Arrar Nehri Muharebesi
Arar Nehri Muharebesi, MÖ 58 Haziran başında antik Galya'da, günümüzde Saöne Nehri olarak bilinen nehir kenarından Atlas Okyanus'una büyük bir göç yapmakta olan Helvetler kabilesinin bir kısmı ile Romalı Galya valisi Jül Sezar komutası altında olan VII., VIII., IX. ve X. Roma Lejyonu askerleri ile yapılan bir muharebedir. Galya Savaşları adı ile bilinen savaş içindeki muharebelerden ilk önemli olanıdır.
| Arar Nehri Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Galya Savaşları | |||||||
 Helvetler reisi Divico ile Jül Sezar Saone Nehri üzerinde görüşmesi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Roma Cumhuriyeti | Helvetler'in Tigurinus kantonu | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Jül Sezar | |||||||
| Güçler | |||||||
| 4 Roma lejyonu | |||||||
| Kayıplar | |||||||
| Bilinmiyor | |||||||
Bu muharebede Romalıların hedefi Helvetlerin büyük göçlerini durdurmak ve geri döndürmekti. Muharebe meydanı Arar Nehri'nin üzerinde karşıya geçiş mevkii idi. Romalı komutan Jül Sezar Helvetelere sürpriz yapmakla beraber Helvetlerin 3/4'u bu nehri geçmiş ve yollarına devam etmiştir. Jül Sezar ise daha geçişi tamamlayamıyan Helvetler kabilesinin "Tigurinus" adli bir kantonun nehir geçişini önlemiş ve bu kantonun mensuplarının çoğunu elemine etmiştir.
Fakat bu muharebe karar verici olmamıştır. Yoluna devam eden Helvetlerin kalan büyük kısmı ile Romalıların karar verici muharebesi daha kuzeyde Bibracte Muharebesi olmuştur. Ancak bu muharebede galip gelen Romalılar hedeflerine erişip Helvetlerin eski arazilerine dönmelerini sağlamışlardır.
Arka plan
MO 61'de Helvetler kabilesi liderleri Orgetorix önderliğinde bir kitlesel göç planı yapmışlardı. Bu büyük göç istekleri Helvetler'in Germen kabileleri tarafından devamlı taciz edilmesinden doğmuştu. Helvetler engebeli ve dağlık bir bölgede (modern İsviçre'de) yerleşiktiler. Arazileri büyük tarım için elverişle olmayıp ticarette komşularına karşı dezavantajlıydılar. Diğer kabilelere karşı, özellikle büyük baş hayvan elde etmek için, yağmacılık la uğraşmaları için bile arazileri elverişli değildi. Helvetlerin komşuları Galyalı kabilesi ve devleti olan Sekuanlar; diğer küçük Galyalı kabilelerine ve Romalılara ait Gallia Narbonensis eyaleti idi. Gallia Narbonensis eyaletindeki Romalılar Helvetlerle diğer kabilelerin ticaret anlaşmazlıklarını körükleyerek politik avantajlar kazanmaktaydılar.[1][2]
Helvetler kabilesinin gayet önemli soylu liderlerinden olan Orgetorix bir kabile halk meclisi toplanmasını sağladı ve meclis katılan halk kabile sorunları için çareler hakkında görüştüler. Orgetorix bu halk meclisi toplantısında Helvetler için en uygun çarenin (modern İsviçre içinde bulunan) kabile topraklarının bıraklıp büyük bir göçle daha uygun yöreler olan Atlas Okyanusu kıyılarına Sentonlar kabilesinin yanındaki arazilere göç etme ve bu yeni arazilere yerleşme olduğu tezini ortaya attı. Bu konu halk meclisinden görüşmeden sonra kabile meclisi tarafından uygun görüldü. Bundan sonra Helvetler liderleri göç etmek için Sekuanlar ve Romalılar'a yakınlıkları ile bilinen Aedular ile görüşmeler yaptılar. Helvetler'le göç etmek için arazilerinden sulh içinde geçiş yapma için Sekuanlar'a yaptıkları talep onların halk meclisleri tarafından kabul edildi. Helvetler liderleri olan Orgetorix altında göçe hazırlandılar. Değişik Galyalı kabilelere elçiler gönderilerek sulh içinde güvenli geçiş için izinler ve ittifaklar temin ettiler. Fakat Helvetler kabilesi içinde Orgetorix'in uğraşları aleyhinde olan bir klik bulunmaktaydı. Bunlar Orgetorix'in gayretlerini önlemeye çalışmakta iken Orgetorix Helvetler kaynaklarına göre intihar etti.[1]
Romalılar Galya valisi Sezar kitabında kendisinin önceden Helvetlerin Atlas Okyanusu kıyılarına göçlerine karşı olmadığını ve onların bu yöreye gitmelerinin Romalıların kabul edebileceğini anlatmakta idi. Ama kendine müttefik olan büyük ve küçük Galyalı kabileler bu göçün aleyhinde idiler. Sonradan Romalılar da Helvetlerin bu büyük göç yapmaları aleyhinde oldular. Romalılar Ren Nehri doğusunda olan Germen asıllı kabilelerin taciz edilmesini ve böylece bölgede Romalılar gayretleri ile gayet zorlukla sağlanan jeopolitik istikrarın bozulmamasını istemekteydiler. Romalılar Helvetlerin büyük göçü ve Atlas Okyanusu kıyılarına gelip yerleşip büyük bağımsız bir devlet olmalarının Romalıların elinde olan güney Galya'da politik dengeyi bozacağından; Roma idaresi altında olan Provence (modern güney Fransa'da ) ile İspanya'da da güç dengesizlikleri doğmasına ve bölgelerde Roma idaresi altında yaşayan yerli kabilelerin tedirgin olmaları sonucu doğuracağından korkmaya başladılar.
Bu fikri ilk ortaya atan ve Helvetler asillerinin çoğunu buna inandıran Orgetorix'in ölümü ile Romalılar bu göç olayının olmayacağını sanmaktaydılar. Fakat bu fikir Helvetler içinde sanki kök salmıştı. Helvetler bundan sonra Atlas Okyanusu sahillerinde bulunan Sentonlar kabilesinin yanında, yasama daha uygun ve daha güvenlikli otlak arazilere göçmek planının uygulanması için büyük hazırlıklara koyuldular.
Helvetler 28 Mart MÖ 59'da büyük göçe başlamak için eski arazilerini terkettiler. Tüm eski köy ve kasabalarında binaları yakıp yerle bir ettiler. Kendilerine tabi olan Rauraclar, Tülingler, Latoviçler ve Boi'ler tabi kabilelerinin eli silah tutanlarını atlı asker süvari olarak kiraladılar. Helvetlerin bu büyük halk göçüne 300,000 kişinin katıldığı ve bunlardan dörtte birinin savaşçılık yapma yeteneği olduğu bildirilmiştir.
Helvetlerin büyük göç için seçtikleri güzergâh üzerinde Leman Gölü kenarında Rhone Nehri'nin göle girişi mevkiinde (modern Cenevre şehrine) Rhone Nehri karşı sahiline geçmelerini gerekiyordu. Roama Galya valisi Sezar bu mevkiide Helvetler göçünü durdurmaya karar verdi. Romalılar orada bulunan köprüyü yıkarak Helvetlerin nehirden karşıya geçmelerini önledilerini düşündüler. Helvetler yollarına devam etmek için Romalılar komutanı Sezar'a en soylu kabile mensuplarını elçi olarak gönderdiler. Sezar vakit kazanmak için bu heyetten karara varmak için mehil istedi. Fakat bu kısa dönemde nehir kenarından Seküanlarolan Jura silsilesine kadar 15 mil uzunlukta ve 16 kadem yükseklikte bir duvar inşa ettirip önünde hendek mevziler kazdırdı. Bu duvar üzerinde kurulan küçük kalelere Romalı birlikleri yerleştirdi. Elçiler geri geldiklerinde Sezar onlara Helvetlere geçiş izni vermediklerini bildirdi. Helvetler birkaç kere ya bulabildikleri kayıkları birbirine bağlıyarak ya sallar yapıp bunları birlikte bağlayarak ya da Rhone Nehri'nin en sığ şu içinden geçiş yerlerini arayarak Sezar'ın kordonun kırmayı denediler. Fakat Sezar'ın okçuları bu girişimlerini önledi.[1]
Helvetler bu yolu takipten vazgeçtiler. Leman Gölü kenarından Galya içinde diğer bir dağ geçitinden Galya doğusuna ve Atlas Okyanusu'na gidebilecek diğer bir yol da bulunmakta idi. Bu yol Seküanlar kabilesi arazisinden geçmekteydi ve dardı. Helvetlerin bu yolu kullanmaları için Sekuanlar'dan izin elde etmeleri gerekmekte idi. Önce Sekuanlar Helvetlerin bu yoldan geçişi için izin vermediler. Helvetler bu sefer Aedular kabilesinden olan Dunmorix'ya rica ederek ondan aracı olup Seküanlardan Halvetlerin barışçıl olarak bu yoldan geçmesi için izin vermeyi sağlamasını istediler. Dunmarix Helvetlere yaranmak ve sonradan onların ileride kendi krallık iddiasına destek vereceğini umduğu için Seküanları kandırıp onlardan Helvetlerin barışla bu yoldan geçmesi için Sekuanlarain izinlerini almaya muvaffak oldu. Helvetler Sekuanlara rehineler verdiler. Bu geçişte hiç zorluk ve arbede çıkarmadan barışçıl olacaklarına yeminler verdiler. Helvetler böylece Sekuanlarla anlaşıp onların arazilerinden barışçıl olarak geçtiler.[1]
Fakat Romalıların yakın müttefikleri olan Aedularin kendi aralarında bir politik çatışma ortaya çıktı. Aeduların klik kavgaları sonucu Dunmorix'in Aedular arasında gözden düşmesi ve Romalı taraftarlarının Aedular arasında üstün gelmeleri nedeni ile Helvetler ile Aedular arası bozulmuştu. Aedularda yönetimi eline alan yeni klik Helvetlere karşı Romalılardan destek istedi. Sezar buna çoktan razı idi.
Sezar Helvetlerin göçünü mutlaka durdurmak ve onları geri döndürmek istemekteydi. Helvetleri modern Genevre önünde durdurduktan sonra kuzey İtalya'da bulunan kendi emrine verilmiş olan Romalı lejyonlarını getirmek üzere hemen kuzey İtalya'ya geri döndü. Aquileia'da kampta bulunan hazır üç lejyonunu hemen emri altına aldı ve Cisalpin Galya Roma eyaletinde asker toplayarak iki yeni Romalı lejyonu da kurdu. Sezar Helvetleri durdurma çabasına devam etmeye kararlıydı. Bu beş lejyonun başında tekrar Alpleri daha batıdan geçti. Ron Nehri'nin kuzeyinde Helvetleri uzaktan takip etmekte olan Leman Gölü başında kullandığı tek Romalı lejyonu da ona burada dahil oldu.[1]
Romalıların yakın müttefikleri olan Aeduların kendi aralarında bir politik çatışma ortaya çıktı. Aeduların klik kavgaları sonucu Helvetlere yardım eden Dunmorix Aedular arasında gözden düştü ve Romalı taraftarlarının Aedular arasında üstün gelmeleri nedeniyle Helvetler ile Aedular arası bozuldu. Aedularda yönetimi eline alan yeni klik Helvetlere karşı Romalılardan destek istedi. Sezar buna razı oldu. Böylece kaçmakta olan Helvetler Aedulardan yardım beklemeyecekleri açığa çıktı.
Helvetler göç yolunun devamında Seküanlar arazilerinden çıkılınca Seküanların komşuları olan Aedular, Amnariler ve Allobrohglar kabileleri arazileri bulunmaktaydı. Helvetler bunlara heyetler göndererek arazilerinden barışçıl olarak geçiş izni istediler. Bu küçük kabileler gayet büyük bir kabilenin kendi topraklarına girmesinden korkarak bu izini vermekten çekindiler. Bu kabileler müttefikleri oldukları Romalılar ve Sezar'dan Helvetlere karşı askeri destek istediler. Sezar bu desteği vermeyi kabul etti. Helvetler göçü ilerlemeye devam etti.
Sezar'ın Helvetleri takip eden ordusu her biri 4,000 silahlı piyade askerden oluşan 6 lejyondan ( VII. (Claudia), VIII. (Augusta), IX. (Hispana), X. (Equestris), XI. (Claudia) ve XII. (Fulminta) Lejyonları) oluşmakta ve 4,000 kişi kadar da paralı Romalı müttefikleri ve Germanialı askeri bulunmaktaydı. Göç yapmakta olan Helvetler sayısı ise (erkek, kadın, yaşlı ve çocuklar dahil) 368,000 kadardı. Bunlardan "ancak" 92,000 sayıda eli silah tutar savaşçı bulunmakta olduğu tahmin edilmekte idi. Sezar ordusu ile Helvetlerin göçünü Arar Nehri'ni (modern Saöne Nehri'ni) geçiş yapmaya başlamalarına kadar epeyce geriden takibe başladı. Bu nehrin diğer yakasında Aedular kabilesi arazileri bulunmakta idi.[1]
Arar Nehri Sekuanlar ile Aedular sınırı olup bu nehir gayet yavaş akan ama derin olan bir nehirdi. Helvetler bu nehri birbirine bağlı kayıklar ve sallarla geçmeye başladılar. Bu geçiş için yeterli çok sayıda kayık ve sal bulunmadığı için geçiş kanton kanton; klan klan olmakta idi. Bu geçiş ile geriye dönüş uzun sürmekte idi ve gayet zor olmakta idi. Helvetler göç edenlerinin 3/4u nehrin batı yakasına Aedular tarafına geçmişlerdi ve karşıya geçenler orada beklemeden göçe devam etmekte idiler. Sezar, Helvetleri bu geçiş için o zamana kadar 20 gün sarfettiklerini bildirir. Helvetlerin göç edenlerinin 1/4 ini oluşturan bir kanton halkı ise nehrin doğu yakasında nehri geçmek için beklemekte idiler. Helvetler kabilesinin bölünmüş olduğu dört kantondan (alt-kabile veya "pagus") biri olan Tigurinus kantonu mensupları daha karşıya geçirilmemişlerdi. Bu kantonun bir klanının karşıya geçirilmesi için ağırlıkları, kullanılan sal ve sandallara yüklenmekte idi. Geçiş ertesi gün devam edecekti.[1]
Gece yarısı birdenbire Sezar'ın komutasında takip eden Romalılar ordusu büyük bir kısmı bir gece baskını sürpriz saldırısına geçti. Böylece "Arar Nehri Muharebesi" başladı.
Muharebe
Helvetler kabilesi her biri içinde değişik klanlar olan dört "pagus" (kanton veye alt-kabileye) bölünmüştü. Bunlardan üç kanton mensupları nehir geçidini geçmiş, nehrin batı yakasına Aedular arazileri içinde bulunmakta ve orada ilerlemekte idi. Fakat dördüncü kanton olan "Tigurinus" kantonu halkı nehrin doğu yakasında bulunmakta ve gece olduğu için sabah olunca bir klanının nehri geçirilmesini beklemekte idiler.
Sezar bu durumu Romalılar için bir fırsat olarak bildi. Akşamının üçüncü nöbet saatinde (hemen gece yarısı olmuş iken) ordusundaki üç lejyonu başında Romalı kamp ordugahından ayrıldı. Cebri gece yürüyüşü ile bu lejyonları ile nehir doğu yakasında bulunan Helvetlerin Tigurinus kantonu mensupların beklediği alana gelindi.
Sezar burada hiç beklemeden hemen lejyonları ile Tigurinus Helvetlerinin üzerine saldırıya geçti. Tigurinuslyr gayet büyük bir sürprize uğramışlardı. O gece bir klanın ağırlıklarını kayık ve sallara yüklemekle uğraşmaktaydılar. Savaşçıları bir çatışma için hazır değildiler. Bunun için Romalılar hiç ayrım yapmadan çok sayıda Tigurinus kantonu mensubunu (savaşçılar yanında kadın, yaşlı ve çocuklar dahil) kılıçtan geçirip öldürdüler. Canlarını kurtarabilen Tigurinuslar de düzensiz olarak yakında bulunan orman içine kaçtılar. Sezar'ın kitabında Tigurinuslara verdiği zayiat hakkında sayı verilmemektedir. Bazı tarihçiler, Sezar ile Romalıları biraz bu ölümlerden haklı göstermek nedeni ile olacak, kitabında devamlı olarak verdiği zayiat sayıları ile övünen Sezar'ın, bu muharebede bu sayıları vermemesini fazla zayiat vermemesine ve epeyce sayıda Tigurinusların kaçmayı başarmasına atıf edip yorumlamaktadırlar.
Sonuç
Jül Sezar kitabında bu baskını ve Tigurinus'ların baskınla tuzağa alınıp büyükçe bir kısmının Romalı lejyon askerleri tarafından kılıçtan geçirilip öldürülmesinde Romalıların haklı olduğunu şöyle savunmaktadır:[1]
Tigurinus kantonu yirmibeş sene kadar önce (MÖ 107 de) tek başına yurdundan çıkmış, konsül Lucius Cassius Longinus'ü öldürdükten sonra ordusunu boyunduruk altından geçirmişti. Bu suretle, tesadüfen, yahut da ölmez tanrıların takdiriyle Roma milletini bu kadar mühim bir mağlubiyete uğratan Helvet devletinin bu kısmı ilk defa olarak cezasını buldu. Böylece Sezar yalnız milletine karşı işlenen fenalıkların değil, aynı zamanda şahsına yapılan fenalığın öcünü almış oluyordu. Çünkü Cassius'la yaptıkları muharebede Tigurinus'lar kayınpederi Lucius Piso'nun büyük babası (Lucius Calpurnius) Piso'yu öldürmüşlerdi.
Jül Sezar (Tr.çv: Hamit Dereli) (1955) 'Gallia Savaşı, Kitap I, Bölüm 12, s. 10-11.
Fakat Helvetlerin Tigurinus kantonu lideri olan ve Cassius'u yenen ve idam ettiren Divico'ya bu Arar Nehri Muharebesi'nde ne olduğu belirli değildi. Bazı tarihçiler daha sonra kararlı sonucu olan Bibracte Muharebesi 'nde Helvetlerin komutanının Divico olduğunu iddia etmektedirler.
Bu muharebeden sonra Romalı istikhamcılar Arar Nehri (modern Saone Nehri) üzerinde Helvetlerin zorlukla birbirine bağlı kayıklar ve sallarla geçtikleri mevkide nehir üzerinde bir köprü kurdular. Romalı lejyonları bu köprüden bir gün içinde kolaylıkla batı yakaya geçtiler.[1]
Bu geçişi 20 gün içinde tamamlayamayan Helvetler Romalıların tek günde tüm ordularını karşıya geçirmelerinden Romalıların harp teknoloji üstünlüğünü anladılar ve Romalılarla görüşmek için bir elçiler heyeti gönderdiler. Bu heyet başkanlığını Divico yapmaktaydı. Bu görüşme Romalıların Saone Nehri üzerinde kurdukları köprünün başında yapılmıştır. Sezar kitabında iki tarafın da yaptığı konuşmaları çok ayrıntılı olarak vermiştir. Sonunda iki taraf arasında bir anlaşma olmadan bu görüşme sona ermiştir.[1]
Arar Nehri Muharebesi'nden önce Arar Nehri'nde karşıya geçebilmiş olan Helvetler büyük hızla Aeudiler topraklarından kuzeye doğru gitmeye başlamışlardı. 20 Haziranda Sezar lejyonları ile onları kovalamaya başladı. Bu yol Audilerin merkezi olan Bibracte kasabasına yönelikti. Bu on dört gün sürdü. Önce Sezar takipçi idi ama Romalı ordusunda erzak ve tedarik eksikliği vardı. Romalılar müttefiki olan Aedular bu erzak ve ıaseyi sağlayacaklarını Romalılara söz vermişlerdi. Bunlar Romalılara yetişmeyince Sezar bunları sağlamak için Aedularla müzakerellere geçmek için bir heyet göndermişti. Fakat bu müzakereler bir Aedular ilerigeleni olan Dumnorix'in hala halk üzerinde olan politik etkisi nedeniyle Sezar'ın ordularına söz verilmekle beraber erzakin gönderilmesi gecikmekte idi. Bunun üzerine Sezar ordusu ile Helvetleri kovalamaktan geçici olarak vazgeçti. Erzak ve iaşe bulmak için ve ordusunu Aedulara başkenti olan Bibracte'ye yöneltti. Bu kentin yakınlarında çok geçmeden Bibracte Muharebesi ortaya çıktı.[1]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Jül Sezar (Tür. çev.: Hamit Dereli) (1942) Gallia Savaşı, İstanbul: Maarif Basımevi (Dünya Edebiyatından Tercümeler - Latin Klasikleri)
- "HistoryOfWar.org" websitesi "Battle of the Arar, June 58 BC" maddesi 27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Dış kaynaklar
- Jül Sezar (Tür. çev.: Hamit Dereli) (1942) Gallia Savaşı, İstanbul: Maarif Basımevi (Dünya Edebiyatından Tercümeler - Latin Klasikleri) Kitap I Googlebooks
- Jül Sezar, Commentarii de Bello Gallico ı
Dış bağlantılar
- Rikard, J. (2009) "Battle of the Arar, June 58 BC" "historyofwar" websitesi "Battle of the Arar, June 58 BC" maddesi27 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)