Cabiria
Cabiria 1914 İtalya yapımı tarihi epik filmdir. Tam adı Cabiria, Visione Storica del Terzo Secolo A.C. olan bu siyah beyaz sessiz film İtalyan film endüstrisinin ilk ürünlerinden biridir. Cabiria, aynı zamanda Dünya çapında gişe rekorları kıran ilk filmlerden de biriydi.
| Cabiria | |
|---|---|
| Cabiria | |
 "Cabiria" filminin İtalya'da basılmış özgün afişi. Afişte senaryo yazarının adı en üstte görülüyor. | |
| Yönetmen | Giovanni Pastrone |
| Yapımcı | Giovanni Pastrone |
| Senarist |
Giovanni Pastrone Gabriele D'Annunzio (ara yazılar) Titus Livius (eser) Emilio Salgari (roman) Gustave Flaubert (roman) |
| Oyuncular |
Lidia Quaranta (Cabiria) Bartolomeo Pagano (Masist) Umberto Mozzato |
| Müzik |
Manlio Mazza Ildebrando Pizzetti |
| Görüntü yönetmeni | Augusto Battagliotti |
| Stüdyo | Itala Film |
| Dağıtıcı |
Kleine Optical Company (ABD) UFA (Almanya) |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Tarihi, epik dram, savaş, macera |
| Renk | Siyah-beyaz (Tek renk tonlanmış) |
| Yapım yılı | 1914 |
| Çıkış tarih(ler)i |
18 Nisan 1914, Torino, İtalya 18 Haziran 1914, ABD 17 Şubat 2007, Berlin Film Festivali (Restore edilmiş versiyonu) |
| Süre |
181 dak. (2006 restorasyonu) 162 dak (1995 restorasyonu) 123 dak. (Kino baskısı) |
| Ülke |
 İtalya |
| Dil | Sessiz (İtalyanca ara yazıları) |
| Bütçe | $210,000 |
| Diğer adları | Cabiria, Visione Storica del Terzo Secolo A.C. (İtalya, uzun isim) |
Eserlerinin tümünü sessiz sinema çağında vermiş olan İtalya'nın öncü sinemacısı Giovanni Pastrone'nin senaryosunu yazıp yönettiği ve yapımcılığını da üstlendiği filmin konusu Kartaca Savaşları olarak da bilinen Pön savaşları'nın ikincisi sırasında (MÖ 238 - MÖ 203) Kartaca'da geçer ve Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasındaki bu uzun savaşı filmin karakterinin gözüyle yansıtmaktadır.
Filmin senaryosu, ünlü Antik Roma tarihçisi Titus Livius (MÖ 59 - MS 17)'un Roma Tarihiyle ilgili anıtsal eseri Ab Urbe Condita'dan ve bu eserede anlatılan tarihi olaylardan esinlenerek, İtalyan macera romanları yazarı Emilio Salgari'nin 1908'de yazdığı Cartagine in fiamme (Kartaca Alevler İçinde) ve Fransız romancı Gustave Flaubert'in 1862'de yazdığı Salammbô romanlarından uyarlanmıştır. Filmin, sessiz filmler için oldukça uzun sayılabilecek hamasi ara yazılarını İtalyan şair, gazeteci ve yazar Gabriele D'Annunzio kaleme almış ve ününden dolayı filmin afişlerinde onun adı tek başına en üste yazılmıştır.[1][2]
Yapım
Bu tarihi macera filmi o yıllar için alışılmadık bir uzunluk olan üç saat sürüyordu, yani film sinemanın ilk yıllarında kullanılan uzunluk ölçüsüne göre 14 makara (Bazı kaynaklara göre 12 makara) uzunluğundaydı. Oysa o yıllarda ABD ve Avrupa'da filmlerin ortalama uzunluğu birkaç makarayı geçmiyordu[3]. Film buna paralel olarak yine o yıllar için astronomik bir fiyata malolmuştu, çekimleri 2 yıl süren filme tam 210,000 dolar harcanmıştı[4]. Bu miktar 2010 yılının değerleriyle 4,7 ilâ 83,6 milyon dolara denk gelmektedir[5].
Filmin tanıtım sloganlarından birinde "Filmde 5000 figüran, 1000 at, 200 fil ve 200 deve kullanıldığı" belirtilmiş, başka bir sloganda filmin "1200 değişik sahneden oluştuğu" ve "Tam 12 makara" uzunluğunda olduğu ilan edilmiş, bir başkasında da "Filme 250.000 dolar harcandığı" vurgulanmıştır[6].
Kılıç-Sandalet Filmleri (Sword and sandal[7]) olarak da adlandırılan İtalyan yapımı tarihi filmlerin öncüsü sayılan bu film, bu filmlerin uzun yıllar değişmez karakteri olarak kalacak olan ve aynı zamanda bu tür filmlere (Masist Filmleri) adını da vermiş olan ünlü hayali karakter Masist (Maciste)'in de ilk kez beyazperdede göründüğü filmdir[8].
Filmin, hepsi de yönetmenin bizzat kendisi tarafından hazırlanmış en az dört versiyonu vardır. İlki 181 dakika süren ilk orijinal kurgudur. Sonraki önemli versiyon ise 1931'deki 137 dakikalık sesli (müzik) kurgudur ki bu versiyona 2007 yılında radikal bir restorasyon yapılmıştır. Bu iki versiyon da 2007 yılında Berlin Film Festivali'nde gösterilmiştir[3]. Aslında bu 181 dakikalık tam versiyonun Berlin'den bir yıl önce de, 2006 yılında Cannes Film Festivali'nde özel bir gösterimi yapılmıştı. Bu gösterimden önce, aynı zamanda bir film tarihçisi de olan yönetmen Martin Scorsese'nin filmin önemi üzerine bir konuşması da seyircilere sunulmuştu[9].
Etkilediği filmler
D.W. Griffith'in, 1916'da ünlü filmi Intolerance (Hoşgörüsüzlük)'ı çekerken büyük ölçüde "Cabiria"'dan esinlendiği söylenmektedir.[3][10] "Cabiria"'yı seyreder seyretmez yönetmen o sırada başladığı The Mother and the Law'ın çekimlerine derhal ara vererek "Cabiria" ile eşdeğer olabilecek bir tarihi film olan Intolerance'ın çekimlerine başlamıştı. The Mother and the Law'ı daha sonra 1919'da bitirecektir.[11]
Federico Fellini'nin 1958 tarihli Oscar'lı filmi Cabiria'nın Geceleri, yönetmenin "Cabiria" filmine bir selâm duruşudur. Cabiria'nın Geceleri filminin Giulietta Masina tarafından canlandırılan naif fahişesinin filmdeki adı da Cabiria'dır ve filmde kendi anlattığına göre, bu takma ismini, mahallelerindeki bir sinemada bıkmadan usanmadan defalarca seyrettiği 1914 yapımı bu filmden ve filme de adını veren, hayranlık duyduğu baş karakterinden almıştır[12].
Politik arka plan
Amerikalı yönetmen D.W. Griffith'in başyapıtı olan 1915 tarihli Birth of a Nation (Bir Ulusun Doğuşu) gibi, politik yapısından ötürü "Cabiria" da zamanında oldukça tartışma yaratmış bir filmdi. "Bir Ulusun Doğuşu" sinema sanatı açısından zamanına göre çok ileri bir üstün yapımken, taşıdığı ırkçı temalar yüzünden eleştirilmişti.
Benzer bir şekilde "Cabiria" da eleştirilerden nasibini almıştı. Filmin çekimlerine 1911 - 1912 Türk - İtalyan Savaşı olarak da bilinen Trablusgarp Savaşı bittiği yıl başlanmıştı. Bu savaşta Kuzey Afrika'da şimdiki Libya topraklarında yer alan Sirenayka ve Trablusgarp Osmanlılardan İtalyanlara geçmişti. Filmde anlatılan Kartaca ile Roma Cumhuriyeti arasındaki M.Ö. 238 - M.Ö. 203 tarihleri arasında geçen 2. Pön savaşları (Kartaca Savaşları) yeni yaşanmış olan bu Trablusgarp Savaşı'na çok benzemektedir.
İtalyanların büyük opera geleneklerinden aldıkları ilham ve ülkenin kazandığı bu Emperyalist zaferin rüzgârıyla I. Dünya Savaşı'na kadar olan dönemde İtalyan film endüstrisi düzinelerce tarihi epik film üretti. "Truva'nın Düşüşü", "Pompeii'nin Son Günleri", "Neron" ve "Quo Vadis" bunlar arasında en dikkat çekici olanlardır. "Cabiria" ise bunların arasında en başarılısıdır ve Dünya çapında birçok yönetmene ilham kaynağı olmuştur.[13]
"Cabiria" nın hamasi şiirsel ara yazılarını da aşırı milliyetçi bir yazar olan Gabriele D'Annunzio yazmıştır. Aynı zamanda bir gazeteci ve şair de olan D'Annunzio (1863-1938) İtalya'da filizlenecek olan Faşist hareketin de ilham kaynağı olmuştur. D'Annunzio'nun Benito Mussolini'nin ideolojisini de büyük ölçüde etkilediği ileri sürülmektedir.[14] D'Annunzio'nun o yıllardaki bu büyük ününden dolayı da filmin bazı afişlerinde onun adı tek başına en üste yazılmıştır.
Tarihsel arka plan
Birinci Pön Savaşı'nın ünlü kahramanı Kartacalı komutan Hamilcar Barca'ın oğlu General Hannibal Kartaca'nın başındadır. Yanında da kardeşi Hasdrubal Barca vardır. Arka planında İkinci Pön Savaşı'nın olduğu filmdeki olayların zamandizini şöyledir[15]:
- MÖ 218-201 : Kartaca ve Roma Cumhuriyeti arasında İkinci Pön Savaşı gerçekleşir.
- MÖ 218: Hannibal Roma'ya saldırmak üzere yola çıkar. Bu seferi sırasında İspanya ve Alpler üzerinden geçerek İtalya yarımadasına ulaşmayı planlar.
- MÖ 218: Cissa muharebesi sırasında Kartacalı komutan ve Hannibal'in yeğeni Hanno, birliğiyle Hasdrubal'in ordusuna katılmaya fırsat bulamadan Romalılar'la girdiği meydan savaşını kaybetti.
- MÖ 217: Hannibal Trasimene Gölü muharebesinde Romalıları yendi.
- MÖ 215: Roma topraklarına giren Hasdrubal, Dertosa kenti karşısındaki Ebro nehrinin güney kıyısında, şimdiki İspanya topraklarında Romalılar'la girdiği Dertosa muharebesini kaybetti.
- MÖ 214-212: Romalılar, uzun bir kuşatmadan sonra Sicilya adasındaki Siraküza kentini ele geçirdiler, böylece tüm adanın kontrolü onlara geçmiş oldu. Kuşatma sırasında kent Sirakuzalı Arşimet'in tasarlayıp geliştirdiği silahlarla savunuldu. Arşimet'in Romalı general Marcellus'un eline geçmemesi için korunup saklanmasıyla ilgi kesin talimat olmasına rağmen Arşimet bir Romalı asker tarafından öldürüldü. Romalı general Afrikalı Scipio (Afrika zaferlerinden dolayı bu ad verilmiştir), Numidya kralıyla bir ittifak yaparak Afrika kıtasında yeni bir cephe açtı.
- MÖ 213: Hasdrubal İberya'yı terkederek Kartaca'nın kaynaklarını bloke eden Syphax'la mücâdele etti. Syphax o zaman henüz Kartacalıların müttefiki olan doğu Numidyalılar'a saldırdı. Numidya'nın başında kral Gala vardı.
- MÖ 206: Kral Gala öldü. Oğulları Massinissa ve Oezalces birbirine düştüler. Syphax bu krallığın önemli bir bölümünü fethetti. Nihai savaşı Roma'nın kazanacağını kestiren Massinissa taraf değiştirerek, Kartaca yerine Roma ile ittifak yaptı. Eski müttefiki Massinissa'yı kaybedince Hasdrubal, Syphax'la yeni bir ittifak yaptı. Bu işbirliğini sağlamlaştırmak için Syphax, Massinissa'yla nişanladığı kızı Sophonisba'nın nişanını bozdu ve kızını Hasdrubal'a sundu.
- MÖ 203: Bagbrades muharebesinde Scipio, Hasdrubal ve Syphax'ı yenilgiye uğrattı. Syphax Numidia'ya çekildi. Peşine düşen Laelius ve Massinissa, onu Cirta'ya kadar takip etti. Numidia muharebesinde Syphax'ı bir kez daha yendiler. Syphax Romalılara esir düştü. Syphax'ın krallığı Masinissa'nın kontrolüne verildi. Sophonisba'ya aşık olan Masinissa onunla evlendi. Afrikalı Scipio Masinissa'yı zayıf iradeli olmakla suçlayarak ondan Sophonisba'yı terketmesini istedi. Romalı general kızı Roma'ya götürerek zafer alayında halka göstermek istiyordu. Bunu istemeyen Masinissa ise Sophonisba'ya yanında götürdüğü zehiri içmesini istedi. Zehirli içkiyi içen Sophonisba öldü.
- MÖ 202: Hannibal nihai Zama muharebesinde Romalılara yenildi. Bu sonun başlangıcı oldu.
- MÖ 201: İkinci Pön Savaşı sona erdi.
Oyuncu kadrosu
| Aktör/Aktris | Rolü |
|---|---|
| Carolina Catena | Cabiria, Çocukluğu |
| Lidia Quaranta | Cabiria, Diğer Adı Elissa |
| Gina Marangoni | Croessa, Cabiria'nın Dadısı |
| Dante Testa | Karthalo, Başrahip |
| Umberto Mozzato | Fulvio 'Fulvius' Axilla |
| Bartolomeo Pagano | Maciste, Axilla'nın Kölesi |
| Raffaele di Napoli | Bodastoret, Hancı |
| Emilio Vardannes | Hannibal |
| Edoardo Davesnes | Hasdrubal |
| Italia Almirante-Manzini | Sophonisba, Hasdrubal'ın Kızı |
| Alessandro Bernard | Siface 'Syphax', Cirta Kralı |
| Luigi Chellini | Scipione 'Scipio', Konsül |
| Vitale Di Stefano | Massinissa, Numidya Kralı |
| Enrico Gemelli | Archimede |
| Ignazio Lupi | Arbace |
| Francesca Bertini | |
| Giuseppe Ferrari | |
| Soava Gallone | |
| Domenico Gambino | |
| Pina Menichelli | |
| Felice Minotti | |
| Amedeo Mustacchi | |
| Fido Schirru |
Kaynakça
- http://www.imdb.com/title/tt0003740/combined
- http://en.wikipedia.org/wiki/Cabiria#Plot
- http://www.allmovie.com/work/7784
- http://www.imdb.com/title/tt0003740/business
- "In 2010, the relative worth of $210,000.00 from 1914 is:" (İngilizce). measuringworth.com. 13 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2012.
- http://www.imdb.com/title/tt0003740/taglines
- http://en.wikipedia.org/wiki/Sword-and-sandal
- http://en.wikipedia.org/wiki/Maciste#Name
- http://rogerebert.suntimes.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20060702/REVIEWS08/607020301
- http://en.wikipedia.org/wiki/Cabiria#Production
- Filmin DVD'sinin tanıtım yazılarından
- http://www.imdb.com/title/tt0003740/movieconnections
- http://www.kino.com/video/item.php?film_id=43
- http://en.wikipedia.org/wiki/Gabriele_d%27Annunzio
- "Cabiria / Historical Background" (İngilizce). vernonjohns.org. 2 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2012.
Dış bağlantılar
- IMDb'de Cabiria
- AllMovie'de Cabiria
- Roger Ebert'in eleştirisi
- Cabiria filmini ücretsiz olarak indirmek için Internet Archive'i kullanabilirsiniz [daha fazlası]