Gazze Muharebesi (1516)

Gazze Muharebesi ya da Han Yunus Muharebesi, Sadrazam Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Canberdi Gazâlî komutasındaki Memlük ordusu arasında 1516 sonlarında, Gazze yakınlarında gerçekleşmiştir.

Büyük Mısır Seferi

Gazze Muharebesi
Büyük Mısır Seferi
Muharebenin harita üzerindeki anlatımı (ATASE, a.g.e, kroki 5)
Tarih 21 Aralık 1516 Bölge Gazze, Filistin Sonuç Kesin Osmanlı zaferi Coğrafi Değişiklikler Filistin’in Osmanlı tarafından ilhakı tamamlandı
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu	Memlük Devleti Arap aşiretler
Komutanlar ve liderler
Sinan Paşa Ferhat Bey İsabeyoğlu Mehmet	Canberdi Gazali Devletbay † Emir Hüdaverdi † Emir Kayıtbay Emir Yahşibay Emir Sattıbay † Emir Elbibay † Emir Mısırbay †
Güçler
4.000[1]-6.000[2]	Toplam 5.000[3][4] 500 cülban 1.500 karanisa 3.000 bedevi ya da 7.000[5][6] 2.500 cülban 3.000 karanisa 1.500 bedevi Ya da 7.000-10.000[7]
Kayıplar
Bilinmiyor	2.500[8]-6.000[9] ölü ve esir

Arka plan

Kaçınılmaz olan Osmanlı-Memlük savaşı, 24 Ağustos 1516’da Mercidabık Ovası’nda şiddetli bir açılış yaptı. Memlük ordusunun ekseriyetinin ve sultanının telef olması, Suriye ve Filistin kapılarını Osmanlı ordusuna açtı. Böylece Memlükler, yaşanan felaketten sonra Malatya’dan Filistin’e kadarki topraklarını Osmanlı’ya kaptırdı.

Şam’da hazırlıklar yapan Yavuz Sultan Selim’e 28 Ekim’de gelen bir istihbaratta Gazali’nin 10.000 kişi ile Kahire’den ayrıldığı haberi geldi. Esasen aklında Safeviler ile mücadele yatan padişah seferin akıbetini yanındakilere danıştı. Tartışmalar sonucunda Timur gibi adına hutbe okutturup geri dönmeye karar verdi ve Tomanbay’a bir mektup gönderdi[10]. Tedbiri elden bırakmayıp da sefer hazırlıklarına devam etti ve sadrazam paşa komutasındaki küçük bir orduyu da 1 Aralık’ta Gazze’ye gönderdi[11].

Gazali’nin asıl amacı Osmanlı ordusu ile gayri nizami çarpışarak iaşe sevkiyatlarını vurmak ve Osmanlı ordusunu seferden vazgeçirmekti. Remle’ye ulaşan Sinan Paşa ve kuvvetleri, Gazali komutasındaki Memlük ordusunun henüz Ariş’te olduğunu öğrendi ve vakit kaybetmeden İsabeyoğlu Mehmet Bey’in kısa süre önce ele geçirdiği Gazze’ye gitti. Ardından Gazze’deki kuvvetlerini toplayarak Şam’a çekilirmiş gibi yapıp şehri boşalttı. Sinan Paşa’nın çekildiğini düşünen Memlük kuvvetleri Gazali’ye baskı kurarak Gazze’ye yöneldi ve Han Yunus taraflarındayken çekildiğini düşündüğü Osmanlı ordusuyla karşılaştı.

Muharebe[12][13]

Esasen Sinan Paşa’nın manevrasını tahmin eden Canberdi Gazali, harp pozisyonunda ilerliyordu[14]. Gündoğumu sırasında Osmanlı öncülerini gören Gazali, kuvvetlerini iki kola ayırdı. Sinan Paşa da klasik Osmanlı düzeniyle ordusunu üç bölüme ayırarak merkeze kendisi, sağ kola Tekeili sancakbeyi Ferhat Bey ve sol kola da Gazze sancakbeyi İsabeyoğlu Mehmet Bey’i yerleştirdi. İlk hamleyi Gazali yaptı ve Osmanlı ordusunun arkasına sarkması için bir süvari grubu gönderdi. Bunu fark eden tecrübeli asker Sinan Paşa 1.000 kişiden oluşan bir birliği arkasında bırakarak orduyu korumaya aldı ve kanatlara da tüfekli yeniçerileri yerleştirdi. Osmanlı ordusunun savunmasını aşamayacağını anlayan Gazali dar ve sarp bir vadiye çekilerek yolları tuttu. Dar vadide Sinan Paşa’yı pusuya düşürmeyi uman Gazali ise topçu destekli tüfekli yeniçerilerin düzenli ateşine maruz kaldı. Osmanlı piyadeleri Memlük ordusunu vadinin bir ağzında oyalarken Sinan Paşa da süvarileri ile vadinin başka bir ağzından vadiye girdi ve Memlük ordusuna taarruz etti. Uzun süren kanlı çarpışmalar neticesinde direnci kalmayan, ordusunun önemli komutanlarını ve askerlerini kaybeden Canberdi Gazali geri çekildi.

27 Aralık’ta padişaha haber getiren Kethüda Hasan Ağa’ya 80.000 akçelik zeamet verildi ve orduda top atılıp şenlikler yapıldı[15]. Böylece Mısır yolu tamamen açılmış oldu ve padişah da artık Memlüklerin direnmeyeceğini düşünerek Kudüs’e giderek kutsal yerleri ziyaret edip Tomanbay’dan gelicek itaat haberini beklemeye başladı. Ancak bu düşüncesinde yanılıyordu çünkü Kahire yönetimi savaşa devam etme niyetindeydi.

Ayrıca bakınız

• Büyük Mısır Seferi
• Mercidâbık Muharebesi
• Ridaniye Muharebesi
• Kahire Muharebesi (1517)

Kaynakça

Genel kaynakça

• Genelkurmay Başkanlığı (1990). TSK tarihi cilt III kısım II Mısır seferi eki. Ankara: Genelkurmay basımevi. ss. 105-112.
• Emecen, Feridun (2016). Yavuz Sultan Selim. İstanbul: Kapı yayınları. ss. 250-256. ISBN 9786055147624.
• Danişmend, İsmail Hami (1971). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi - II. İstanbul: Doğu kütüphanesi. s. 31. ISBN 9789944397704.
• Hoca Sadeddin Efendi (1584). Tâcü’t-Tevârîh - IV. ss. 297-304. ISBN 9789751710949.

Özel kaynakça

1. Feridun Emecen, a.g.e, s.254
2. “Genelkurmay Başkanlığı, a.g.e, s.109” ki daha doğrudur çünkü, Emecen sadece sadrazamın kuvvetlerinin 4.000 olduğunu belirtmiş ancak Gazze sancakbeyinin 2.000 kişilik kuvvetini unutmuş olmalı.
3. Feridun Emecen, a.g.e, ss. 250—251
4. I Dirarii, XXIII, ss.200-201, ss.325-326
5. Matrakçı Nasuh, Tarih-i Sultan Bayezid Han ve Selim, vr. 155a
6. Haydar Çelebi, Ruzname, varak 146
7. “Genelkurmay Başkanlığı, a.g.e, s.110” Genelkurmay Başkanlığı’nın tahminidir ancak 5.000 ila 7.000 arası olması daha muhtemeldir.
8. Feridun Emecen, a.g.e, s.255
9. Genelkurmay Başkanlığı, a.g.e, s.111
10. Çerkesler Katibi, Selimname, vr.38b
11. Haydar Çelebi, Ruzname, s.101
12. Feridun Emecen, a.g.e, ss.254-256
13. Hoca Sadeddin, a.g.e, ss.302-304
14. Silahşor, Fetihname-i diyarı Arab, s.316
15. Haydar Çelebi, Ruzname, ss.103-104