Amon Başrahibi

Amon Baş Rahibi veya Amon'un İlk Kahini, eski Mısır tanrısı Amon'un en yüksek rütbeli rahibiydi. İlk Amon başrahipleri, Onsekizinci Hanedanlığın başlangıcında Yeni Krallıkta ortaya çıktı.

Tarihi

Amon rahipliği, 18.hanedanlığın başlarında, Hatşepsut ve III.Thutmose gibi hükümdarlar tarafından tanrı Amon'a yapılan önemli miktarda bağışlarla güç kazandı.[1] Amon rahipliğinin gücü, Amarna döneminde geçici olarak kısıtlandı. Maya adında bir başrahip, Akhenaton'un 4. yılında kaydedilmiştir. Akhenaton, Amon'un adını hükümdarlığı sırasında anıtlardan ve diğer birkaç tanrının adlarından sildirmiştir. Akhenaton'un ölümünden sonra Amon, Mısır'daki önemini geri kazandı. Genç firavun Tutankhaton, Amon'un eski önemine geri döndüğünü belirtmek için adını Tutankamon olarak değiştirdi.[2]

Amon Başrahibi, Firavun tarafından atanırdı. Devlette ileri gelenlerin bu pozisyona atanması nadir değildi. II.Ramses zamanında başrahiplerin birçoğu vezir olarak görev yaptı.[3]

Yeni Krallığın sonuna doğru, Yirminci Hanedanın başrahibi genellikle Ramessesnakht'ti. Oğlu Amenhotep, babasının yerini aldı ve kendini Kuş Genel Valisi Panehesy ile çatışmada buldu. Panehesy birliklerini kuzeye gönderdi ve Teb'i kuşattı. Bu dönemden sonra Herihor ve Piankh adındaki generaller Başrahip olarak görev yaptı.

Herihor, M.Ö.1080'de XI.Ramses'in saltanatının 19.yılında, firavunun yönetme yetkisini Aşağı Mısırla sınırlayarak Yukarı Mısır'ı Teb kentinden yönetti. Amon rahipleri bu dönemde Mısır'daki tüm tapınak topraklarının üçte ikisine ve gemilerinin %90'ına ve diğer birçok kaynağa sahipti.[4] Kısaca Firavun kadar olmasa da güçlülerdi. Herihor ile başlayarak Amon Başrahipleri M.Ö.943 yılına kadar firavunların ayrıcalıklarını kullandılar. Pratikte Yukarı Mısır'ı yönettiler. Kraliyet mezarlarına gömüldüler ve isimlerini kartotlara yazdılar. Rahiplerden I.Pinedjem'in oğlu I.Psusennes firavun oldu. Amon başrahibi III.Psusennes ise Firavun II.Psusennes olarak tahta geçti. Amon Başrahiplerinin etkileri MÖ 943'ün ardından azaldı.

Başrahiplerin Listesi

Yeni Krallık Dönemi (18. 19. ve 20. Hanedanlar)

Başrahip	Firavun	Firavun'un Hanedanı
Thuty, Minmontu	I.Ahmose	18.Hanedan
Hapuseneb	Hatşepsut	18.Hanedan
I.Menkheperraseneb II.Menkheperraseneb	III.Thutmose	18.Hanedan
AmenemhatMery	II.Amonhotep	18.Hanedan
PtahmoseMeryptah	III.Amonhotep	18.Hanedan
Maya	Akenaton	18.Hanedan
Wennefer	Tutankamon Horemhob	18.Hanedan
Nebneteru Tenry	I.Seti	19.Hanedan
NebwenenefHori Paser Bakenkhonsu	II.Ramses	19.Hanedan
Roma-Rui	II.Ramses Merenptah II.Seti	19.Hanedan
Bakenkhons	SethnakhtIII.Ramses	20.Hanedan
Ramessesnakht	IV.Ramses V.Ramses VI.Ramses VII.Ramses VIII.Ramses IX.Ramses	20.Hanedan
Amenhotep	IX.Ramses X.Ramses XI.Ramses	20.Hanedan

Üçüncü Ara Dönem

21.Hanedan Dönemi

Resmi olarak firavun olmasalar da, Teb'deki Amon Başrahipleri, Yirmi birinci hanedanlık döneminde Yukarı Mısır'ın fiili hükümdarlarıydı, isimlerini kartotlara yazıyor ve kraliyet mezarlarına gömülüyorlardı.

İsim	Resim	Notlar	Saltanat (MÖ)
Herihor		Firavun olduğunu iddia eden ilk Amon Başrahibi. Teb'te güneyde hüküm sürerken, XI.Ramses kuzeyde Pi-Ramses'te hüküm sürdü.	1080–1074
Piankh		Bazı kaynaklar Herihor'dan önce hüküm sürmüş olabileceğini öne sürüyor.	1074–1070
I.Pinedjem			1070–1032
Masaharta			1054–1045
Djedkhonsuefankh			1046–1045
Menkheperre			1045–992
II.Nesbanebdjed (II.Smendes)			992–990
II.Pinedjem			990–976
III.Pasebakhaennuit (III.Psusennes)		Muhtemelen II.Psusennes ile aynı kişi. kendisini firavun benzeri bir figür olarak gören son Amon Başrahibi olarak kabul edilir.	976–943

22.Hanedan Dönemi

Başrahip	Notlar	Firavun	Firavunun Hanedanı
Iuput	Firavun I.Shoshenq'in oğlu	I.ShoshenqI.Osorkon	22.Hanedan
II. Soshhenq	I.Osorkon'un oğlu, daha sonra firavun oldu.	I.Osorkon	22.Hanedan
Iuwlot	I.Osorkon'un oğlu	I.Osorkon I.Takelot	22.Hanedan
III.Nesibanebdjedet	I.Osorkon'un oğlu	I.Takelot	22.Hanedan
I.Harsiese	II.Soshhenq'in oğlu	II. Osorkon	22.Hanedan
Nimlot C	II.Osorkon'un oğlu	II. OsorkonIII. Shoshenq	22.Hanedan
III.Osorkon			22.Hanedan
II.Takelot			22.Hanedan

25. ve 26.Hanedan Dönemi

Başrahip	Notlar	Firavun	Firavunun Hanedanı
Haremachet	Shebaka'nın oğlu	TaharqaTantamani	25.Hanedan
Harchebi		I. Psamtek	26.Hanedan
Anchnesneferibre		II.Psamtek	26.Hanedan
II.Nitokris		II.Ahmose	26.Hanedan
Nespautitawi			26.Hanedan
Wsirwer			26.Hanedan

Tanis Amon Başrahibi

21.Hanedan Teb Amon Başrahiplerinin güç kazanması sonucunda sadece Aşağı Mısır'a hakim oldular. Aşağı Mısır'ın başkenti Tanis'te, 21. Hanedanlığın firavunları,kendi Amon-Ra tapınaklarını inşa edip genişleterek Karnak'ı açıkça taklit etmeye karar verdiler. Böylece kendi rahiplerini atadılar. Bu unvanı alan kişilerin sayısı oldukça azdır;

• Muhtemelen yardımcısı Wendjebauendjed olan Firavun I.Psusennes
• Firavun Amenemope
• II.Osorkon'un oğlu Prens Hornakht
• III.Shoshenq'in oğlu Prens Padebehenbast
• Prens Shoshenq, Pami'nin oğlu, muhtemelen firavun V.Shoshenq

Kaynakça

1. Breasted. Ancient Records of Egypt, vol. 2: The Eighteenth Dynasty (İngilizce).
2. Aldred (1991). Akhenaten: King of Egypt (İngilizce).
3. Kitchen (1996). Ramesside Inscriptions, Translated & Annotated, Translations, Volume III (İngilizce).
4. Clayton, Peter A. (2006). Chronicle of the Pharaohs: The Reign-by-reign Record of the Rulers and Dynasties of Ancient Egypt (İngilizce).