Simon Brod
Simon Brod (1893-1962), 1900'lü yılların ortasında İstanbul'da yaşamış Aşkenaz Yahudisi. Türkiye'de dönemin Yahudi cemaatinin önderlerindendir. Sultanahmet piyasasının önde gelen tüccarlarındandı. O yıllarda American Jewish Joint Distribution Committee ve Jewish Agency for Palestine örgütlerinde görev almıştır. İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye'den transit geçerek Filistin'e gitmek isteyen Yahudi mültecilerin yardımına koşan ve aynı mülteciler tarafından efsane olarak tanımlanan bir isimdir. O dönemde İngiliz pasaport ofisinde çalışan Arthur Whitall ve Türk emniyetinde üst düzey bir görevli olan Ahmet Demir ile birlikte transit geçiş yapan göçmenlere gerekli dokümanları düzenlenmesinde yardımcı olmuştur. Adı daha çok Struma faciası ile birlikte anılmaktadır. Bu faciadan kurtulan tek kişi olan David Stoliar'ın da önce Suriye, sonra Tel Aviv'e ulaşmasını sağlamıştır.[1]
Struma faciası
Struma Panama bandıralı bir Bulgar gemisiydi ve Rumen Yahudileri Filistin'e götürmek amacıyla bir organizasyon tarafından tutulmuştu. Rotasında ilerlerken motorlarının bozulması sonucu Türk askeri gemileri tarafından İstanbul açıklarına getirildi. Struma limanda polis kontrolünde 72 gün bekledi.[2] Gemiye yiyecek teminini sadece Simon Brod tarafından ve Kızılay ve ülkedeki diğer yahudiler sayesinde gerçekleştirebildi. Sonunda, Şubat 1942'nin sonlarında, İngilizler ile yapılan sonuçsuz görüşmelerin neticesinde gemiye çıkılarak çapasının kesildiği ve çalışmayan motor, çalışmayan telsiz ve yetersiz yiyecek ile Karadeniz'e geri gönderildiği iddia edildi.[2] Ertesi sabah, SC-213, Struma,yı tek torpil ile batırdı. David Stoliar isimli 19 yaşında bir genç kazadan kurtulan tek kişi oldu.[2] Önceleri geminin bir mayına çarptığı iddia edilse de,1960'larda anlaşıldığına göre Karadeniz'e giren düşman ya da nötral gemileri imha konusunda gizli emirler almış olan SC-213 (Sovyet denizaltı Shch-213)tarafından torpillenmişdi. Strumanın batırılmasından bir süre önce de SC-213 in bir Türk gemisi olan Çankaya 'yı açtığı ateş ile batırdığı anlaşılacaktır.
İlgili yayınlar
Rıfat N. Bali tarafından yazılan Portraits from a Bygone Istanbul: Georg Mayer and Simon Brod isimli eser Simon Brod'un hayatını anlatmaktadır.