Melanin

Melanin, suda erimeyen genellikle kahverengi-sarı, fazla yoğunlaştığı bölgelerde kara renkli bir pigmenttir. Doğadaki üç kahverengi pigmentten biridir; öteki ikisi lipofuscin ve hemosiderin’dir. Gözün irisinde mavi ya da yeşil renkli olabilir.[1][2][3]

4 günlük Zebra balığı embriyoları. Alttaki embriyo melanin biyosentezini engelleyen bir mutasyon taşımaktadır.

Deride, kıllarda, gözde, leptomenikslerde, adrenal medüllasında, substantia nigra (beyindeki kara renkli çekirdek) gibi sinir hücrelerinde, ağız ve vajina mukozasının deriyle birleşme yerlerinde bulunur. Meme uçları çevresinde (areola), dış üreme (genital) organlarında ve güneş gören yerlerde görece fazladır. Hayvanlarda tüylerin ve kürklerin rengini veren önemli pirmentlerden biridir.[1][2][3]

Güneş ışınlarının zararlı komponentlerine karşı koruyucu etkisi vardır. Derideki melaninin niceliği toplumlara, kişilere ve vücut bölgelerine göre değişir. Beyaz tenli insanlarda, doğumda az olan melanin puberteyle birlikte en üst düzeyine ulaşır. Melanin ayrıca, çeşitli inflamatuvar olaylar sonucu ortaya çıkan toksik ürünlerin biyoşimik nötralizasyonunda da rol oynar. Azlığında saçlarda beyazlama görülür.[1][2][3]

Başlıca iki melanin tipi vardır: Ömelanin, elips şeklindeki melanozomlarda yapılır ve siyah, kahverengi saç ve deri renginden sorumludur. Feomelanin, küre şeklindeki melanozomlarda yapılır ve sarı, kırmızı saç ve deri renginden sorumludur. Ayrıca feomelaninin zararlı ışınlara karşı daha yüksek bir direnç sağladığı sanılmaktadır.

Malign melanoma: Çok hızlı gelişen, çok sayıda organa yayılabilen, tedavisi güç bür kanser türüdür. Resimdeki hastada, satellit tümörlerin çok sayıda olduğu kahverenkli oluşumlar izlenmektedir.

Deri: Melanositler ve melanin pigmenti

Melanin pigmenti, derinin epidermis olarak bilinen epitel örtüsünün bazal tabakası içinde serpilmiş olarak bulunan melanositlerce üretilir. Melanositler, saydam sitoplazmalı dendritik uzantıları olan sinirsel kökenli hücrelerdir (bir melanositin dendritleri 30 kadar spinal hücreye bağlanır). Melanositler gözün retinasında da bulunur. Pigment “melanozom” adı verilen organellerde üretilir ve biriktirilir. Dermiste bulunan ve melanin fagosite eden hücrelere melanofor adı verilir.[1][2][3] Melanositlerin iyi huylu tümörlerine "Melanotik nevus", kanserlerine "habis melanom (malign melanoma)" adı verilir.[2][3]

Melanin pigmentinin yokluğuna “albinizm” denir; en belirgin göstergesi deri ve gözlerdeki renksizliktir. Albinizm olgusu yaygın ya da yerel olabilir.[1][2][3]

• Yaygın (generalize) albinizm'de deride, iriste ve kıllarda melanin yoktur (albino). Derinin güneş gören yerlerinde kanserler oluşur.
• Lokalize albinizm (vitiligo)’da deride beyaz lekeler saptanır. Yanık nedbelerdeki ve lepralı hastalardaki pigmentsiz derilekeleri en iyi örneklerdir.

Melanin üretimini (melanogenezis) arttıran etkiler

• Östrojen hormonu: gebelik, kanser tedavisinde fazlaca östrojen kullanılması, karaciğer hastalıklarında östrojen inaktivasyonunun azalması [gebelerde genital bölgede, meme areolalarında ve yüz derisinde melanin artar, yüz derisindeki pigment artışına gebelik maskesi (chloasma) adı verilir],
• Güneş ışınları (ultraviole),
• Addison hastalığı (adrenokortikal yetmezlik nedeniyle ACTH düzeyi artar),
• Melanotik tümörler (nevus pigmentosus, malign melanom),
• Çıplak çalışan gemi ateşçilerinin bacaklarında sıcaklığı bağlı melanin lekeleri (erythema ab igne),
• Peutz-Jeghers sendromunda ağız çevresinde,
• Nörofibromatoz ve Albright sendromunda yer yer melanin lekeleri (café-au-lait),
• Hemokromatoz,
• Deri patolojileri: Kronik kaşıntılı deri hastalıkları, kronik tahriş (iritasyon) alanları, bazal hücreli tümörler, seboreik keratozlar, dermatofibromlar.

Kaynakça

1. Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981
2. Goljan EF. Rapid Review Pathology. 5th edt., Elsevier, Philadelphia, 2019
3. Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015