Kurşunlu Han (Üsküp)

Kurşunlu Han (Makedonca Куршумли ан-Kurşumli An), tarihî Üsküp Çarşısı içinde bulunan, 16. yüzyılda inşa edilmiş Osmanlı dönemine ait kervansaray.

Куршумли ан Kurşumli An
Kurşunlu Han'ın avlusu
Üsküp, Makedonya
Genel bilgiler
Tür	Han, kervansaray
Mimari tarz	Osmanlı mimarisi
Adres	Üsküp Çarşısı
Şehir	Üsküp
Ülke	Makedonya
Koordinatlar	42°00′11″K 21°26′13″D
Mevcut kullanan	Müze, kültür merkezi
Adına	Makedonya Cumhuriyeti
Açılış	1550'ler
Yenilenme	1963
Teknik detaylar
Kat sayısı	İki
Zemin alanı	2800 m²

İnşa kitabesi bulunmadığı için yapım tarihi tam olarak kestirilmeyen yapının, Hicri 957, (Miladi 1550) tarihli vakıf senedinden yola çıkılarak, Hoca el-Madeni adıyla bilinen Muslihuddin Abdülgani tarafından inşa ettirildiği anlaşılmaktadır.[1]

Genel bilgi

Taş ve tuğladan inşa edilmiş iki katlı bir yapıdır. Giriş kapısı yapının güney tarafındadır ve Türk Çarşısı'na açılmaktadır. Hanın her iki katında kemerlerle birbirine bağlı birçok kare taşlı sütun bulunmaktadır. Handa bulunan iki avlunun ilkinin ortasında bir havuz yer alır. Bu avluya bakan zemin ve birinci kattaki odalar handa konaklayanlara ayrılmışken, diğer avlu atların barınması, tacirlerin ve konukların eşyalarının saklanması için kullanılmaktaydı.[2]

Dikdörtgen planlı ve iki avlulu yapı, toplam 2800 m²’lik bir alanı kaplamaktadır. 28'i zemin katta, 32'si ise üst katta olmak üzere 60 odaya sahiptir. Kurşunlu Han'ın inşaatında yapı malzemesi olarak tuğla ve taş kullanılmıştır. Duvar örgüsü bir sıra taş ve iki sıra tuğladan oluşmaktadır. Her sırada taşların arasına birer dikey tuğla yerleştirilmiştir.[1] Yapının kuzey ve güney cephesinin üst kısmında onar adet pencere bulunmaktadır. Doğu cephesinin üst kısmında altı adet pencere vardır. Bunların yanı sıra güney cephesinin giriş bölümünün üst kısmında doğu, batı ve güney yönünde birer penceresi daha vardır. Pencerelerin tümü dikdörtgen biçimli ve düz lentoludur. Pencerelerin üstü demir parmaklıklarla kaplıdır.[1]

Başlangıçta banisinin adı Müezzin Hoca Hanı adıyla anılmıştır. "Kurşunlu" adını, 21 yüzyılda, piramit şeklindeki kubbelerinin kurşun ile kaplanmasından sonra almıştır.[1] Vakıf senedinde, aynı hayırsever tarafından, hanla beraber hemen yanına bir cami ve hamam yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Ne var ki, 1689 yılındaki büyük yangında ve 1963 yılındaki depremde hasar görmüş olan bu yapılardan cami günümüze ulaşamamış, hamam ise harabeye dönmüş durumdadır ve sadece tek bir duvarı ayakta kalmıştır.

1787 yılına kadar han olarak kullanıldıktan sonra hapishaneye dönüştürülmüştür. Bir süre hapishane olarak kullanılan Kurşunlu Han, 1904-1912 tarihleri arasında yeniden han olarak kullanıldı.[3]

Yazar Yahya Kemal Beyatlı Çocukluğum, Gençliğim, Siyâsı̂ ve Edebı̂ Hâtıralarım adlı eserinde, hapishaneden şu şekilde bahsetmektedir:

“	...Kurşunlu Han Üsküp'ün içinde dört köşeli, yassı duvarlı kurşun kubbeli, tabiata muhkem yaslanmış her türlü afetlere karşı pervasız dev bir eseriydi...Muhkem kapanmış olan parmaklıklı kapısından gördüm. Ortasında bir şadırvan vardı, şadırvanın üstünde Üsküplülerin dilinde gezen bir turna dururdu...Kurşunlu Han mahpusla lebaleb dolu olduğu için bulunduğu semtin ortasında uğuldardı. Kurşunlu Han'da yatmamış bir kabadayı adam sayılmazdı...	„

Bugünkü durumu

Ülkenin en büyük müzesi olan Makedonya Müzesi'nin bir bölümüne ev sahipliği yapan binada, M.Ö. 1. yüzyıldan, M.S. 4. yüzyıla kadar farklı dönemlere ait 130 adet taş heykel sergilenmektedir. Türkiye ve Makedonya Kültür Bakanlıkları arasında 2006 yılında imzalanan protokol gereği, karşılıklı kültür merkezlerinin açılması karara bağlanmış, Makedonya'ya İstanbul Taksim'de bir mekan tahsis edilirken, Üsküp'teki Türk Kültür Merkezi'ne mekan olarak Kurşunlu Han seçilmiştir. Tahsis işlemi 2016 yılında gerçekleşmiştir.[4]

Galeri

• 
  1963 Üsküp depremi
• 
  2014. İç görünümü
• 
  Avludan görünüm
• 
  Merdivenler
• 
  Sergilenen eserlerden biri
• 
  1963 depreminden önce
• 
  2008 yılındaki hali
• 
  1903 yılında mahkûmlar

Kaynakça

1. Sevil BÜLBÜL. "Osmanlı Döneminde Makedonya'da han ve Kervansaraylar" (PDF). Tidsad. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2017.
2. "Kurşunlu Han (Kurşumli An) – Osmanlı Hanı". Maktürk. 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2017.
3. Eyüp SALİH. "Makedonya'da Türk Kültürünün Dünü, Bugünü ve Yarını". http://www.balturk.org.tr. 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2017. |yayıncı= dış bağlantı (yardım)
4. Üsküp Yunus Emre Enstitüsü. ""Ve Kurşunlu Han Üsküp Yunus Emre Enstitüsü'nde!"". 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2017.