Siyah Lale
Siyah Lale, Alexandre Dumas tarafından yazılan tarihi bir romandır.
| La Tulipe Noire | |
| Yazar | Alexandre Dumas |
|---|---|
| Ülke | Fransa |
| Dil | Fransızca |
| Yayım | 1850 |
| Yayımcı | Baudry |
Konu
Hollanda’nın Dordrecht kentindeki zengin ve soylu bir tüccarın oğlu olan Cornelis van Baerle, aynı zamanda Hollanda Başbakanının kardeşi olan Cornelis de Witt’in vaftiz oğludur. Tıp eğitimini tamamladıktan sonra, 24 yaşında olduğu sırada, 1668 yılında babasını kaybeder. Babası öldükten sonra kendisine büyük bir miras kalan Cornelis, kendisini lale yetiştiriciliğine adar ve serveti sayesinde bu alanda hızla uzmanlaşır. Uzun yıllardır kendi evindeki imkanlarıyla lale yetiştirmiş ve önemli başarılar elde etmiş olan komşusu Isaac Boxtel ise, Cornelis’in bu girişiminden memnun olmamış, başta rekabet etmeye hatta komşusunun lale soğanlarını tahrip etmeye çalışmış, sonunda vazgeçip bütün gün onu penceresinden gizlice izlemeye başlamıştır.
Haarlem’deki Çiçek Üreticileri Derneği; iri, lekesiz, siyah bir lale üretene yüz bin gulden ödül vadeder. Fakat o dönemde koyu esmer renkli lale bile üretilemediği için bu yarışmayı kazanmak olası görülmez. Birçokları gibi yarışmaya katılan Cornelis, kısa sürede lalelerinin rengini koyulaştırmayı başarır ve siyah kaleye ulaşmaya yaklaşır.
1672 Ocak ayında Dordrecht'i ziyaret eden Cornelis de Witt, kardeşi Johan'ın Monsieur Louvois ile yazışmalarının bulunduğu bir zarfı vaftiz oğluna emanet eder. Pencereden evi gözetlemekte olan Isaac bu teslimata şahit olur. Isaac, yedi ay sonra Cornelis de Witt'in tutuklandığını öğrenince komşusunu ihbar eder. Ertesi gün, Hollanda Başbakanı Johan de Witt ve kardeşi Cornelis de Witt 20 Ağustos 1672 tarihinde Lahey’de linç edilerek öldürülür. Cornelis de Witt’in bu olaydan kısa süre önce yazdığı ve mektupların açılmadan yakılmasını söyleyen uyarı notu aynı gün Cornelis van Baerle'ye ulaşır, ama notu alır almaz evi askerler tarafından basılan Cornelis van Baerle tutuklanır ve yargılanmak üzere Lahey'e götürülür. Isaac o gece komşusunun bahçesine girer, ama aradığı soğanı bulamaz. Evin içindeki çiçek atölyesinde de bulamayınca Cornelis'in soğanı üç parçaya ayırdığını öğrenir ve tutuklanınca yanında götürdüğünü anlayarak Lahey'e gitmeye karar verir.
Lahey’de hapse atılan Cornelis, burada huysuz gardiyan Gryphus’un iyi kalpli kızı Rosa ile tanışır. Cornelis 23 Ağustos günü mahkemeye çıkarılır ve kısa bir yargılamadan sonra ölüm cezasına çarptırılır. Cezasının iki saatten kısa bir süre içinde infaz edileceğini öğrenen Cornelis, kendisiyle ilgilenmiş olan Rosa’ya aşkını ilan eder ve kendisi idam edildikten sonra yetiştirip ödülü alması için siyah lale soğanlarını, vaftiz babasının notunun bulunduğu kağıda sararak Rosa’ya verir. Cornelis idam sehpasına götürülür, ama idam edilmeden hemen önce hayatının bağışlandığını ve müebbet hapse mahkum edildiğini öğrenir.
Loevestein Kalesi’ne götürülen Cornelis, Rosa’ya ulaştırılmak üzere yazdığı mektubu, zaman içinde yakaladığı ve evcilleştirdiği güvercinlerle gönderir. Bir süre sonra Rosa çıkagelir; mektubu aldığını ve babasının Loevestein Kalesi’ne tayin edilmesini sağladığını anlatır. İki aşık her akşam görüşürler, Rosa laleleri yetiştirir, Cornelis de ona okuma-yazma öğretir. Isaac ise Jakob Gisels takma adıyla hapishaneye gelip gitmeye ve Gryphus ile görüşmeye başlar. Bir gün Gryphus, Cornelis’in hücresine yaptığı baskında Cornelis’in lalelerinden birini bulur ve çiçeği ayağıyla ezer; ama yaptığını öğrenen Isaac’in çok sinirlenmesi üzerine pişman olur.
Rosa, her gün hapishaneye gelmeye devam eden Isaac’ten gizli biçimde siyah laleyi yetiştirmeyi başarır, fakat yarışmayı düzenleyen derneğe mektup gönderdiği sırada Isaac kızın odasına gizlice girer, siyah laleyi çalar ve doğrudan Haarlem’e götürür. Lalenin çalındığını gören Rosa, üçüncü ve son lale soğanını yanına alır, babasına haber vermeden bir ata binerek Haarlem’e gider ve Haarlem Belediye Başkanı ve Çiçek Üreticileri Derneği Başkanı Van Systens’in yanına çıkar. Fakat Van Systens, Rosa’yı ciddiye almaz. O sırada, De Witt kardeşleri tasfiye ederek 21 yaşında ülkenin başına geçen Prens III. Willem van Oranje, siyah lale haberini alıp şehre gelir. Prens, belediye başkanının odasına girdiğinde, derdini anlatmaya çalışan Rosa’yı görür; kendisini dernek üyesi olarak tanıtır ve Rosa’nın hikayesini dinler. Rosa başından geçen her şeyi anlatır. Yanında kanıt olarak getirdiği üçüncü lale soğanını da gösterir; ayrıca bu soğanın sarılı olduğu kağıtta Cornelis de Witt’in elyazısını gören Prens, Cornelis van Baerle’nin masum olduğunu anlar.
Siyah laleyi yetiştiren kişiye verilecek ödül için 15 Mayıs 1673 günü Haarlem’de büyük bir tören düzenlenir. Ödülü almayı bekleyen Isaac ve prensin isteği üzerine güzel bir kıyafet giymiş olan Rosa tören alanına ayrı ayrı gelirler. Prensin emriyle Haarlem’e getirilen ve idam edilmeye götürüldüğünü zanneden Cornelis, sahnede Prens’in ödülü Rosa’ya verdiğini görür. Duyduğu hayret ve korku nedeniyle beyin kanaması geçiren ve oracıkta ölen Isaac’i gören Cornelis, hırsızın eski komşusu olduğunu anlayınca şaşırır.
Yüz bin guldenlik ödülü alan Cornelis ve Rosa evlenerek Dordrecht’e dönerler. Boxtel’in evi açık artırmayla satışa çıkarılır, Cornelis bu evi bahçesiyle birlikte alarak kendi bahçesine katar. Gryphus, damadının bahçesindeki çiçeklerin bekçiliğini yapar. Cornelis ve Rosa’nın 1674 ve 1675 yıllarında doğan iki çocukları olur; çocuklardan erkek olana Cornelis, kız olana Rosa adı verilir.
Karakterler
- Albay Van Deken: Prens III. Willem van Oranje’nin yaveri
- Cornelis de Witt: Hollanda Başbakanı Johan de Witt’in kardeşi
- Cornelis van Baerle: Lale yetiştiricisi, doktor, Cornelis de Witt’in vaftiz oğlu
- Craeke: Johan de Witt’in hizmetçisi
- Gryphus: Buitenhof ve Loevestein hapishanelerinin görevlisi
- Isaac Boxtel: Cornelis van Baerle’nin kıskanç komşusu
- Johan de Witt: Hollanda Başbakanı
- Prens III. Willem van Oranje: 1672’de De Witt kardeşleri tasfiye ederek ülkenin başına geçen prens
- Rosa: Gryphus’un kızı
- Van Systens: Haarlem Belediye Başkanı ve Çiçek Üreticileri Derneği Başkanı
Film uyarlamaları
Kitap 1921, 1937, 1956, 1970 ve 1988 yıllarında sinemaya uyarlanmıştır. Alain Delon'un başrolünde olduğu, 1963 yapımı film ise kitaptan bağımsızdır.