Remziye Hisar

Remziye Hisar (d. 1902, Üsküp - ö. 13 Haziran 1992, İstanbul), Türk kimyager.

Remziye Hisar
Doğum	1902 Üsküp, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	13 Haziran 1992 İstanbul, Türkiye
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Türkiye
Eğitim	İstanbul Darülfünunu Sorbonne Üniversitesi
Evlilikler	Reşit Süreyya Gürsey
Çocuk(lar)	Feza Gürsey, Deha Gürsey
Ödüller	1955 Officiel d'Academie nişanı 1991 Tübitak Hizmet Ödülü
Kariyeri
Çalıştığı kurumlar	İstanbul Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi

Cumhuriyet dönemi Türkiyesinde çağdaş bilimin öncülerindendir ve kimya mesleğinin Türkiye'deki ilk kadın öncüsü olarak kabul edilir.[1] Darülfünun'da fen bilimleri eğitimi alan ilk kadınlardandır ve Sorbonne Üniversitesi'nden doktora derecesiyle mezun olan ilk Türk kadındır. Fizikçi Feza Gürsey'in ve psikiyatrist Deha Gürsey'in annesidir.

Yaşamı

1902 yılında Üsküp'te doğdu. Babası istihkam yarbayı Salih Hulusi Bey, annesi Ayşe Refia Hanım'dır.[2] Ailenin dört kızından biridir. Ailesi, Meşrutiyetin ilanından bir yıl sonra İstanbul'a göç etmiştir.[2][3]

Remziye Hanım, Davutpaşa'daki üç yıllık mekteb-i iptida-i'yi, bir yılda henüz dokuz yaşında iken tamamladı.[4] Daha sonra, İttihat ve Terakki Mektebi ve Emirgan İnas Rüştiyesi'ne devam etti; çok sevdiği Türkçe öğretmeninin İstanbul Darülmuallimatı'na (Kız Öğretmen Okulu) transfer olması üzerine, öğrenimini bu okulda sürdürdü.[3] Sınıfın iyi öğrencileri arasında yer alan Remziye Hanım, küçük sınıflardaki öğrencilere geometri ve matematik dersleri verdi. 15 Temmuz 1919 tarihinde okulun Darülfünun'a hazırlamak üzere oluşturduğu iki sınıflık bölümünden birincilikle mezun oldu.

Darülmuallimat'tan mezuniyetinin ardından Darülfünun'un kimya bölümüne kaydını yaptırdı. Kız öğrencilerin erkek öğrencilerden ayrı saatlerde ders aldığı bu dönemde, kimya bölümündeki üç kadın öğrenciden birisi idi.[2] Kimyayı seçme nedenini bir röportajında "Fen derslerinde kanunlarda olsun, buluşlarda olsun hep yabancı isimler görmek beni kahrediyordu. Fen alanında bir tek Türk ismi görememenin ezikliğini, bu dalda başarılı olursam giderebilirim sanıyordum" cümleleriyle açıklamıştır.[3]

Bakü'de açılacak bir okulda öğretmenlik yapmak üzere İstanbul'dan kadın öğretmenler talep edilmesi üzerine hocalarından Sarıklı Vehbi Bey himayesinde beş okul arkadaşlarıyla birlikte 15 Aralık 1919'da İstanbul'dan ayrılıp Azerbaycan'a gitti.[1] Sovyet Rusya'nın Azerbaycan'ın bağımsızlığına son vermesine kadar bir erkek lisesinde ders verdi. Orada bir kız öğretmen okulunun açılmasıyla ilgili verilen bir toplantıda Yüzbaşı Doktor Reşit Süreyya Bey ile tanıştı. 20 Nisan 1920'de onunla evlendi ve aynı yıl eşi ile birlikte İstanbul'a döndü. Ertesi yıl, oğlu Feza Gürsey'i dünyaya getirdi.

Türkiye'de Türk Kurtuluş Savaşı'nın devam ettiği bu dönemde Çukurova bölgesinin Fransızlar'dan geri alınması üzerine kendisi Adana'da Darülmuallima'ya müdür olarak, eşi ise kolordu doktoru olarak tayin oldu. Bir buçuk yaşındaki oğlunu annesine bırakarak Adana'ya gitti.

Cumhuriyetin ilanından sonra istifa etti ve tedavi amaçlı olarak Paris'te bulunan eşinin yanına gitti. Paris'te Sorbone Üniversitesi'nde kimya eğitimine başladı. Langevin ve Madam Curie gibi çok tanınmış bilim insanlarının öğrencisi oldu. Eğitiminin ikinci yılında Milli Eğitim Bakanlığı bursundan yararlanma hakkı elde etti.[3] Pasteur Enstitüsü'nü takip ederek biyokimya sertifikası aldı.[2] Doktorasına başlayacağı dönemde bursu kesilince Erenköy Kız Lisesi'ne kimya öğretmeni olarak atanınca yurda döndü. 1924'te kızı Deha Gürsey'i dünyaya getirdi.[5]

Türk bilim insanı Remziye Hisar, laboratuvarda çalışmalarını yürütürken (Ankara, 1938).

1930 yılında Milli Eğitim Bakanlığı'nın yurtdışı doktora bursundan yararlanarak doktorasını yapmak üzere yeniden Paris'e gitti. Eşinden boşanan ve Paris'e çocukları ve kardeşiyle giden Remziye Hisar, 1933 yılında doktora tezini tamamlayarak Türkiye'ye döndü.

1933-1936 yılları arasında İstanbul Üniversitesi'nde kimya ve fizik kimya dersleri verdi. 1936 yılında bir süre için üniversiteden ayrıldı; Hıfzıssıhha Müessesesi Farmakodinami Şubesi’nde Kimya Mütehassıslığı görevinde bulundu[6]

1942-1947 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Eczacılık Okulu Analitik Kimya ve Toksikoloji kürsüsünde görev yaptı. 1947 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Kimya Kürsüsü'ne atandı. 1955 yılında Fransa’da "Officiel d'Academie" nişanı'na layık görüldü.[6] 1959 yılında profesör oldu.

1973 yılında emekliye ayrıldı. Yaşamını İstanbul'da Anadoluhisarı Otağtepe'de ailesinden kalma konakta sürdürdü. 1991 yılında Tübitak Hizmet Ödülü'nü aldı.[6] Oğlu Feza Gürsey'i Nisan 1992'de yitirdikten sonra 13 Haziran 1992'de öldü.

Eserleri

Dördü çeviri, beş ders kitabı yayımlamış; ayrıca kimya dalındaki buluşlarını içeren 16 bildirisi Fransa’da yayınlanmıştır. Uluslararası bildirileri arasında yer alan, Siirt dağlarında yetişen bir bitki türünün etkilerini içeren buluşu Fransa'da yayımlanarak bilim dünyasına tanıtılmıştır.[1]

1920'lerden itibaren şiir yazan Remziye Hisar'ın bazı şiirleri "Bir Kadın Sesi" adlı kitapta bir araya getirilerek yayımlanmıştır.[1]

Kaynakça

1. Toros, Taha. "Türkiye'de Kimya Biliminin Öncülerinden Remziye Hisar" (PDF). http://earsiv.sehir.edu.tr:8080. Tarih ve Toplum dergisi, Cilt 26, Sayı 126, Tarih Aralık 1996. 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2018. |website= dış bağlantı (yardım)
2. "Bir bilim kadınının hikâyesi: Remziye Hisar nasıl ilk kimyagerimiz oldu?". https://www.petrol-is.org.tr/. Petrol-İş Kadın dergisi, Sayı: 50, Haziran 2015. 23 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2018. |website= dış bağlantı (yardım)
3. "Bir "Çalıkuşu" Öyküsü...İlk Kadın Kimyacımız Remziye Hisar" (PDF). http://www.bilimtarihi.org. Bilim Teknik dergisi, Ağustos 1995. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2018. |website= dış bağlantı (yardım)
4. "Remziye Hisar". İnovatif Kimya dergisi, 20 Şubat 2017. 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2018.
5. "Prof. Dr. Dr. h.c. Feza Gürsey (1921 – 1992)". http://fizikciler.info.tr. Fizikciler.info.tr sitesi. 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2018. |website= dış bağlantı (yardım)
6. Sungur, Necati. "TÜBİTAK 1991 Bilim-Hizmet-Teşvik Ödülleri sahiplerini buldu" (PDF). https://core.ac.uk/. Bilim ve Teknik Dergisi, Cilt 25, Sayı 291, Şubat 1992. 26 Ocak 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2018. |website= dış bağlantı (yardım)