Guatemala Kızılderilileri

Guatemala Kızılderilileri (İspanyolca Los indios de Guatemala[1][2] ya da Los indios guatemaltecos[2]), Guatemala'da yaşayan Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 2001 yılında % 59.4 olan Ladinolardan sonra % 40.6 olan nüfuslarıyla ikinci sıradadır ve bunların büyük çoğunluğu Maya halkları olup en büyük grupları Kiçeler (% 9.1), Kakçikeller (% 8.4), Mamlar (% 7.9) ve Kekçiler (% 6.3) olarak sıralanır. Maya kökenli olmayan Kızılderililerin (Şinkalar ve Garifunalar) oranı ancak % 0.2 dir. İzole dilli Alaguilac'ların soyu Amerika'nın keşif yıllarında tükenmiştir.

Guatemala Kızılderilileri
(Indios de Guatemala)
Guatemala'da konuşulan dillerin dağılım haritası
(Castilian = Guatemala İspanyolcası ve Garifuna ile Xinka hariç hepsi Maya dilleridir)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Maya dilleri, İspanyolca (Guatemala İspanyolcası)
Din
Hristiyanlık, Maya dini

Guatemala İç Savaşında (1960 - 1996) 200.000 den fazla Maya Kızılderilisinin ölümüyle sonuçlanan bir soykırım geçirmişlerdir. İronik olarak, Guatemala Maya dilleri ve kültürü konusunda çalışmalar yapan Guatemala Maya Dilleri Akademisi'nin merkezi olarak, bu soykırımın suçlularından biri olan savunma bakanının başkent Guatemala şehrindeki eski evi (Casa Crema) seçilmiştir[3].

Avrupalılaş[tır]manın (Guatemala İspanyolcası ladinización) sonucu olarak, Kızılderililer ile İspanyolların melezi ve anadili İspanyolca olan Mestizolar Guatemala'da Ladino adıyla bilinir ve yasa gereği ayrı bir etnik grup olarak tanımlanır[4][5][6].

Nüfus

1778-1990 yılları arasındaki Guatemala Kızılderililerinin ve Ladinoların nüfusu:[2]

Yıl Toplam Ladino Kızılderililer Kızılderili yüzdesi
1778 392.272 80.485 311.797 78.4
1837 ? 179.047 ? ?
1880 1.224.602 379.828 844.744 68.9
1893 1.364.678 481.954 882.733 64.6
1921 2.004.900 704.793 1.299.927 64.8
1950 2.790.868 1.293.607 1.497.261 53.5
1964 4.287.997 2.497.055 1.808.942 42.2
1973 5.160.221 2.900.197 2.260.024 43.8
1981 6.054.227 3.517.705 2.536.522 41.9
1990 9.197.351 5.347.340 3.850.011 41.8

Halklar
HalkNüfus (2002)[7]departman
Açiler (Achi’)105.992Baja Verapaz
Akatekler (Akateko)39.370Huehuetenango
Avakatekler (Awakateko)11.068Huehuetenango
Çalçitekler (Chalchiteko)30.000[8]Huehuetenango
Çortiler (Ch’orti’)46.833Chiquimula, Zacapa
Çuhlar (Chuj)64.438Huehuetenango
Hakaltekler (Jakalteko, Popti’)47.024Huehuetenango
İşiller (Ixil)95.315El Quiché
İtzalar (Itza’)1.983El Petén
Kakçikeller (Kaqchikel)832.968Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez
Kanhoballar (Q’anjob’al)159.030Huehuetenango
Kekçiler (Q'eqchi')852.012Alta Verapaz, Petén, El Quiché, Izabal
Kiçeler (K´iche´)1.270.953El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango
Mamlar (Mam)617.171Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu
Mopanlar (Mopan)2.891El Petén
Pokomamlar (Poqomam)42.009Escuintla, Guatemala, Jalapa
Pokomçiler (Poqomchi’)114.423Alta Verapaz, Baja Verapaz, El Quiché
Sakapultekler (Sakapulteko)9.763El Quiché
Sipakapalar (Sipakapense)10.652San Marcos
Tektitekler (Tektiteko)2.077Huehuetenango
Tzutuhiller (Tz’utujil)78.498Sololá, Suchitepéquez
Uspantekler (Uspanteko)7.494El Quiché
Şinkalar (Xinka)16.214Santa Rosa
Garifunalar (Garífuna)5.040Livingston

Ayrıca bakınız

Resim galerisi

Kaynakça
  1. Karl von Scherzer (1856), Las Historias del origen de los Indios de Guatemala, par el R. P. F. Francisco Ximenes. Vienna, 1856. Copy of Spanish translation of Popol Vuh manuscript.
  2. Flavio Rojas Lima (1992), Los indios de Guatemala, Ed. Mapfre, S.A, 1992 (İspanyolca)
  3. «La anterior residencia del ministro de la Defensa albergará los estudios del Canal 5», 31 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. artículo en el diario El Periódico (Guatemala) del 22 de diciembre de 2003. Consultado el 1 de julio de 2012.
  4. Ministerio de Educación (MINEDUC) (2008). "Reflexiones sobre el mestizaje y la identidad nacional en Centroamérica: de la colonia a las Républicas liberales" (İspanyolca). 26 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2008. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  5. Instituto Nacional de Estadística (INE) (2002). "XI Censo Nacional de Poblacion y VI de Habitación (Censo 2002) - Pertenencia de grupo étnico" (İspanyolca). 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2008. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  6. Rodríguez L, Lic. Carlos Antonio. "La determinación Estadística de los grupos étnicos, el indigenismo, la situación de la pobreza y la exclusión social. Los Censos Integrados del 2002 y la inclusión social de los grupos étnicos. Perfil nacional del desarrollo sociodemográfico" (PDF) (İspanyolca). 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 2008. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
  7. "XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Grupo_etnico : Pertenencia de grupo étnicor". 22 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2013.
  8. "Chalchitecos, en busca de reconocimiento". 23 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2013. Bilinmeyen parametre |obra= görmezden gelindi (|work= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |idioma= görmezden gelindi (|language= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |añoacceso= görmezden gelindi (|access-date= kullanımı öneriliyor) (yardım); Bilinmeyen parametre |fechacceso= görmezden gelindi (yardım); Bilinmeyen parametre |editorial= görmezden gelindi (|publisher= kullanımı öneriliyor) (yardım)

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.