yaşadı, altı yılda dört kız çocuğu ve son olarak, son kızından üç yıl sonra 12 Ağustos 1904'te Rus-Japon Savaşı sırasında oğlu Aleksey doğdu.

Kırılgan çareviç üzerine obsesif endişelerinden dolayı yıllarını sinir yıpranmasıyla tüketiyordu. Zamanının çoğunu yatakta uzanmış olarak ya da yatak odasında geçiriyordu. Bu hareketsizlik onun rahatsız edici bulduğu sosyal olaylardan kaçınmasını sağlıyordu. Aleksandra, düzenli olarak çeşitli ilaçlar alıyordu. Sürekli yorgundu, uyku düzensizliği vardı ve ayaklarının şişmesinden de şikâyetçiydi. Çok az yemek yemesine rağmen hiç kilo veremiyordu. Tiroid hormonunun çok nadir görülen bir durumundan muzdarip olduğu tahmin edilmektedir.[13]

Rusya Topraklarındaki Tüm Azizlerin Onurlu Kanı Kilisesi, Yekaterinburg.

Devrim sonrası

Çar II. Nikolay ile Aleksandra, Mart 1917'de tutuklandılar. 1917 Ekim Devrimi'nden sonra, çocuklarıyla birlikte önce Tobolsk'a, sonra da Yekaterinburg'a sürüldüler. Aleksandra Fyodorovna Yekaterinburg'da eşi ve çocuklarıyla birlikte Bolşevikler tarafından önce hapsedildiler, ardından bir tüccarın evi olan Ipatiev evinde kurşuna dizildiler. Öldürülmelerinden sonra bedenleri şehrin kuzeyindeki ormanlık araziye gömüldü ve uzun süre burada kaldı.[14]

Geciken defni

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 1990'ların başına kadar gizli tutulan kayıtlardan yola çıkılarak Aleksandra Fyodorovna, eşi II. Nikolay ve üç kızının cesetlerine ulaşıldı.

1991 yılında burada onurlarına Rusya Topraklarındaki Tüm Azizlerin Onurlu Kanı Kilisesi inşa edildi.[15]

1998 yılında Romanov ailesinden kalanlar Sankt-Peterburg'da defnedildiler.

Soyağacı

16. Louis I, Grand Duke of Hesse and by Rhine[16]

8. Louis II, Grand Duke of Hesse and by Rhine[17]

17. Princess Louise of Hesse-Darmstadt[16]

4. Prince Charles of Hesse and by Rhine[18]

18. Charles Louis, Hereditary Prince of Baden[19]

9. Princess Wilhelmine of Baden[17]

19. Princess Amalie of Hesse-Darmstadt[19]

2. Louis IV, Grand Duke of Hesse and by Rhine

20. Frederick William II of Prussia[20]

10. Prince Wilhelm of Prussia[21]

21. Princess Frederica Louise of Hesse-Darmstadt[20]

5. Princess Elisabeth of Prussia[18]

22. Frederick V, Landgrave of Hesse-Homburg[22]

11. Princess Maria Anna of Hesse-Homburg[21]

23. Princess Caroline of Hesse-Darmstadt[22]

1. Princess Alix of Hesse and by Rhine

24. Francis, Duke of Saxe-Coburg-Saalfeld[23] (= 30)

12. Ernest I, Duke of Saxe-Coburg and Gotha[23]

25. Countess Augusta Reuss of Ebersdorf[23] (= 31)

6. Prince Albert of Saxe-Coburg and Gotha[23]

26. Augustus, Duke of Saxe-Gotha-Altenburg[23]

13. Princess Louise of Saxe-Gotha-Altenburg[23]

27. Duchess Louise Charlotte of Mecklenburg-Schwerin[23]

3. Princess Alice of the United Kingdom

28. George III of the United Kingdom[23]

14. Prince Edward, Duke of Kent and Strathearn[23]

29. Duchess Charlotte of Mecklenburg-Strelitz[23]

7. Victoria of the United Kingdom[23]

30. Francis, Duke of Saxe-Coburg-Saalfeld[23] (= 24)

15. Princess Victoria of Saxe-Coburg-Saalfeld[23]

31. Countess Augusta Reuss of Ebersdorf[23] (= 25)

Kaynakça

1. Hoffmann-Kuhnt, Lotte. Briefe der Zarin Alexandra von Russland: An ihre Jugendfreundin Toni Becker-bracht (Almanca). s. 7. ISBN 978-3-8370-9884-6. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2019.
2. Gelardi, Julia P. Born to Rule (İngilizce). s. 5.
3. Buxhoeveden, Baroness Sophie. Life and Tragedy of Alexandra Feodorovna (İngilizce). s. 1.
4. King, Greg (2006). The Court of the Last Tsar: Pomp Power and Pageantry in the Reign of Nicholas II (İngilizce). Wiley & Sons. ss. 36-37.
5. Massie, Robert (1967). Nicholas and Alexandra (İngilizce). Londra: Pan Books. ss. 50, 81, 158. OCLC 405885.
6. King, Greg (1994). The Last Empress (İngilizce). Citadel Press Book. ss. 55,56,93. ISBN 0-8065-1761-1.
7. Laurits Tuxen'in bu yağlı boya resmi Buckingham Sarayı'nda asılıdır.
8. Gilliard, Pierre (1921). "4". Thirteen years at the Russian court (İngilizce). Çocukların özel öğretmeni
9. King, Greg (2007). Twilight of Splendor: The Court of Queen Victoria in Her Diamond Jubilee Year (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 75.
10. Tuchman, Barbara (1994). The Guns of August (İngilizce). Ballantine Books reprint. s. 8.
11. Buchanan, Meriel (2010). Petrograd, the city of trouble, 1914-1918 (İngilizce) (yeniden basım bas.). Nabu Yayınları. s. 74. ISBN 978-1-17170-474-4.
12. Rounding, Virginia (2011). Alix and Nicky (İngilizce). s. 41.
13. Banks, ECS (2012). Road to Ekaterinburg: Nicholas and Alexandra's Daughters 1913-1918 (İngilizce). SilverWood Books. s. 11. ISBN 978-1-78132-035-8.
14. Honan, William H. (12 Ağustos 1992). "A Playwright Applies His Craft To Czar Nicholas II's Last Days". New York Times (İngilizce). 26 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2019.
15. Schwind, R. L. (2 Mart 2005). "Byzantine Catholic Culture - The Church On The Blood Ekaterinburg" (İngilizce). Byzantine Catholic Culture. 11 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
16. Ludwig II., Großherzog von Hessen und bei Rhein|Philipp Walther|ADB:Ludwig II. (Großherzog von Hessen und bei Rhein)
17. Zeepvat, Charlotte. Heiligenberg: Our Ardently Loved Hill. Published in Royalty Digest. No 49. July 1995.
18. Willis, Daniel A. (2002). The Descendants of King George I of Great Britain (İngilizce). Clearfield Company. s. 717. ISBN 0-8063-5172-1.
19. Badische Biographien (İngilizce). 1. 1875. ss. 18-19.
20. Wilhelm, Prinz von Preußen|Herman von Petersdorff|ADB:Wilhelm (Prinz von Preußen)
21. Ludwig Clemm: Elisabeth. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Bd. 4, Berlin 1959, S. 444–445. (Almanca)
22. Stefan Hartmann: Marianne. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Bd. 16, Berlin 1990, S. 210–211. (Almanca)
23. Louda, Jiří; Maclagan, Michael (1999). Lines of Succession: Heraldry of the Royal Families of Europe (İngilizce). Londra: Little, Brown. s. 34. ISBN 1-85605-469-1.

Dış bağlantılar

• Ashton, Janet. "God in All Things: The Religious Outlook of Russia's Last Empress" (İngilizce). 14 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2019.