Kırcaali Muharebesi

Kırcaali Muharebesi[1] Bulgaristan ve Osmanlı İmparatorluğu arasında yapılan Birinci Balkan Savaşı'nın bir parçası olan muharebedir. Bulgaristan'ın Haskovo Müfrezesi'nın Yaver Paşa komutasındaki Osmanlı'nın Kırcaali Müfrezesini yendiği muharebe, 21 Ekim 1912'de yapılmıştır. Böylece Kırcaali ve Doğu Rodop Bulgaristan'a kalıcı olarak katılmıştır. Her 21 Ekim'de Kırcaali'de bugünün kutlaması yapılıp bugün şehrin tatil günü kabul edilmektedir.[2]

Kırcaali Muharebesi [1]
Birinci Balkan Savaşı
Bulgar ordusu Kırcaali'yi ele geçirirken
Tarih 21 Ekim 1912 Bölge Kırcaali,Gümülcine Sancağı,Edirne Vilayeti (Şimdi Kırcaali Bulgaristan) 41°39′K 25°22′D Sonuç Bulgar zaferi
Taraflar
Bulgaristan Krallığı	Osmanlı İmparatorluğu
Komutanlar ve liderler
Albay Vasil Delov	Mehmet Yaver Paşa
Güçler
8.700 asker 42 top	9.000 asker 9 top
Kayıplar
9 ölü 45 yaralı	200 ölü ve yaralı 19 esir

Muharebede Yerleşim, Güç Dengesi ve Harekat Planları

Bulgaristan Osmanlı İmparatorluğu savaşından kısa süre önce 2.Trakya Tümeni'ne bağlı 2.Tugay (3.topçu alayı ile destekli 2. ve 40.Piyade alayları) Haskovo bölgesine konuşlandırılmış ve Filibe ile Eski Zağra arasındaki yola yayılmıştı. Bulgaristan'ın Birleşmesi'ni takip eden 1886 yılında sınır bölgesinde yapılan düzeltmeyle Kırcaali ve çevresindeki dağ etekleri Osmanlı İmparatorluğu'na bırakılmıştı. Bulgar Ordusu üslerinden Doğu Trakya'ya ilerlemeyi düşünürken, bu bölgedeki Osmanlı Ordusunun birlikleri,Bulgar Ordusunun kuvvetleri sevk edeceği Filibe ve Harmanlı arasında demiryolu hattına tehlikeli derecede yakındı. Bu sebeple Bulgar İkinci ordu generali Nikola Ivanov Delov'a Arda Nehri'nin güneyine Osmanlı kuvvetlerini geriletmesi için emir verdi.[3][4]

Bulgar Haskovo Müfrezesi 8,700 asker ve 42 toptan oluşmaktaydı [5] ve karşısında Osmanlı Kırcaali Yedek Tümeni (Kırcaali Redif Fırkası) ve hemenbatsında sol tarafta Bulgar Rodop Müfrezesinden bir grup asker karşısında Osmanlı Kırcaeli Muhafız Tümeni(Kırcaali Müstahfız Fırkası) bulunmaktaydı,[1] ve Osmanlı Kırcaali Müfrezesi'nin bir bölümü Yaver Paşa komutasındaydı. Bu Osmanlı birliklerinin mevcudu çok büyük gibi (24,000 asker[3]) gözükse de birliklerin çoğu müfrezenin geniş koruma alanındaki bölgelere dağıtılmış ve toplarının ancak küçük bir kısmı Kırcaali ve çevresinde konuşlu durumdaydı.[6]

Haskovo Müfrezesinin İlerlemesi

18 Ekim 1912'de saldırıya geçen, Delov'un müfrezesi 4 koldan güneye doğru ilerledi. Ertesi gün, Kovancılar (şimdiki adı: Pchelarovo) ve Göklemezler (şimdiki adı: Stremtsi) köylerindeki Osmanlı birliklerini yenilgiye uğrattılar ve Kırcaali'ye yöneldiler.Yaver Paşa'nın müfrezesi şehri büyük bir düzensizlik içinde terk etti. Ancak Bulgar Haskovo müfrezesinin Gümülcine'ye (Şimdiki adı: Komotini) doğru ilerlemesi Osmanlı'nın Trakya ve Makedonya arasındaki birliklerinin haberleşme ve lojistik hatlarını tehdit etmekteydi. Bu sebeple Osmanlı komutanlığı Yaver Paşa'ya Bulgarlar Kırcaali'ye ulaşmadan evvel karşı saldırıya geçmesi için emir verdi ama sorun şuydu ki Yaver Paşa'ya hiçbir takviye de gönderilmedi.[7] Bu emri mütakip Yaver Paşa komutasında 9 tabur ve 8 top bulunmaktaydı.[6]

Bununla birlikte,Bulgarlar Osmanlı askerlerinin güçsüzlüğünden habersizdi ve 19 Ekim'de Bulgar Yüksek Komutanlığı (General Ivan Fichev komutasındaki aktif ordu birliklerinin komutanlığı) General Ivanov'a Haskovo müfrezesinin ilerlemesini birliklerin büyük bir riske girdiği endişesiyle durdurma emri verdi. Ancak ilerleme emrini veren 2.ordu komutanı Ivanov geri adım atmadı ve Delov'un istediği gibi hareketine de izin verdi.[4] 20 Ekimde ilerlemesini yağan yağmura ve coğrafi yapı iklim şartları nedeniyle yavaş hareket eden toplarına rağmen yavaşlayarakta olsa sürdüren müfreze,Osmanlı birlikleri toparlanamadan Kırcaali'nin kuzeyindeki dağ eteklerine ulaştı.[8]

21 Ekim sabahında Yaver Paşa Bulgarları şehrin eteklerinde karşıladı. Bulgarlar neredeyse Osmanlı ordusunun 5 katına varan topçu desteği ve süngüleriyle yaptıkları piyade saldırıları ile Osmanlıları mevziilerinden attılar ve diğer taraftan Osmanlıların batı yönünden kendilerini kuşatmayı hedefleyen karşı saldırılarını püskürttüler. Bunun ardından bu sefer aynı yönden Bulgarlarca kuşatılma tehlikesi altında kalan Osmanlı ordusu ikinci sefer üstelik bu sefer büyük miktarda cephane ve erzak bırakmak suretiyle Arda Nehrinin güneyine çekilmek zorunda kaldılar. Böylece şehre girmek için bir engeli kalmayan Bulgar Ordusu saat 16.00'da Kırcaali'ye girdi.[9]

Sonuçları

Muharebe sonrası pek çok kent sakini şehri terk etti. Özellikle bölgedeki Türk halkı Bulgar ilerlemesi sırasında kaçmak zorunda kaldı.[10][11]

Yenilen Osmanlı kuvvetleri Mestanlı (şimdiki adıyla: Momchilgrad)'ya çekildi,ve the Haskovo Müfrezesi Arda Nehri boyunca savunma hattı kurdu. Bulgar Ordusunun Edirne ve İstanbul yönüne ilerlemek için gerekli kanatlar ve cephenin geri hatlarındaki güvenliği sağlanmış oldu. Osmanlıların Kırcaali'nin düşmesi sonrası Bulgarların Selanik ve Dedeağaç arasındaki kritik önem sahip demiryolunu kesebilecekleri ve levazım hatlarına büyük zarar verecekleri endişesi ile Osmanlı Yüksek Komutanlığı Bulgarları durdurmak için tekrar girişimde bulunmaya karar verdi. Doğu ordusuna hızlı şekilde karşı saldırıya geçme emri verildi ve buda akabinde ezici bir yenilgi ile neticelenenen Kırklareli Muharebesi'ni beraberinde getirdi.[10] Ancak Bulgarlar Kırcaali'nin alınması neticesi bu yöndeki ilerlemelerini sürdürmediler ve Gümülcine'ye ilerlemek yerine 23 Ekimde Haskova müfrezesine doğuya doğru ilerleme emri verdiler ve müfreze Edirne Muharebesi'ne katıldı. Müfrezeden küçük bir birlik ise Kırcaali'de bırakıldı.[12][13]

Notlar

a. ^[a] Ruslar ve bir kısım Ortodoksların kullandığı Jülyen takvimine göre bu muharebe 8 Ekimde yapılmıştır. Konu ile ilgili bkz.Jülyen Takvimi

Kaynakça

1. Edward J. Erickson, Defeat in Detail, The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913, Westport, Praeger, 2003, p. 149.
2. Kırcaali Tatil Günü – 21 Ekim 2 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (retrieved on 5.01.2010)
3. Войната между България и Турция, Т. V, стр. 127
4. Иванов, Балканската война, стр. 43–44
5. Войната между България и Турция, Т. V, стр. 1072
6. Иванов, Балканската война, стр. 60
7. Войната между България и Турция, Т. V, стр. 151–152
8. Войната между България и Турция, Т. V, стр. 153–156
9. Войната между България и Турция, Т. V, стр. 157–163
10. Войната между България и Турция, Т. V, стр. 157–163
11. Иванов, Балканската война, стр. 53, 59
12. Балканската война 1912–1913, София 1961, стр. 412
13. İngilizce Vikipedideki Battle of Kardzhali sayfasından çevrilmiştir.

Diğer bazı kaynaklar

• Балканската война 1912–1913. Държавно военно издателство, София 1961
• Войната между България и Турция, Том V: Операциите около Одринската крепост, Книга I, Министерство на войната, София 1930
• Иванов, Н. Балканската война 1912–1913 год. Действията на II армия. Обсада и атака на Одринската крепост. София 1924