Canım Hoca Mehmed Paşa

Canım Hoca Mehmed Paşa Osmanlı denizcisi (d. 1640 - ö. 1737, Kütahya). III. Ahmed saltanatında Aralık 1714 - Şubat 1717 döneminde; I. Mahmud saltanatında Haziran 1731 - Kasim 1731 ve Nisan 1733 - 1737 dönemlerinde kaptan-ı derya görevi yapmıştır. Diğer kale muhafızlığı görevlerinde de bulunmuştur.[1]

Hayatı

Bazı kaynaklara göre Cezayir'de doğmuştur. Bir savaşta Venediklilere esir düşerek yedi yıl esir kalmış, Osmanlılar tarafından fidyesi verilmek suretiyle kurtarılmıştır.[2]

Tersanede yetişmiş ve kalyon süvarisi ve kaptanı olmuştur. III. Ahmed döneminde Aralık 1714'te vezirlik verilerek kaptan-ı derya olmuştur. Mora kıyılarının düşmandan temizlenmesinde büyük başarıları olmuştur. Bir ara Korfu adasının kuşatılmasında yanlış iş gördüğünden Şubat 1717'de Yedikule'de hapsedilmiştir.[1][3]

Yine I. kaptan-ı deryalık zamanında Veziri Âzam Şehit Ali Paşa ile zıt gitmesinden dolayı kaptan-ı deryalıktan azledilerek Kandiye'ye sürgün edilmiş ve oradan oğlunun idare ettiği bir çektiryeye[4] binerek Trablus ve Tunus taraflarına kaçarak oralarda bir hakimiyet tesis etmek istemiş ise de muvaffak olamayıp Cezayir'de ikamete gelmiştir.[5] Daha sonra affedilmiş; 1718'de Koron Muhafızı ve 1726'da Hanya Muhafızı görevlerine tayin edilmiştir.[1]

I. Mahmud döneminin başında ikinci kez kaptan-ı derya görevine getirilmiştir. Bu dönemin başında Patrona Halil ve zorbaları devletin her işine karışmaktaydılar ve Kasım 1730'da Patrona Halil sedaret kaymakamı olmak istemişti, Bunu önlemek için devlet ricali Canım Hoca Mehmet Paşa'dan bir plan yapması istemiş ve 25 Kasım'da bu plana uygun olarak Patrona Halil ve diğer elebaşıları saraya bir toplantıya çağrılıp bir baskınla öldürülmüşlerdir.

27 Mart 1731'de çıkan bir diğer yeniçeri isyanınında da Sadrazam Kabakulak İbrahim Paşa, Kaptanpaşa Canım Hoca Mehmet Paşa ve yeniçeri ağası sancağ-ı şerif altında toplanan askerlerle birlikte Etmeydanı'na isyancıların üzerine yürüyüp isyanı bastırmışlardır.

Canım Hoca Mehmet Paşa Kasım 1731'de kaptan-ı deryalık görevinden azledilmiştir..[1]

Mart 1732'de Ağrıboz Muhafızı tayin edilmiştir.

Mayıs 1733'de üçüncü kez kaptan-ı derya görevi verilmiş ve bu görevde 1737'de azledilmesine kadar kalmıştır.[1] Bu dönem sonlarında Osmanlı donanması Rusların 1736'da Azak Denizi ağzında elegeçirdikleri Azak Kalesine bağlı ve diğer nehir ağızlarındaki Rus deniz hareketlerini kontrol etmek için Sinop'ta bir filo kurulmuştur. Bu filo Canım Hoca Mehmet Paşa komutasında ilk olarak Dinyeper Nehri ağzına sefer yapmıştır.

Kaptan-ı deryalıktan 1737'de azledilmesinden sonra Kütahya'ya sürgüne gönderilmiştir. O şehirde sürgünde iken 1737'de ölmüştür.[1]

Değerlendirme

Zayıf zamanlarında Fransızlar'dan yardım gördüğü için ikbal zamanında Fransızlar'ın Türkiye'de nüfuzlarının artmasına çalışmıştır. Fransa Sefiri Marki dö Vilnov ile samimaâne görüşürmeler yapmıştır. Sicill-i Osmani'de

"Deniz işlerini bilir ve sadıktı"

olarak değerlendirilmiştir.[1] Tabiaten başkaldıran biri olmakla beraber zarif bir zat idi. Azamet ve görkemi, zevk ve sefayı severdi. Mehmed Paşa İtalyanca'ya vakıf idi.[6]

Kaynakça

1. Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN 975-333-0383 C.IV s.230
2. http://www.nevenedir.com/canım-hoca-mehmet-paşa---1673/37090/%5Bölü/kırık+bağlantı%5D
3. "Ahmet Yesevi Üni. bilig dergisi, Bahar 2016/sayı 77, sayfa 34,35" (PDF). 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2017.
4. yelkenli fakat kürekle de idare edilen gemi
5. Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 225
6. Uzunçarşılı, İsmail H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 226

Askerî görevi
Önce gelen: Koca Bekir Paşa	Kaptan-ı Derya Nisan 1733 - 1737	Sonra gelen: Süleyman Paşa
Önce gelen: Abdi Paşa	Kaptan-ı Derya Haziran 1731 - Kasım 1731	Sonra gelen: Abdi Paşa
Önce gelen: İzmirli Süleyman Paşa	Kaptan-ı Derya Aralık 1714 - Şubat 1717	Sonra gelen: İbrahim Paşa