Kur'an'ın tarihi

Kuran'ın tarihi, islamiyetin kutsal kitabı Kuran'ın ortaya çıkışını ve ortaya çıktığı dönemdeki tarihsel özellikleri ile birlikte almaktadır. Gerek müslümanlar, gerekse tarihselci yaklaşım, Kuran'ın günümüzde bilinen hali ile Halife Osman bin Affan tarafından düzenlendiğini kabul etmektedir.

1972'de San'a Büyük Camii'sinde bulunan Sana'a el yazmalarının bir parçası.

Kuran'ın parçalarının oluşması

Kuran'ın tarihsel bölümleri

Henüz 8. yüzyılda yaşayan birçok müslüman bilgini Kuran'ın belirli surelerini Muhammed'in hayatına uyarlamaya çalışmıştır.[1] Sebeb-i Nüzul adıyla da bilinen, Kur’an ayet ya da surelerinin indiriliş sebeplerini açıklayan İslami bilim dalı bu zamanlarda doğmuştur. Buna uygun olarak islam münevverleri, sureleri Mekke ve Medine dönemi olarak birbirinden ayıran ve bu ayetlerin tarihsel sıralamasını ortaya koyan bir kronoloji geliştirdiler.[2] Kabaca Kuran'ın başında bulunan surelerin Muhammed'in etkili olduğu geç dönemlerden, kitabın sonunda bulunan surelerin ise erken dönemlerden günümüze ulaşan sureler olduğu söylenebilir, Dolayısıyla, Kuran'ın tarihsel okumasını yapmak isteyen bir kimse, kitaba bilhassa sondaki ayetleri okuyarak başlamalıdır.

Sözü edilmesi gereken bi diğer konu, İddia edilen bu kronolojik düzenlemenin yalnızca kaba bir biçimde geçerli olduğudur. Bazı batılı bilim insanlarına göre, Kuran'da geçen belirli parça ve bölümlerin, Kuran'ın kitaplaşması öncesi eklenmiş parçalar olması da mümkündür.

Medine dönemine ait olduğu düşünülen parçalarda tipik olarak "Ey inananlar" (yā aiyuhā llaḏīna āmanū) ifadesi kullanılmaktadır. Bu parçalara örnek olarak Yunus Suresi 51,3, Enam Suresi 55, 155 ya da 55, 165 ya da Bakara Suresi 92, 104, 153, 172, 208, 254, 264, 267, 278 ve 282 verilebilir[3]

Nöldeke'nin Kronolojisi

İslami bilginlerin geliştirdiği çalışmalara ve önceleri konu ile meşgul olan Gustav Weil'in izini takip ederek, Alman oryantalist Theodor Nöldeke 1860 yılında yayınladığı eseri "Geschichte des Qorāns" (Kuran'ın tarihi) ile Kuran'ın çeşitli parçalarını tarihsel olarak bir bağlama oturtmaya çalışmaktadır. Nöldeke'ye göre 24 sure Medine dönemine aitken, geri kalan bütün sureler mekke dönemine aitti. Mekke dönemine ait olduğu düşünülen surelerin çokluğu sebebiyle Nöldeke, kullanılan dil ve içeriği göz önünde bulundurarak bu sureleri erken mekke dönemi, orta mekke dönemi ve geç mekke dönemi adını verdiği üç farklı kategoriye böldü. Nöldeke'ye göre erken mekke dönemine ait olan metinler, şairane bir dil ve ritmik kafiyelerin yanı sıra, başlarındaki tipik yeminler ile kendilerini belli etmekteydiler. Orta Mekke dönemine gelindiğine metinler daha uzun olmaya başlamış ve Allah'ın isimlerinden biri olan ar-Raḥmān daha sık bir biçimde kullanılmaya başlamıştır. Geç Mekke dönemi metinleri ise çok daha uzun ve düzyazıyı andırır biçimde yazılmış ve bu özelliğiyle de medine döneminde yazılmış metinlere benzeyen metinlerdir.[3] Nöldeke'nin sure kronolojisi şu şekildedir.

Erken Mekke Dönemi 96, 74, 111, 106, 108, 104, 107, 102, 105, 92, 90, 94, 93, 97, 86, 91, 80, 68, 87, 95, 103, 85, 73, 101, 99, 82, 81, 53, 84, 100, 79, 77, 78, 88, 89, 75, 83, 69, 51, 52, 56, 70, 55, 112, 109, 113, 114, 1
Orta Mekke Dönemi 54, 37, 71, 76, 44, 50, 20, 26, 15, 19, 38, 36, 43, 72, 67, 23, 21, 25, 17, 27, 18
Geç Mekke Dönemi 32, 41, 45, 16, 30, 11, 14, 12, 40, 28, 39, 29, 31, 42, 10, 34, 35, 7, 46, 6, 13
Medine Dönemi 2, 98, 64, 62, 8, 47, 3, 61, 57, 4, 65, 59, 33, 63, 24, 58, 22, 48, 66, 60, 110, 49, 9, 5

Nöldeke'nin Kronolojisi batı bilim dünyası ve islam bilimleri tarafından büyük ölçüde kabul edilmektedir. Nöldeke'yi temel alarak Kuran üzerine yapılan farklı çalışmalar da bulunmaktadır. Örneğin Angelika Neuwirth özellikle Orta Mekke Dönemi ayetleri üzerine araştırmalar yürütmüştür.[4]

Erken Mekke dönemi için bazı sınırlandırmalar

Almanya'da yürütülen Corpus Coranicum çalışmaları kapsamında Nöldeke'nin kronolojisi Erken Mekke dönemini ele alan bazı noktalarda özellikle geliştirilmiştir. Bu anlamda Nicolai Sinai sureleri yapısallıklarına göre 3 farklı kategoriye ayırmaktadır. Birinci kategori 93–95, 97, 99–102, 104–108, 111 surelerini içine almakta ve 4 ila 11 ayetten oluşmaktadır. İkinci kategorideki sureler olan 73, 81–82, 84–96 ilk kategoridekine kıyasen daha uzun (15-25 ayet) ve konu olarak daha belirli iken üçüncü kategoriye ait sureler ((3a) 53, 74, 75, 77, 78, 79 (3b) 53, 74, 75, 77, 78, 79) ise bazı yerlerde 40 ayete ulaşacak derecede uzunluktadır. Nicolai Sinai'ye göre bu sureler Kuran metninin kronolojik olarak birbirini takip eden tarihsel aşamalarını oluşturmaktadırlar.[5]

Kuran'ın toplanışı

Kuran'ın toplanışı (çam'u 'l-quran- ǧamʿu ʾl-qurʾān) islami çevrelerce Halife Ebu Bekir dönemine tarihlendirilir ve Kuran'ın HalifeÖmer döneminde toplandığı iddiaları ile çelişki içindedir. Ömer'in kızı Hafsa'ya atfedilen bir Kuran örneği gerek tarihselci çevrelerce gerekse dini otoritelerce merkezi olarak ele alınmaktadır. Burada problem teşkil eden mesele, bu Kuran'ın Halife Osman yerine Ömer'in bir kızına miras kalmış olmasıdır.

Resmi bir Kuran'ın dışında Osman'ın Zeyd bin Sabit'e yaptırdığı söylenen Kuran kopyası konusunda tarihselci çevrelerde şüphe vardır. İslami çevrelerce ise aralarında Abdullah bin Mesud ve Ubeyy bin Kâb tarafından çoğaltılan 4 farklı örnek daha bulunmaktadır. Bazı islami kaynaklar Abdullah bin Mesud tarafından çoğaltılan Kuran'ın 1, 113 ve 114üncü sureleri barındırmadığını iletmektedirler. Osman tarafından düzenlenen Kuran öncesi surelerin sıralaması bakımından birbirinden farklı Kuran versiyonları olması bu anlamda muhtemeldir.

İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi'nde ve Özbekistan'ın başkenti Taşkentte bulunan Kuran örneklerinin tarihsel yaklaşımı benimseyen çevrelerce Osman'ın düzenlediği Kuran olduğu konusuna şüphe ile yaklaşılmaktadır. Sana'a şehrinde bulunan ve 710 yılına tarihlenen bir Kuran'ın hem surelerin sıralaması hem de ortografik farklılıklar göstermesi, konu hakkındaki şüpheleri arttırmıştır.

Kuran'ın metnini eleştirel bir yaklaşımla ele alan herhangi bir yayın bulunmamaktadır. Günümüze ulaşmayı başaran erken Kuran örneklerini birbirleri ile karşılaştırıp, kataloglama işi henüz yapılmamıştır zira bu yöndeki çabalar islami çevrelerce şiddetle reddedilmektedir. Berlin Bilimler Akademisi Corpus Coranicum adını verdiği projesi çalışması ile, Kuran'ı eleştirel olarak ele alan böylesi bir çalışma hazırlamaktadır.

Modern tarihselci eleştirel yaklaşım

Alman biliminsanı Günter Lüling Kuran'ın temelinde Hristiyan kökenli bir ana metnin varolduğu iddiasını öne sürmüştür. Bir diğer bilim insanı John Wansbrough'a göre Kuran, bilinenden daha uzun bir süre içerisinde ortaya çıkmış ve yalnızca erken döneme ait kısımları asli Kuran içeriğini yansıtmaktadır.

San'a'da bulunan ve islamiyetin yayılışının ilk dönemlerine tarihlenen kuran buluntuları, Kuran'ın tarihi yönünde çeşitli sorular ortaya çıkardı. Batı'da başta Gerd-Rüdiger Puin olmak üzere Ibn Warraq, Karl-Heinz Ohlig ve Yehuda Nevo[6] gibi biliminsanları Kuran'ın çeşitli farklı kaynakların bir araya gelmesi ile ortaya çıkan bir kitap olduğu fikrini desteklemektedirler. Takma adı ile makaleler yayınlayan ve gerçekte kim olduğu bilinmeyen Christoph Luxenberg isimli islam araştırmacısı da Kuran'ın kökeni yönünde çeşitli farklı tezler ortaya koymaktadır.[7]

Takma ad kullanarak yazan bir diğer yazar Norbert G. Pressburg Kuran tefsirinde tarihsel eleştirel metodun yerleşmesine katkı sağlamak için yazdığı eseri (Good Bye Mohammed) içerisinde Karl-Heinz Ohlig'in çalışmaları hakkında da bilgi vermektedir. Christoph Luxenberg tarafından 2002 yılında yayınlanan ancak oldukça tartışmalı olan eser Die syro-aramäische Leseart des Koran (Kuran'ın Süryo-Arami okuması) Kuran metninin kökenini sorgulamakta ve bunu yaparken de filolojik bir yaklaşım takip etmektedir.

Literatür

Türkçe Literatür
  • Mustafa Öztürk, Hadiye Ünsal, Kur'an Tarihi, Ankara Okulu Yayınları (Ankara 2016).
  • Muhammed Mustafa el-A'zami, Kur'an Tarihi, İz Yayıncılık, 2018 (Çevirmen: Ömer Türker-Fatih Serenli)

Yabancı Literatür
  • Gotthelf Bergsträsser: Plan eines „Apparatus Criticus“ zum Koran. Verlag der Akademie der Wissenschaften, München 1930.
  • John Burton: The collection of the Qur'ân. Cambridge University Press, Cambridge 1977, ISBN 0-521-21439-4.
  • Markus Groß, Karl-Heinz Ohlig (Hrsg.): Die Entstehung einer Weltreligion III - Die heilige Stadt Mekka - eine literarische Fiktion. INARAH - Schriften zur frühen Islamgeschichte und zum Koran. Band 7. Verlag Hans Schiler; Berlin, Tübingen 2014.
  • Etan Kohlberg und Mohammad Ali Amir-Moezzi: Revelation and Falsification: The /Kitab al-Qira'at/ of Ahmad b. Muhammad al-Sayyari. Kritische Ausgabe mit Einführung und Anmerkungen. Brill, Texts and Studies on the Qur'an, Leiden and Boston 2009. 363 S. (Englisch) + 201 S. (Arabisch).Online-Teilansicht
  • Angelika Neuwirth: Der Koran als Text der Spätantike. Ein europäischer Zugang. Verlag der Weltreligionen, Frankfurt/M. 2010, ISBN 978-3-458-71026-4.
  • Theodor Nöldeke: Geschichte des Qorans. Mit einem literarhistorischen Anhang über die muhammedanischen Quellen und die neuere christliche Forschung. Neuausg. Dietrich, Leipzig 1909/38
  1. Über den Ursprung des Qorans. 1909.
  2. Die Sammlung des Qorans. 1919.
  3. Die Geschichte des Korantexts. 1938.
  • Otto Pretzl: Die Fortführung des „Apparatus Criticus“ zum Koran. Verlad der Akademie der Wissenschaften, München 1934.
  • Gerd-Rüdiger Puin: Observations on Early Qur'an Manuscripts in San'a'. In: Stefan Wild (Hrsg.): The Qur'an as Text. A Symposium. Brill, Leiden 1996, S. 107–111. ISSN 0169-8729.
  • Nicolai Sinai: "The Qur'an as process" in Angelika Neuwirth, Nicolai Sinai, Michael Marx (Hrg.): The Qur'ān in Context. Historical and Literary Investigations into the Qur'ānic Milieu. Leiden 2011. S. 407–439.
  • William Montgomery Watt (Bearb.): Bell's Introduction to the Qur'an (Islamic Surveys; 8). University Press, Edinburgh 2005, S. 40–56, ISBN 0-7486-0597-5 (Nachdr. d. Ausg, Edinburgh 1970).

Ayrıca bakınız

Dipnotlar
  1. Hans-Thomas Tillschneider: Typen historisch-exegetischer Überlieferung. Formen, Funktionen und Genese des asbāb an-nuzūl-Materials. Würzburg 2011.
  2. Nöldeke: Geschichte des Qorāns. Bd. I, S. 59–65.
  3. Nöldeke: Geschichte des Qorāns. Bd. I, S. 64.
  4. Neuwirth 498-501.
  5. Sinai 420-424
  6. Hans-Caspar Graf von Bothmer, Karl-Heinz Ohling, Gerd-Rüdiger Puin: Neue Wege der Koranforschung. In: Magazin Forschung. Universität des Saarlandes, Saarbrücken 1999, 1, S.33–46. ISSN 0937-7301.
  7. Luxenberg, Die syro-aramäische Lesart des Koran, ein Beitrag zur Entschlüsselung der Koransprache. Das Arabische Buch, Berlin 2000, 2007. ISBN 3-89930-028-9.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.