Kurşun(II) oksit

Kurşun monoksit olarak da adlandırılan kurşun(II) oksit, PbO moleküler formülüne sahip inorganik bileşiktir. PbO iki polimorfda oluşur: tetragonal kristal yapıya sahip litarj ve ortorombik kristal yapıya sahip massikot. PbO için modern uygulamalar çoğunlukla kurşun bazlı endüstriyel cam ve, bilgisayar bileşenlerini de kapsayan endüstriyel seramiklerdir. Amfoterik bir oksittir.[2]

Kurşun(II) oksit
IUPAC adı
Kurşun(II) oksit
Diğer adlar
Kurşun monoksit
Litarj
Massikot
Mürdesenk
Plumboz oksit
Tanımlayıcılar
CAS numarası 1317-36-8
PubChem 14827
UN numarası 3288
RTECS numarası OG1750000
ChemSpider 140169
Özellikler
Molekül formülü PbO
Molekül kütlesi 223.20 g/mol
Görünüm kırmızı veya sarı toz
Yoğunluk 9.53 g/cm3
Erime noktası

888 °C

Kaynama noktası

1477 °C

Çözünürlük (su içinde) 0.017 g/L[1]
Çözünürlük () seyreltik alkaliler, alkol’de çözünmez
derişik alkalilerde çözünür
HCl, amonyum klorür’de çözünür
Tehlikeler
GHS piktogramları
GHS İşaret sözcüğü Tehlike
R-ibareleri R61, R20/22, R33, R62, R50/53
G-ibareleri S53, S45, S60, S61
H-ibareleri H302+332, H351, H360Df, H362, H372, H410
P-ibareleri P201, P260, P263, P280, P301+312+330, P308+313
NFPA 704
0
3
0
Parlama noktası Yanıcı değil
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar
 Kurşun sülfür
Kurşun selenid
Kurşun tellürid
Diğer katyonlar
 Karbon monoksit
Silisyum monoksit
Kalay(II) oksit
Benzeyen
Kurşun(II,IV) oksit
Kurşun dioksit
Benzeyen bileşikler
 Talyum(III) oksit
Bizmut(III) oksit
Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)
Bilgi kutusu kaynakları

Yapımı

PbO, kurşun metalinin yaklaşık 600 °C’de havada ısıtılmasıyla hazırlanabilir . Bu sıcaklıkta, diğer kurşun oksitlerin havada oksidasyonunun da son ürünüdür:[3]

PbO2 293 °C→ Pb12O19 351 °C→ Pb12O17 375 °C→ Pb3O4 605 °C→ PbO

Kurşun(II) nitrat veya kurşun(II) karbonatın termal ayrışması da PbO oluşumuna neden olur:

2 Pb(NO3)2 → 2 PbO + 4 NO2 + O2
PbCO3 → PbO + CO2

PbO, ham kurşun cevherlerini metalik kurşun haline getirmek için büyük bir ara ürün olarak üretilir. Kurşun cevheri çoğunlukla galen (kurşun(II) sülfür)’dir. Yaklaşık 1000 °C sıcaklıkta sülfür, oksite dönüştürülür:[4]

2 PbS + 3 O2 → 2 PbO + 2 SO2

Metalik kurşun, PbO’in karbon monoksit ile yaklaşık 1200 °C’de indirgenmesiyle elde edilir:[5]

PbO + CO → Pb + CO2

Yapısı

X ışını kristalografisi ile belirlendiği gibi, hem polimorflar hem de tetragonal ve ortorombik piramidal dört koordinatlı bir kurşun merkeze sahiptir. Tetragonal formda dört kurşun–oksijen bağı aynı uzunluğa sahiptir. Ancak, ortorombikte bağların ikisi daha kısa ve ikisi daha uzundur. Piramidal görünüş stereokimyasal olarak aktif yalın çift elektron varlığını gösterir.[6] PbO, tetragonal örgü yapısında meydana geldiğinde buna litarj; ve PbO, ortorombik örgü yapısına sahip olduğunda buna massikot denir. PbO kontrollü ısıtma ve soğutma ile massikottan litarja veya tersi olarak değiştirilebilir.[7] Tetragonal form genellikle kırmızı veya turuncu, ortorombik formda genellikle sarı veya turuncudur. Ancak, renk yapının çok güvenilir bir göstergesi değildir.[8] PbO’in tetragonal ve ortorombik formları doğal olarak nadir mineraller olarak bulunur.

Reaksiyonları

Bu maddenin kırmızı ve sarı formları entalpideki küçük bir değişikle ilişkilidir:

PbO(kırmızı) → PbO(sarı)   ΔH = 1.6 kJ/mol

PbO amfoteriktir, yani hem asitlerle hem de bazlarla reaksiyona girer. Asitlerle, [Pb6O(OH)6]+4 gibi okso kümelerinin aracılığıyla Pb+2 tuzları oluşturur. Kuvvetli bazlarla, PbO plumbit (plumbat(II) olarak da adlandırılır) tuzları oluşturmak için çözünür:[9]

PbO + H2O + OH− → [Pb(OH)3]−

Uygulama alanları

Kurşun camdaki kurşun türü normalde PbO’dir. Bu nedenle, PbO cam yapımında yaygın olarak kullanılır. Cama bağlı olarak, camda PbO kullanmanın faydası camın kırılma indisini arttırmak, camın viskozitesini azaltmak, camın elektriksel özdirencini arttırmak ve camın X ışınlarını absorbe etme kabiliyetini arttırmak gibi bir veya daha fazla olabilir. PbO’in endüstriyel seramiklere eklenmesi (camda olduğu gibi), malzemeleri manyetik ve elektriksel olarak daha inert hale getirir ([[Curie sıcaklığı]nı arttırarak]) ve genelliklede bu amaçla kullanılır.[10] Tarihsel olarak PbO, ev seramikleri için seramik sırlarında da yaygın olarak kullanılmıştır ve halen kullanılmaktadır, ancak artık yaygın olarak kullanılmamaktadır. Diğer daha az baskın uygulamalar, kauçuğun vulkanizasyonu ve belirli pigmentlerin ve boyaların üretimini içerir.[2] PbO, katot ışını tüpünün camında X ışını emisyonunu engellemek için kullanılır, ancak esas olarak boyun ve hunide kullanılır çünkü ön panelde kullanıldığında renk değişikliğine neden olabilir. Ön panel için stronsiyum oksit tercih edilir.

Kurşun tüketimi ve dolayısıyla PbO'nun işlenmesi otomobil sayısı ile ilişkilidir, çünkü otomobil kurşun asit akülerinin ana bileşeni olmaya devam etmektedir.[11]

Özelleşmiş veya azalan kullanımlar

Sert, su geçirmez bir çimento oluşturacak şekilde gliserin ile PbO karışımı, akvaryumların düz cam yanlarını ve tabanlarını birleştirmek için ve ayrıca bir zamanlar pencere çerçevelerindeki cam panellerin yalıtımı için kullanılmıştır. Kurşun boyaların bir bileşenidir.

PbO, bir tür Çin konserve yumurtası olan yüzyıl yumurtalarının kalitesini yapay olarak arttırmak ve daha kısa sürede daha fazla kar elde etme sürecini hızlandırmak için kullanıldı. Bu, bazı küçük fabrikalarda vicdansız bir uygulamaydı, ancak Çin'de yaygınlaştı ve skandal 2013'te yaygınlaştıktan sonra birçok dürüst üreticiyi kutularına "kurşunsuz" olarak etiket basmaya zorladı.

Toz halinde litarj formunda, yaldız yapımında kullanılan hava şartlarına dayanıklı bir haşıl oluşturmak için bezir yağı ile karıştırılıp kaynatılabilir. Litarj, altın varağa sıcak ve parlak görünmesini sağlayan koyu kırmızı bir renk verirken, bezir yağı yapışma ve dayanıklı düz bir ciltleme yüzeyi sağlar.

PbO organik sentezde, belirli kondenzasyon reaksiyonlarında kullanılır.[12]

PbO, Plumbikon adı verilen bir video kamera tüpündeki giriş fotoiletkenidir.

Sağlık sorunları
Ana madde: Kurşun zehirlenmesi

Kurşun oksit solunduğunda veya yutulduğunda ölümcül olabilir. Deride, gözlerde ve solunum yolunda tahrişe neden olur. Diş eti dokusunu, merkezi sinir sistemini, böbrekleri, kanı ve üreme sistemini etkiler. Bitkilerde ve memelilerde biyolojik birikmeye uğrayabilir.[13]

Kaynakça
  1. Blei(II)-oxid. Merck
  2. Şablon:Ullmann
  3. Greenwood, Norman N.; Earnshaw, Alan (1997). Chemistry of the Elements (2nd bas.). Butterworth-Heinemann. ISBN 0080379419.
  4. Abdel-Rehim, A. M. (2006). "Thermal and XRD analysis of Egyptian galena". Journal of Thermal Analysis and Calorimetry. 86 (2): 393-401. doi:10.1007/s10973-005-6785-6.
  5. Lead Processing @ Universalium.academic.ru 24 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Alt address: Lead processing @ Enwiki.net 22 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  6. Şablon:Wells5th
  7. A simple example is given in Anil Kumar De (2007). "§9.2.6 Lead (Pb): Lead Monoxide PbO". A Textbook Of Inorganic Chemistry. New Age International. s. 383. ISBN 978-81-224-1384-7. A more complex example is in Turova, N.Y. (2002). "§9.4 Germanium, tin, lead alkoxides". The Chemistry of Metal Alkoxides. Springer. s. 115. ISBN 978-0-7923-7521-0. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2020.
  8. Rowe, David John (1983). Lead Manufacturing in Britain: A History. Croom Helm. s. 16. ISBN 978-0-7099-2250-6.
  9. Şablon:Holleman&Wiberg
  10. Chapter 9, "Lead Compounds", in the book Ceramic and Glass Materials: Structure, Properties and Processing 2 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., published by Springer, year 2008.
  11. Şablon:Ullmann
  12. Şablon:OrgSynth
  13. "Lead(II) oxide". International Occupational Safety and Health Information Centre. 15 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2009.

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.