Israel Gelfand

Israel Moyseyovich Gelfand (Yidiş: ישראל געלפֿאַנד‎, Rusça: Изра́иль Моисе́евич Гельфа́нд; 2 Eylül [E.U. 20 Ağustos] 1913 - 5 Ekim 2009), Yahudi asıllı ünlü bir Sovyet matematikçisiydi. Grup teorisi, temsil teorisi ve fonksiyonel analiz dahil olmak üzere matematiğin birçok dalına önemli katkılarda bulundu. Lenin Nişanı ve ilk Kurt Ödülü de dahil olmak üzere birçok ödülün sahibi, Kraliyet Cemiyeti'nin Yabancı Üyesi ve Moskova Devlet Üniversitesi'nde profesördü ve 76. doğum gününden kısa bir süre önce Rutgers Üniversitesi'nde Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti ve yaşamının sonuna dek orada kaldı.

Israel Moyseyovich Gelfand
Doğum	2 Eylül 1913 Okny, Kherson Governorate, Rus İmparatorluğu
Ölüm	05 Ekim 2009 (96 yaşında) New Brunswick, New Jersey, Birleşik Devletler
Eğitim	Moskova Devlet Üniversitesi
Ödüller	Order of Lenin (three times) ForMemRS (1977) Wolf Prize (1978) Wigner Medal (1980) Kyoto Prize in Mathematical sciences (1989) AMS Steele Prize (2005)
Kariyeri
Dalı	Matematik
Doktora danışmanı	Andrey Kolmogorov
Doktora öğrencileri	Georgy Adelson-Velsky Felix Berezin Joseph Bernstein Victor Ginzburg Alexander Goncharov Tanya Khovanova Alexandre Kirillov Georgiy Shilov Endre Szemerédi Andrei Zelevinsky Vitalii Ditkin

İlk yıllar

Gelfand, 1913'te günümüzde Ukrayna'nın güneybatısındaki küçük bir kasaba olan Okny'de, Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Gelfand'ın söylemine göre babası, bir değirmen sahibi olduğu için onun liseden atılmasına sebep oldu. Hem liseyi hem de üniversiteyi atlayarak, 19 yaşında, dönemin önde gelen matematikçilerinden biri olan Andrey Kolmogorov'un profesör olduğu Moskova Devlet Üniversitesi'ne girdi ve lisansüstü eğitimine başladı.[1]

Çalışmaları

Gelfand, aşağıdakiler dahil diğer birçok çalışmask ile tanınır:

• Sergei Fomin ile birlikte yazdığı Değişkenler Hesabı (1963) kitabı
• Banach cebir teorisinde Gelfand gösterimi;
• Banach cebir teorisinde Gelfand-Mazur teoremi;
• Gelfand-Naimark teoremi;
• Gelfand-Naimark-Segal yapımı;
• Gelfand - Shilov uzayları;
• Gelfand-Pettis integrali;
• Karmaşık klasik Lie gruplarının temsil teorisi;
• Yarıbasit Lie cebirlerinin temsil teorisinde Verma modülleri teorisine katkılar (IN Bernstein ve SI Gelfand ile);
• Dağılım teorisine katkılar ve sonsuz boyutlu uzaylarda ölçümler;[2]
• Otomorfik formların temsillerle bağlantısının ilk gözlemi (Sergei Fomin ile);
• Atiyah-Singer indeksi teoremi ile ilgili varsayımlar;
• Sıradan diferansiyel denklemler (Gelfand- Levitan teorisi);
• Varyasyonlar hesabı ve soliton teorisi (Gelfand-Dikii denklemleri);
• Sivri uç biçimleri felsefesine katkılar;
• Gelfand-Fuks yapraklanma kohomolojisi;
• Gelfand - Kirillov boyutu;
• İntegral geometri;
• Pontryagin sınıfının kombinatoryal tanımı;
• Genel hipergeometrik fonksiyonlar;
• Gelfand - Tsetlin örüntüleri;
• Gelfand - Lokutsievski yöntemi

Aile

Gelfand, Zorya Shapiro ile evlendi; Sergei, Aleksandr, ve Vladimir isimlerinde iki oğlu oldu. Aleksandr erken yaşlarda lösemiden öldü. Yaşları oldukça ileri olan bu iki oğlu, günümüzde Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşamaktadır. İlk karısından boşanmanın ardından Gelfand, ikinci karısı Tatiana ile evlendi; Tatiana isminde bir kızları oldu. Ayrıca ailede dört torun, üç büyüktorun vardır.[3][4] Günümüzde Gelfand ile ilgili anılar, ailesi tarafından yönetilen özel bir web sitesinde toplanmaktadır.[5]

Yayınlar

• Lectures on linear algebra, Courier Dover Publications, 1998, ISBN 978-0-486-66082-0
• Silverman, (Edl.) (1963), Calculus of variations, Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall Inc., ISBN 978-0-486-41448-5
• Commutative normed rings, Translated from the Russian, with a supplementary chapter, New York: Chelsea Publishing Co., 1964 [1960], ISBN 978-0-8218-2022-3
• Generalized functions. Vol. I: Properties and operations, Translated by Eugene Saletan, Boston, MA: Academic Press, 1964 [1958], ISBN 978-0-12-279501-5[6]
• Generalized functions. Vol. 2. Spaces of fundamental and generalized functions, Translated from the Russian by Morris D. Friedman, Amiel Feinstein and Christian P. Peltzer, Boston, MA: Academic Press, 1968 [1958], ISBN 978-0-12-279502-2
• Generalized functions. Vol. 3: Theory of differential equations, Translated from the Russian by Meinhard E. Mayer, Boston, MA: Academic Press, 1967 [1958]
• Generalized functions. Vol. 4: Applications of harmonic analysis, Translated by Amiel Feinstein, Boston, MA: Academic Press, 1964 [1961], ISBN 978-0-12-279504-6
• Generalized functions. Vol. 5: Integral geometry and representation theory, Translated from the Russian by Eugene Saletan, Boston, MA: Academic Press, 1966 [1962], ISBN 978-0-12-279505-3
• Representation theory and automorphic functions, Translated from the Russian by K. A. Hirsch, Philadelphia, Pa.: W. B. Saunders Co., 1969, ISBN 978-0-12-279506-0
• Gindikin, Simon; Guillemin, V. W.; Kirillov, A. A.; Kostant, Bertram; Sternberg, Shlomo, (Edl.) (1987), Collected papers. Vol. I, Berlin, New York: Springer-Verlag, ISBN 978-3-540-13619-4
• Gindikin, Simon; Guillemin, V. W.; Kirillov, A. A.; Kostant, Bertram; Sternberg, Shlomo, (Edl.) (1988), Collected papers. Vol. II, Berlin, New York: Springer-Verlag, ISBN 978-3-540-19035-6
• Gindikin, Simon; Guillemin, V. W.; Kirillov, A. A.; Kostant, Bertram; Sternberg, Shlomo, (Edl.) (1989), Collected papers. Vol. III, Berlin, New York: Springer-Verlag, ISBN 978-3-540-19399-9
• Discriminants, resultants, and multidimensional determinants, Boston: Birkhäuser, 1994, ISBN 978-0-8176-3660-9[7][8]
• Selected topics in integral geometry, Translations of Mathematical Monographs, 220, Providence, R.I.: American Mathematical Society, 2003, ISBN 978-0-8218-2932-5
• Coxeter matroids, Progress in Mathematics, 216, Boston, MA: Birkhäuser Boston, 2003, ISBN 978-0-8176-3764-4
• Generalized Functions Volumes, 1-6, American Math Society, (2015)

Kaynakça

1. "Science Obituaries: Israel Gelfand". The Telegraph. Londra. 26 Ekim 2009. Erişim tarihi: 13 Aralık 2020.
2. Generalized Functions, Academic Press, 1964, s. 375, ISBN 0-12-279504-0
3. Chang, Kenneth. "Israel Gelfand, Math Giant, Dies at 96", The New York Times (7 Ekim 2009)
4. Stewart (8 Kasım 2009). "Israel Gelfand obituary". The Guardian. Londra.
5. http://israelmgelfand.com/ site dedicated to Israel M. Gelfand
6. Guillemin, Victor (1980). "Review: Generalized functions, by I. M. Gel'fand and G. E. Shilov". Bull. Amer. Math. Soc. (N.S.). 3 (1, Part 1): 758-762. doi:10.1090/s0273-0979-1980-14813-2.
7. Catanese, Fabrizio (2000). "Review: Discriminants, resultants, and multidimensional determinants, by I. M. Gelfand, M. M. Kapranov, and A. V. Zelevinsky". Bull. Amer. Math. Soc. (N.S.). 37 (2): 183-198. doi:10.1090/s0273-0979-99-00858-7.
8. "Review: Discriminants, Resultants, and Multidimensional Determinants, by I. M. Gelfand, M. M. Kapranov, and A. V. Zelevinsky". Mathematical Association of America. 2009. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2020.

Dış bağlantılar

• Israel Moiseevich Gelfand, dedicated site, maintained by Tatiana V. Gelfand and Tatiana I. Gelfand
• Israel Gelfand - Daily Telegraph obituary
• Israel Gelfand - Guardian obituary
• Israel Gelfand at the Mathematics Genealogy Project
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Israel Gelfand", MacTutor History of Mathematics archive, University of St Andrews.
• Web page at Rutgers
• List of publications.
• Steele Prize citation.
• The unity of mathematics – In honor of the ninetieth burthday of I. M. Gelfand
• Interview: "A talk with professor I. M. Gelfand.", recorded by V. Retakh and A. Sosinsky, Kvant (1989), no. 1, 3–12 (in Russian). English translation in: Quantum (1991), no. 1, 20–26. (Link)