Küçük orman ötleğeni

Küçük orman ötleğeni veya küçük orman çalı bülbülü (Dendroica angelae), Elfin-woods Warbler (İngilizce) veya Reinita de Bosque Enano (İspanyolca) Karayiplerde yer alan Porto Riko adasına özgü ve nadir türde bir kuştur. 1968 yılında keşfedilmiş ve 1972 yılında tanımlanmıştır. Orman ötleğenigiller (Parulidae) familyasının en son tanımlanan türüdür.[2] Türün ismindeki angelae, kâşiflerinden biri olan Angela Kepler'e atfendir. Böcekçil olan kuş, yapraklar üzerindeki küçük böcekleri toplayarak beslenir.

Küçük orman ötleğeni
Korunma durumu
Hassas (IUCN 2.3) [1]
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Aves Takım: Passeriformes (Ötücü kuşlar) Familya: Parulidae (Orman ötleğenigiller) Cins: Dendroica Tür: D. angelae
İkili adlandırma
Dendroica angelae Kepler ve Parkes, 1972

Küçük popülasyonları ve sınırlı habitatları sebebiyle, 1982 yılından itibaren koruma çalışmaları başlamıştır ve 2005 itibarı ile hâlâ korunmaya muhtaçtır. Yaşam alanının koruma altındaki ağaçlık bölgelerde olmasından dolayı büyük bir tehdit altında değildir; ancak bölgeye sonradan getirilen sıçanlar ve kuyruksürengiller gibi türlerin varlığı, yaşam alanlarının daralması ve doğal afetler sonucunda tür, muhtemel tehlike altındadır.

Keşfi

Küçük orman ötleğeni, Parulidae familyasının Dendroica cinsinin 29 türünden biri olan orman ötleğenigiller türüne aittir. İlk olarak 1968 yılında Cameron ve Angela Kepler tarafından, Porto Riko'nun endemik kuş türleri olan Porto Riko papağanı ve Porto Riko todusu üzerinde çalışmalarını devam ettirirken keşfedilmiştir. 18 Mayıs 1971'de, o zamanlar tek yaşam alanı olduğu düşünülen Karayip Ulusal Ormanı'nda bir örnek yakalanmıştır. Bir yıl sonra Kepler ve Parkes, türü tanımlayarak isimlendirmiş ve böylece Yeni Dünya'da keşfedilen en yeni ötleğen (Dendroica spp.) olmuştur.[3] Ayrıca Batı Hint Adaları'nda 1927'den sonra keşfedilen ve 20. yüzyılda Porto Riko'da tanımlanan ilk tür olmuştur.[4]

Tanımlanması

Küçük orman ötleğeninin gövdesinin üstü ağırlıklı olarak siyahtır ve beyaz alanlarla kaplıdır. Gövdenin alt kısmı ise, beyazdır ve siyah çizgiler vardır. Diğer tanımlayıcı özellikleri ise, koyu kahverengi gözleri, kulaklarındaki ve boynundaki beyaz benekler, tamamlanmamış beyaz bir göz halkası, gözünün üzerindeki beyaz bir çizgi ve dış kuyruk tüylerinde bulunan iki beyaz noktadır. Antil ötleğeninin (D. adelaidae, D. delicata, D. plumbea ve D. pharetra) karakteristiği, uzun bir gagaya ve kısa yuvarlak kuyruğa (ortalama 53.8 mm) sahip olmalarıdır. Bu türler içinde yalnızca Dendroica spp. (50 mm) ortalama bir küçük orman ötleğeninden daha kısa kanatlara sahiptir.[4] Erginleşmemiş olanlar yetişkinlerden biraz farklıdır; arka kısımları bir yıl boyunca gri-yeşil renginde kalır ve temmuz ayından ekim ayına kadar kısmen bu tüylerini değiştirirler. Erginliğe erişmiş ortalama bir küçük orman ötleğeninin boyu 12.5 cm (4.9 inç) ve ağırlığı 8.4 gram olur.[5] Seksüel dimorfizm bu türde görünmez.

Siyah ve beyaz ötleğen, genellikle küçük orman ötleğeni ile karıştırılabilen bir türdür.

Küçük orman ötleğeni genellikle, Karayipler'de yetiştirilmeyen ve Porto Riko'da Eylül ortalarından Mayıs'ın başlarına kadar görülen siyah ve beyaz ötleğen (Mniotilta varia) ile karıştırılır. Temel fiziksel farklılık gözlerdedir. Küçük orman ötleğeninin tam olmayan beyaz göz halkası vardır; siyah ve beyaz ötleğenin gözünde ise beyaz bir kemeri ve gözünün altında beyaz yarım halkası bulunur. Diğer bir fark ise baş kısmındadır. Küçük orman ötleğeninin başının tümü siyahtır ve siyah ve beyaz çalıbülbülünün başında beyaz bir kemer bulunur.

Popülasyonu ve dağılımı

İlk keşfedildiğinde, küçük orman ötleğeninin yalnızca 640 metreden 1.030 metreye kadar olan yüksek yerlerde, Porto Riko'nun doğusundaki Karayip Ulusal Parkı'nın küçük ağaçlarında yaşadığına inanılıyordu. Bu bölgedeki ağaçların boyları nadiren 5 metreyi geçer ve sert, kalın sürgünleri, derimsi yaprakları ile içine girilemez yoğun çalıların bulunduğu, yırtıcı hayvanlardan saklanılabilecek bir yerdir. Daha sonra Maricao Eyalet Ormanı'nda (1972, bilinen en büyük popülasyon), Carite Eyalet Ormanı'nda (1977) ve Toro Negro Eyalet Ormanı'nda (1970'lerin sonunda) üç popülasyon daha keşfedilmiştir.[6] Ayrıca araştırmalar türün, 370 ila 600 metreye (1.213 ila 1.968 fit), tabonuko ve palo kolorado ormanlarına göç ettiğini göstermiştir.[7]

Küçük orman ötleğeninin dağılımı (2001)

1989 Eylül'ünde, Porto Riko'nun ortasını ve doğusunu vuran Hugo Kasırgası, küçük orman ötleğeninin bilinen dört popülasyonundan üçünü (Karayip Ulusal Ormanı, Toro Negro ve Carite popülasyonlarını) etkilemiştir. Cordillera Central'de yer alan Toro Negra Ormanı'nda iki yıl sonra yapılan bir araştırmada, hiçbir örneğe rastlanılmamıştır.[8] Yeni araştırmalar, Carite ve Toro Negro'da yer alan popülasyonların şu anda bilinmeyen sebeplerden tamamen yokolduğunu göstermektedir.[6] Küçük orman ötleğeni, Porto Riko Yetiştirilebilen Kuş Araştırmaları (PRBBS) tarafından her 3-4 yılda bir sayılarak gözlemlenmektedir. Son araştırma 2001 yılında, 600 ergin bireyin yer aldığı sabit bir popülasyondaki 3 örnek üzerinde yapılmıştır. Dünya Korunma Birliği'nin (IUCN) 2000 yılında hazırlanan son değerlendirmesine göre, 600 ergin bireyden oluşan sabit bir popülasyona sahiptir.[9]

Küçük orman ötleğeni, geçmişte, Porto Riko'nun rutubetli dağlık ormanları ile kaplı dört farklı bölgesinde yaşamaktaydı. Şu anda ise, iki bölgede nesli tamamen tükenmiştir ve sadece Karayip Ulusal Ormanı ve Maricao Eyalet Ormanı'nda görülmektedir. Karayip Ulusal Ormanı'nında bulunan küçük ormanların karakteristik özelliği çok yağmur alması ve rutubetli olması, düşük sıcaklık, güneş alması ve sabit rüzgârlardır. Dağların zirvelerinde ve özellikle yoğun çalılık ve küçük ağaçlarla bitkilerin bulunduğu ve zeminin üzerinde yosunların ve epifitlerin yetiştiği yerlerde bulunurlar. Türlerin zenginliği, Luquillo Dağları'nda yer alan diğer ağaç türleri (tabonuco, palo colorado ve palma sierra ormanları) ile karşılaştırıldığında düşüktür.[7] Batı Porto Riko'da yer alan Maricao Eyalet Ormanı'ndaki küçük ağaçlar, yıllık ortalama 2.250 cm (994 inç) yağmur almaktadır. Bu oran en az yıllık 1.702 cm (67 inç) yağmur alan bir yağmur ormanı için yüksek bir rakamdır. Ancak toprağın düşük su tutma kapasitesi nedeniyle, bitki örtüsü beklenenden daha azdır.[7] Türe Maricao Eyalet Ormanı'nın Podokarpus ormanlarında en yoğun şekilde rastlanılır. Toro Negro ve Carite küçük ağaçlarının bulunduğu bölgeler hakkında ise az bilgi bulunmaktadır.

Beslenme ve üreme

Küçük orman ötleğeni genellikle güneşi engelleyen ağaçların arasında yiyecek böcek ararken görülür.[5] Yiyecek ararken genellikle, siyah ve beyaz ötleğen, Porto Riko tanager ve Aşağı Antil pewee gibi, diğer kuşlarla sürü halinde uçar. Avını yakalamak için, toplama, etrafında uçma ve gagalama şeklinde tanımlanan üç manevra yapar.[5] Toplama, duran veya hareket eden kuş tarafından yapılan avlanma manevrasıdır. Etrafında uçma ise uçan bir kuş için avlanma manevrasıdır. Gagalama ise gagası ile kazarak, tavukların yiyecek aramasına benzer bir şekilde alt tabakadaki besinlere ulaşması şeklindedir.[5] Özellikle yapraklardan yapılan toplama, küçük orman ötleğeni tarafından en çok kullanılan manevradır, gagalama ise en az kullanılan yöntemdir.[5]

Küçük orman ötleğeninin ötüşünü ve şarkılarını duymak zordur.[10] İnce bir sesi vardır ve ötüşü ile şarkıları, Porto Riko'da en çok bulunan kuş olan bananaquit'inkini anımsatır. Şarkısı, "kısa, süratle söylenen, bir perdeden oldukça müzik dışı notalarla, sesin kabarması ve birbirinden bağımsız iki heceli seslerin daha düşük perdelere gitmesi ile sonlanan şekildedir".[3] Ötüşü ise "tek, kısa, metalik cıvıltı" olarak tanımlanmıştır.[3]

Küçük orman ötleğeni, Mart ile Haziran ayları arasında ürer. Ebeveynlerin ikisi de yuvanın yapılmasında ve yavruların beslenmesinde görev alır. Yuvalar ağaç gövdelerine yakın, havadar kuru yaprakların, çoğunlukla Cecropia yapraklarının olduğu Bulbophyllum wadsworthii ağaçlarının bulunduğu bölgelerde bulunur. Yuvalar iyi gizlenmiştir ve zeminden 1,3 metre ila 7,6 metre yüksekliklere yapılır.[6] Yuvalar fincan şeklindedir ve küçük köklerden, ince dallardan, Chusquea abietifolia ve B. wadsworthii ağaçlarının kuru dallarından ve kuru Panicum maximum yapraklarından yapılır. İç kısmı C. abietifolia bitkisinin liflerinden, kuru yapraklardan ve diğer bitkilerden yapılmaktadır.[11] Dişiler, üzerinde kırmızı-kahverengi benekleri olan 2 ila 3 tane beyaz yumurta yumurtlar.[12] Yavrular böceklerle beslenmektedir, ebeveynlerinin yavrularını kelebekler, düz kanatlıların yetişkinleri ve kelebek larvaları ile beslediği gözlemlenmiştir.[11]

Tehditler ve koruma çalışmaları

Keskin incik kemikli atmaca, Küçük orman ötleğeninin doğal düşmanıdır.

Küçük orman ötleğeninin iki büyük düşmanı vardır; yırtıcı hayvanlar ve yaşam alanının yok edilmesi ve değiştirilmesidir. Tespit edilen yerli yırtıcı hayvanlar, Margarops fuscatus, keskin incik kemikli atmaca (Accipiter striatus) ve bölgede soyu tükenmiş olan beyaz boyunlu kargadır (Corvus leucognaphalus). Bunun yanında doğrulanmamış iki endemik yılan türü ve çeşitli etoburlar da (fosil kayıtlarından) bulunmaktadır. Bölgeye sonradan getirilmiş olan, kediler (Felis domesticus), köpekler (Canis lupus familiaris), sıçanlar (Rattus rattus) ve küçük kuyruksürengiller yuvalara zarar verme ihtimali olan canlılardandır.[11] Bu canlılar, Maricao Eyalet Ormanı ve Karayip Ulusal Ormanı'nda insanların bulunduğu bölgelerde, çoğunlukla ulaşım amaçları sebebiyle hızlı bir şekilde çoğalmaktadır. Küçük orman ötleğeninin yaşam alanının yok olmasına temelde insanlar ve doğa olmak üzere iki faktör yol açar. İnsanlar iletişim kuleleri kurmakta, ağaçları yok etmekte, yollar ve tren yolları yapmaktadır. Doğa ise orman yangınları ve kasırgalarla zarar vermektedir.[3]

Küçük orman ötleğeni Birleşik Devletler tarafından 1982'de hazırlanan Tehlikede Olan Türler Yasası'ndaki listeye aday gösterilmiştir. 2005'te bir grup bilim adamı, bilgin, sanatçı ve çevreci, George W. Bush yönetimine, içinde Küçük orman ötleğeninin de olduğu 225 türün Tehlikede Olan Türler Yasası'ndaki listeye eklenmesi için istekte bulunmuştur. Bu 225 türün üçte birinden fazlası 20 yıldan beri, yarısından fazlası ise 10 yıldan daha uzun süredir aday listesinde yer almaktadır. Yeni araştırmalara göre Tehlikede Olan Türler Yasası'nın 1973'te hazırlanmasından beri, Birleşik Devletler'de bulunan 114 türün soyu, federal hükümet tarafından yaşam alanlarının yeteri kadar korunmaması sebebiyle tükenmiştir.[13]

Dünya Korunma Birliği küçük orman ötleğeninin durumunu 1988 yılında değerlendirmiş ve düşük risk/az endişe verici olarak sınıflandırmıştır. 1994'te, durumu düşük risk/neredeyse tehlike altında olan koruma durumu, 2000'de hassasa çevrilmiş ve bu şekilde kalmıştır.[1] Durumunun hassas olması; "Doğrudan veya acil bir tehdit yok, ama nüfusunda küçük bir oynama, uzun vadede yaşamını devam ettirmesini tehlikeye sokar ve bu nedenle hassas olarak değerlendirilmiştir".[9]

Kaynakça

Kaynak gösterilen referanslar

1. "Dendroica angelae". IUCN List of threatened species. IUCN. 2004. Erişim tarihi: 2006. Tarih değerini gözden geçirin: |= (yardım)
2. Sherman, Snady (21 Mayıs, 1998). "The Dirty Dozen - A Wood Warbler Trivia Quiz". Delaware Valley Ornithological Club. 2 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006. Tarih değerini gözden geçirin: |yıl= (yardım)
3. Cuevas, Victor, M. (January 2002). "Wildlife Facts - January 2002 - Elfin-woods Warbler". USDA Forest Service. 15 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006.
4. Kepler, C. B. and Parkes, K. (Ocak 1972). "A New Species of Warbler (Parulidae) from Puerto Rico" (PDF). The Auk. 89 (1). ss. 1-18. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2006.
5. Cruz, Alexander and Delannoy, Carlos A. "Ecology of the Elfin-woods Warbler (Dendroica Angelae) II" (PDF). ss. 152-162. 27 Eylül 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2007.
6. Anadón Irrizary, Verónica (2006). Distribution, habitat occupancy and population density of the Elfin-woods Warbler 24 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. MS Thesis. University of Puerto Rico at Mayagüez
7. "Candidate and Listing Priority Assignment Form - Elfin woods Warbler" (PDF). 2001. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006.
8. Arroyo Vázquez, B. (2001). "Comparative study of foraging behavior and habitat selection of resident wood warblers (Dendroica) in southwestern Puerto Rico".
9. "Species factsheet: Dendroica angelae". BirdLife International. 2005. 1 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006.
10. Türün sesini duymak için buraya 4 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bakın.
11. Arroyo Vázquez, Bryan (Haziran 1992). "Observations of the breeding biology of the Elfin Woods Warbler" (PDF). The Wilson Bulletin. 104 (2). ss. 362-365. 26 Eylül 2007 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2007.
12. "Elfin-woods Warbler". Oiuseax.net. 20 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006.
13. Lucas, Tim (5 Mayıs 2004). "A Coalition for Conservation". 7 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2006.

Genel referanslar

• Sociedad Ortinológica Puertorriqueña - Reinita de Bosque Enano. 15 Haziran, 2006'da ulaşıldı. (İspanyolca)
• Oberle, Mark (2003). Las aves de Puerto Rico en fotografías. Editorial Humanitas. s. 24. ISBN 0-9650104-2-2. (İspanyolca)
• Curson, Quinn and Beadle (1994). New World Warblers. Christopher Helm. ISBN 0-7136-3932-6.