Değinakça

Değinakça ya da Değinak dili (kendilerince Deg Xinag; Holikaçukça: Digenegh Qinag; İngilizce Deg Xinag, Deg Hitʼan, Kuskokwim Ingalik, Ingalik, Kaiyuhkhotana), ABD'nin Alaska eyaletinde Yukon ırmağının aşağılarında Shageluk (Łeggi Jitno’) ile Anvik (Gitr’ingithchagg) yörelerinde konuşulan Atabask dillerinden yok olmak üzere olan Kızılderili dilidir. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 250 kişilik nüfustan 14 kadarı anadillerini konuşabiliyor[1]. En yakın akrabaları Holikaçukça ile Koyukoncadır.

Değinakça
Ana dili olanlar Amerika Birleşik Devletleri (Alaska)
Konuşan sayısı 14[1]  (tarih gerekli)
Dil ailesi
Denesey
Na-Dene
Eyak-Atabask
Atabask
Kuzey
  • Değinakça
Yazı sistemi Latin (Kuzey Atabask varyantı)
Dil kodları
ISO 639-2 ath
ISO 639-3 ing
3: Değinak coğrafyası

Değinaklar, kendileri için Deg Hitʼan (harfiyen: 'yerli halk'), dilleri için de Deg Xinag (harfiyen: 'yerli dil') adını verirler. Eski yaygın adları olan İngalik, komşuları Yupik Eskimoları tarafından verilmiştir. Yupikçede Ingqiliq sözü Kızılderili anlamına gelir.

Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden (1733 - 1867) kalmadır. Örnek vermek gerekirse chaynik (< ча́йник) 'çaydanlık', den-gi (< деньги) 'para', veliq (< мыло) 'sabun', vasdliq (< масло) 'tereyağı'.

Diyalektler ve kabileler

Değinakçanın birbirine çok benzeyen iki ağzı (sub-dialect) bulunur: Shageluk ağzı ile Anvik ağzı. Daha çok aynı kavram için farklı kelimelerde kendini gösterir.

  • Lower Yukon River (Yukon Ingalik)
  • Middle Kuskokwim (Kuskokwim Ingalik)

Örnekler
  • q'unt'ogh uçak
  • ggagg hayvan
  • ggagg chux ayı (harfiyen: 'büyük hayvan')
  • sraqay çocuk
  • dran gün
  • xik'ugił'anh doktor, hekim
  • łegg balık
  • łek köpek
  • sileg köpeğim
  • vileg köpeği
  • tso tl'ogh iy mamut
  • dina' k'idz bebek (oyuncak)
  • xidondiditey oda
  • ngan' dit'anh deprem
  • sito' babam
  • vito' babası
  • yix ev
  • tinh buz
  • dangan demir, metal
  • deloy dağ
  • vanhgiq Kızılderili dondurması (Indian ice cream)
  • choghlugguy (Anvik) niq'asrt'ay (Shageluk) tilki
  • vinixiłyiq sabahleyin
  • giłiq bir
  • teqa iki
  • togg üç
  • denhch'e dört
  • niłq'osnal giłiggi viq'idz iy on bir

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.