Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi

Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi (Rusça: Центра́льный комите́т Коммунисти́ческой па́ртии Сове́тского Сою́за – ЦК КПСС, Okunuşu: Tsentralnıy Kamitet Kammunistiçeskay Partii Savyetskava Sayuza – TsK KPSS), Rusça kısaltması ile ЦК ("Tse-ka"), Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) de jure olarak en yüksek yönetim organıydı. Merkez Komite, parti tüzüğüne göre partinin iki kurultayı arasındaki dönemde tüm parti ve hükûmet etkinliklerini yönetmekteydi. Komite üyeleri, parti kurultayında seçilmekteydi.

Vladimir Lenin'in SBKP'deki önderliği süresince, Merkez Komite, partinin en üst makamı olarak işlev görüyordu. Ancak partinin 1919 yılında toplanan 8. kurultayında, bazı sorulara derhâl yanıt verilmesi amacıyla Politbüro kuruldu. Bazı delegeler Politbüro'nun kurulmasına itiraz ettiler ve bu itiraz sonucunda Politbüro, Merkez Komite'ye karşı sorumlu tutuldu. Ayrıca Merkez Komite üyeleri Politbüro oturumlarına danışman olarak katılabilecekler, ancak eğer birer Politbüro üyesi olmadıkları takdirde, oylamalara katılamayacaklardı. Lenin'in ölümünü takîben, SBKP'de ipleri, Merkez Komite Genel Sekreterliği makamı aracılığıyla Josef Stalin eline aldı. Bu lider değişikliği ile birlikte Merkez Komite'nin rolü, küçük bir sadık Stalinist grubundan oluşan Politbüro tarafından baskılandı.

Stalin'in öldüğü 1953 yılına gelindiğinde, Merkez Komite, genel itibarıyla Politbüro'ya karşı sorumlu sembolik bir yönetim organı biçimine dönüşmüştü. Ancak bu ölüm, Merkez Komite'yi yeniden yaşamsal hâle getirdi ve komite Stalin'in ardılı olmak için girişilen iktidar mücadelesi boyunca önemli bir kurum halini aldı. Kruşçev'in iktidara gelmesini takîben, Merkez Komite yine eski öncü rolünü kazandı; ve hatta Politbüro'nun 1957 yılındaki Kruşçev'in görevinden alınması kararını reddetti. 1964 yılında ise, Merkez Komite bu kez Kruşçev'i iktidardan aldı ve Leonid Brejnev'i Birinci Sekreter olarak seçti. Brejnev'in iktidarının başlangıcında, Merkez Komite etkili bir kurumdu, ancak fiilî gücünü zaman içerisinde yitirdi. Bu tarihten Gorbaçov'un liderliği kaybetmesine kadarki dönemde, Merkez Komite partinin ve devletin yönetiminde ufak bir rol oynadı, zîra bu dönemde Politbüro, Sovyetler Birliği'nin en yüksek siyasi kurumuydu.