Kum saati yunusu
Kum saati yunusu (Lagenorhynchus cruciger), yunusgiller (Delphinidae) familyasından Lagenorhynchus cinsindeki altı yunus türünden biridir. Bu küçük yunus türü Antarktika ve çevresindeki sularda yaşar.
| Kum saati yunusu | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Quoy & Gaimard, 1824 | ||||||||||||||||||||
 Kum saati yunusu doğal yaşam alanı | ||||||||||||||||||||
Tarihsel olarak bu yunus türü çok az görülmüştür. Yeni bir tür olarak ilk defa 1820 yılında Güney Pasifik'te yapılan bir çizimden 1824 yılında Quoy ve Galmard tarafından tanımlanmıştır. Balinalar takımından yalnızca göz ile yapılan gözlemler sonucu ayrı bir tür olarak kabul edilen ilk türdür. Gerçekten de Güney okyanus sularında yıllarca yapılan avlanmaya rağmen 1960'lara gelindiğinde yalnızca üç örnek biliminsanlarının eline geçebilmiştir. Şu anda bile yalnızca altı tam ve 14 tam olmayan örnek incelenebilmiştir. Daha da fazla 4 kıyıya vurma olayından ve normalde gemilerin gitmediği sularda yapılan araştırmalardan elde edilebilmiştir.
Geleneksel olarak Lagenorhynchus cinsinde sınıflandırılan bu yunus türünün, son yapılan genetik araştırmalar sonucu aslında Cephalorhynchus cinsi ile daha yakın akraba olduğunu göstermiştir.
Özellikleri
Kum saati yunusu siyah ve beyaz renklidir ve bu nedenle balinacılar arasında "deniz ineği" diye adlandırılır. Yunusun her iki yanında öne doğru, çenenin üzerinde, gözlerde ve ön yüzgeçlerde, arka kısmında beyaz lekeler bulunur. Ön ve arkadaki beyaz lekeler ince bir beyaz çizgiyle birleşir ve bu beyazlık kaba bir kum saati şekli oluşturur. Yunusun bilimsel adı olan Latince cruciger "haç taşıyan" anlamına gelir. Bu ad yunusa yukarıdan bakıldığında koyu renkli bölgelerin kabaca bir Malta haçına benzemesinden kaynaklanmıştır.
Yaşama alanında bu yunus kolayca tanımlanabilir. Güney denizlerinde yalnızca Güney gerçek balina yunusu benzer boyutlardadır. Gerçek balina yunuslarının sırt yüzgeci yoktur dolayısıyla da bu iki yunus türü birbirinden kolaylıkla ayırtedilebilir. Sırt yüzgeci yunustan yunusa farklılık gösterir ama genel olarak uzun ve eğiktir. Daha yaşlı bireylerde bu eğiklik belirginleşir.
Tam büyümüş erişkinler yaklaşık 1,8 m boyunda ve 90 – 120 kg. ağırlığındadır. Erkek bireyler dişi bireylerden biraz daha küçük ve daha açık renklidir.
Nüfus ve dağılımı
Yaşam alanı Antarktika buz çizgisi ile 45° Güney enlemi arasında kutup çevresindedir. Güney Atlantik Okyanusu'nda 36° Güney ve Pasifik'te Şili, Valparaíso yakınlarında 33° Güney enlemleri görüldükleri en kuzey yerlerdir. En sık görüldükleri yerler, Yeni Zelanda'nın güneyinde Güney Shetland Adaları ile Arjantin'de Ateş Toprakları'nın açığıdır. Bir araştırma sonucunda günümüzde en az 140.000 kum saati yunusunun yaşadığı tahmin edilmiştir.
Davranış özellikleri
Kum saati yunusları 5 - 10 bireylik gruplar hâlinde hareket ederler. Uluslararası Balinacılık Kurulu'nun bir çalışması 60 bireylik bir grup ile karşılaşıldığını belirtir. Genellikle oluklu balinalar ile görülürler.
İncelenen birkaç örneğin midesinde çeşitli kalamar ve küçük balık bulunmuştur.