Havacılık çizelgesi
Havacılık çizelgesi veya Aeronautical chart, deniz haritaları veya araba sürücüleri için bir yol haritası gibi, uçakların navigasyonuna yardımcı olmak için tasarlanmış kapsamlı haritalardır. Bu çizelgeleri ve diğer araçlar ile pilotlar konumlarını, güvenli irtifalarını, bir hedefe giden en iyi rotayı, yol boyunca seyrüsefer yardımcılarını, telsiz frekansları, uçuş sırasında acil durumlarda alternatif iniş meydanları ve hava sahası sınırları gibi bilgileri öğrenebilir. Dünyadaki tüm kara kütleleri için çizelgeler, okyanuslar arası seyahat için ise uzun mesafe çizelgeleri vardır.[1]
.png.webp)
Bir uçuşun her aşaması için özel çizelgeler kullanılır. Havacılık çizelgeleri belirli bir havaalanı haritasından, tüm kıta (örn. küresel navigasyon çizelgeleri) ve aletli uçuş (IFR) rotalarının genel görünümüne kadar çok geniş bir alanı kapsamaktadır.
Görerek uçuş (VFR) çizelgeleri, haritanın kapsadığı alanın büyüklüğü ile orantılı olan ölçeklerine göre sınıflandırılır. Haritada daha büyük alanlar gösterildiğinde, ayrıntı miktarı mutlaka azaltılır.
- Dünya havacılık çizelgeleri (WAC) 1:1,000,000 ölçeğe sahiptir ve nispeten geniş alanları kapsamaktadır. WAC kapsamı dışında, operasyonel navigasyon çizelgeleride (ONC) kullanılabilir. ONC'ler, WAC'lerle aynı ölçeği kullanırlar, fakat hava sahası kısıtlamaları gibi bazı yararlı bilgileri atlarlar.
- Bölgesel çizelgeler tipik olarak haritanın her iki tarafına basılan yaklaşık 340x340 mil alanı kaplar. Ölçek 1:500,000'dir.
- VFR Terminal çizelgeleri, büyük bir havaalanının genel çevresine uygun bir ölçek ve kapsama alanı ile oluşturulur (1:250,000). Aynı zamanda sıkışık hava sahaları içindeki tercih edilen VFR uçuş rotalarını gösterebilirler.
Aletli uçuşlar için çizelgeler (IFR)
Bir uçak, aletli uçuş kuralları (IFR) altında uçarken, pilotların genellikle yer ile görsel bir referansı olmaz, bu nedenle navigasyon için dahili (örn. GPS) veya harici (örn. VOR) yardımcı sistemlere güvenmelidir. Bazı durumlarda hava trafik kontrolörü (ATC), bir uçağı yönlendirmek için radar vektörleri deklare etsede, bu genellikle inişte, kalkışta veya yaklaşmada hava trafiği akışını kolaylaştırmak için yapılır ve uçağın bütün rotasını gitmek için tercih edilmez.[1]
IFR uçuşları için kullanılan çizelgeler, "fixes" adı verilen ve çeşitli yerlerdeki elektronik işaretlerden alınan ölçümlerin yanı sıra, bu işaretlerin birleşimiyle oluşan waypoint'ler hakkında bol miktarda bilgi içerir. Rotalarda mevcut olan minimum güvenli rakımlar gösterilmesine rağmen, IFR çizelgelerinde yalnızca sınırlı topografik bilgiler bulunur.[2]
Rota üzerinde alçak ve yüksek irtifa çizelgeleri, civarda gerekli olan navigasyon bilgilerinin yoğunluğuna bağlı bir ölçekte yayınlanır.[2]
IFR çizelgelerinden alınan bilgiler, kokpitte pilot tarafından genellikle FMC denilen kapsamlı bir uçuş yönetim sistemine programlanır. Gerekli durumlarda ise sayı değeri olarak direkt otopilota sınırlı değerleri girebilir.
Standart Terminal Varış (STAR), Standart Alet Gidiş (SID) ve diğer belgeler gibi terminal prosedürü çizelgeleri, belli türlerde alet (örn. ILS) kapasitesine sahip onaylanmış her havaalanına iniş, kalkış ve taksi için ayrıntılı bilgi sağlar.[1]