Ege Seferi (1538)
Ege Seferi, 1537-1540 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda evre, Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının Ege Denizi'nde Venedik'e ait adaları fethetmeye yönelik iki askerî harekâtından ikincisi (diğeri bir yıl önce).
| Ege Seferi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1537-1540 Osmanlı-Venedik Savaşı | |||||||||
 Barbaros Hayreddin Paşa | |||||||||
| |||||||||
| Taraflar | |||||||||
 Osmanlı İmparatorluğu |
 Venedik Cumhuriyeti | ||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||
|
Barbaros Hayreddin Paşa | |||||||||
| Kayıplar | |||||||||
| Çok hafif | 20.000 esir | ||||||||
Harekat öncesi
Barbaros Hayreddin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması 1537 Eylül ve Kasım ayları arasında Kiklad Adaları'nın birçoğunu zaptederek bir bölümünü doğrudan Osmanlı idaresine bağlamış, Nakşa Dükalığı'na bağlı olanlar ise yine Barbaros Hayreddin Paşa tarafından bir ahidnâme verilmek suretiyle yıllık vergi karşılığı Osmanlı tâbiyetine bağlanmıştı. Bununla birlikte, adalardan bazıları Osmanlı donanması kış mevsiminin yaklaşması üzerine ayrılmasının ardından yeniden isyan etmiş, bazı Venedik adaları ise henüz ele geçirilememişti.
1537-1538 kışı boyunca 1538 sefer mevsimi boyunca hazırlıklar tamamlandı ve Osmanlı donanması 7 Haziran 1538'de denize açıldı.
Harekat
40 parçalık Donanma önce Gökçeada'ya geldi ve Barbaros Hayreddin Paşa burada batmış olan bir geminin 17 topunu çıkararak yeniden gemilerde kullanılabilir hale getirtti. Yine burada Gucerat'tan gelen Salih Reis'in filosuna eşlik etmek üzere 20 gemi gönderdi.
Bu hazırlıkların ardından Osmanlı donanmasının ilk hedefi Venedikli korsanların yuvalandığı Şeytan Adaları (Sporad Adaları) olmuştu. IV. Haçlı Seferi'nden (1204) sonra Venedik Cumhuriyeti'nin eline geçen bu adalardaki korsanlık faaliyetleri 1530'larda gerek Teselya'daki Türkleri (1530'larda Atalanti'deki Balaban Ağa Camii'ne saldırı olmuştu) gerek Eğriboz'daki Rumları hedef almaya başlamış, hatta bu adadaki Galataki Manastırı bu saldırılara karşı Osmanlı Devleti'nden bölgede savunma kulesi inşasına cevaz veren bir ferman temin etmişti.
Osmanlı donanması ilk olarak anakaraya en yakın olan ve korsanların en yoğun olarak faaliyet gösterdikleri İskados'a (Skiathos) yöneldi. Bir kaya üzerine inşa edilmiş olan İskados Kalesi altı gün ve altı gece top ateşine tutuldu ve yedinci gün Barbaros Hayreddin Paşa'nın bizzat komuta ettiği hücumla fethedildi. Korsanlar kılıçtan geçirildi, 3.400 kişi ise esir alındı ve adanın ekonomik faaliyetini yürütebilmesini temin edebilecek bir nüfus bırakıldı.
İskados'un fethinden sonra, Donanmanın İstanbul'dan hareketinde henüz teçhiz olunmamış 90 gemi ile Salih Reis'in 20 kadırgası da burada ana Donanmaya katıldı ve böylece Donanmanın kuvveti 100 gemiyi aşarak sefer için gerekli olan dereceye ulaştı.
Gerek Osmanlı donanmasının üstünlüğünden gerek ana merkez olan İskados'un fethinden sonra bölgedeki diğer adalar (Skopelos, Kırlangıç [Alonisos], Kardaşlar [Adelfi], İblislik [Giura Yura], Keçi, Güvercin [Peristera], Biber [Piperi], Psathoura ve İskandil [Skancura] adaları) direniş göstermeksizin Osmanlı idaresine teslim oldular.
Donanmanın bundan sonraki hedefi yine Venedikli korsanların yuvalandıkları İskiri oldu. Daha önce Türk denizcilerin muhtelif taarruzlarını püskürtmüş olan ada Osmanlı donanmasını görünce teslim oldu. Barbaros Hayreddin Paşa adaya senelik 1.000 düka altını vergi biçti (1539-1540 tahririnde ise 700 düka tutarında (35.000 akçe) vergi vereceği kayıt altına alındı) ve İstanbul'a ganimet dolu 7 gemi gönderdi. Bu şekilde, Ege Denizi'nin kuzeyinde vergi karşılığı Ceneviz'e ait olan Sakız hariç tüm adalar Osmanlı egemenliğine geçmiş oldu (keyfiyet 1540 yılındaki Osmanlı-Venedik Antlaşması'yla Venedik tarafından da tanındı.
İskiri'nin fethinden sonra Donanmanın hedefi bir önceki yılki harekatta boyun eğmekle birlikte, Donanmanın ayrılmasından sonra yeniden asi konuma geçen bazı Kiklad Adaları oldu.
Andıra (Andros) ele geçirilerek 700 düka altını (35.000 akçe) vergiye bağlandı. Ardından İstendil (Tinos) ele geçirildi ve 1.500 düka vergiye bağlandı (bununla birlikte bu ada isyana devam etti, 1540 Antlaşmasıyla Venedik'in elinde kaldı ve 1715 yılındaki Mora Seferi sırasında Canım Hoca Mehmed Paşa tarafından nihaî olarak ele geçirildi). Mürted (Kea), Eskinos (Shinusa) ve Koyunluca (Serifos) yeniden zaptedildi.
Donanma buradan Rodos ve Girit arasındaki Kerpe ve Çoban adalarını ele geçirdi (Kerpe'ye 200 düka altını [10.000 akçe] vergi biçildi) ve Venedik'in elindeki en büyük ada olan Girit'e yönelerek 13 Temmuz'da adaya asker çıkardı. Milopotamu ve Sitia (İstiye) kaleleri ele geçirildi ve topları gemilere nakledildi. Yaklaşık 80 köy ise yakıldı. 20.000 tutsağı İstanbul'a gönderen Barbaros Hayreddin Paşa Temmuz sıcağında İstanköy'e çekildi ve askerlerini dinlendirip gemilerini onardı.
Harekatın sonrası
Barbaros Hayreddin Paşa, İstanköy'deyken Kutsal İttifak donanmasının (Venedik Cumhuriyeti, İspanyol İmparatorluğu, Papalık Devleti, Ceneviz Cumhuriyeti ve Malta Şövalyeleri gemilerinden oluşuyordu) Preveze kalesi civarına gelerek buraya taarruz ettikleri haberini aldı ve Turgut Reis komutasında bir keşif filosunu önden bölgeye gönderdi ve kendisi de Donanmanın başında Preveze'ye doğru harekete geçti. 28 Eylül'deki deniz muharebesinde ise İttifak donanmasına karşı büyük bir zafer kazandı.
1538 yılında Ege Denizi'nde icra edilen harekâtla, 1537 yılında ele geçirilemeyen tüm Venedik adaları zaptedildiği gibi, 1540 yılında Osmanlı-Venedik Savaşı'na son veren Antlaşma'yla (İstendil hariç tüm adaların Osmanlı egemenliğine geçtiği Venedik tarafından kabul edildi.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- "The Latins in the Levant-A History of Frankish Greece (1204-1566)", William Miller, New York, E.P. Dutoon and Company (1908) s. 567
- "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.5, s. 222-223
- İslam Ansiklopedisi, "Barbaros Hayreddin Paşa" maddesi (müellif: Şerafettin Turan)
- "Greeks, Venice, and the Ottoman Empire", Siriol Davies ve Jack L. Davis, The American School of Classical Studies at Athens (2007), s. 27
- "The historical development of the Capitulatory regime in the Ottoman Middle East from the fifteenth to the nineteenth centuries", Alexander H. de Groot, Istituto per l'Oriente C. A. Nallino (2003), s. 584-587
- "The Smaller Aegean Islands in the 16th-18th Centuries According to Ottoman Administrative Documents", Machiel Kiel, Hesperia Supplements Vol. 40, Between Venice and Istanbul: Colonial Landscapes in Early Modern Greece (2007), s. 35-54