Türk (etimoloji)

İlk kullanımı

Türk adının bilim çevrelerince kabul edilen ilk kullanımı MS 1. yüzyılda Pomponius Mela ve Plinius adlı Romalı tarihçilerce kaydedilmiştir. Azak'ın doğusunda yaşayan insanlar Turcae/Tyrcae adı ile kayda geçmiştir.[1][2][3][4][5][6][7] "Türk" sözcüğüne yakın ifadeler Çin kaynaklarında M.Ö. 3. yüzyılda geçmektedir. Çin yıllıklarında T’ieh-lê, T’u-cüeh, Ting-ling şeklinde değişik biçimlerle ifade edilmiştir.[8] Eldeki belgelere göre Türk adının resmî olarak kullanımı 6. yüzyıldaki Göktürk Devleti'nde kesinleşir.[9][10] Orhun Abideleri'ndeki edebi dil ve Türk adının yoğun kullanımı da Türk sözcüğünün sözlü ve yazılı olarak daha önceden kullanıldığını gösterir.[11]

Türkçe kaynaklarda

Türk adı Orhun Yazıtlarında 𐱅𐰇𐰼𐰰 Türük olarak geçer.[12] Türkçe belgelere göre Türk adı (Çince: 突厥) ilk defa Cücen Kağanlığı'nı yıkıp Göktürk Kağanlığı'nı kuran kabileye (Aşina olarak da bilinir) verilmiştir.[13] Göktürkler zamanında göçebe olarak yaşamıştır. Bu göçebeler Orta Asya'da Moğolistan'ın kuzeyindeki Altay Dağları civarında yaşamışlardır.[14] Göktürkler 6. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar Maveraünnehir olarak da bilinen Aral Denizi Hindukuş Dağları arasındaki bölgede etki gösteren Kağanlar tarafından yönetilmişlerdir. Sekizinci yüzyılda, içinde Oğuzların da yer aldığı bazı Türk kabileleri Ceyhun nehrinin güneyine gitmişlerdir. Diğerlerinin ise batıya, Karadenizin kuzey kıyılarına göç ettiği iddia edilmektedir.[15]

Türk ismi, Göktürk egemenliği altında bulunan Türk veya Türk olmayan kişilere verilen siyasi bir unvan olarak yayıldı. Daha sonradan, Türklerle bağlantı kuran Müslüman halkı tarafından Orta Asya'daki Türkçe konuşan çoğu kabileye bu isim verildi.[16]

Ancak Türk sözcüğü, Çin kaynaklarında; 丁零 (Pinyin: dīng líng), 丁霊 (dīng líng), 敕勒 (chì lè), 鉄勒 (tiě lè) şeklinde kullanıldığı düşünülmektedir.

10. yüzyıla ait Uygurca metinlerde Türk, "güç, kuvvet" anlamında kullanılmıştır. Ancak Göktürk Kağanlığı'nın çözülmesinden iki yüzyıl sonrasına ait olan bu kullanımın, siyasi/tarihi bir referansa sahip olması olasılığı güçlüdür.

Kaynakça
  1. Sevan Nişanyan, Çağdaş Türkçenin Etimolojik Sözlüğü, İstanbul, 2009 ISBN : 9789752896369
  2. Abdulkadir İnan, Urartu yazıtında ve Romalı Plinius'un tarihinde «Türk Adı» var mı? Belleten, TTK, Cilt. XlI, S. 45, 1948, s. 277 - 278
  3. dile Ayda, Une Theorle Sur L'Orlglne Du Mot «Türk», «Türk» kelimesinin Menşei Hakkında Bir Nazariye, TTK, Belleten. Cilt. XL., No. 158, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Nisan 1976, s. 229 - 247
  4. Hamit Koşay, ldil - Ural bölgesindeki Türkler'In Menşei Hakkında, V. Türk Tarih Kongresi: 12-17 Nisan 1956, TTK. Basımevi. Ankara 1960. s. 232-243
  5. http://www.dmy.info/turk-adi-ne-anlama-gelir/
  6. Laszlo Rasonyi, Dünya'da Türklük, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. Ayyıldız Matbaası, Ankara 1974
  7. Prof. Dr. Ercümend Kuran, Türk Adı ve Türklük Kavramı, Türk Kültürü Dergisi, Yıl, XV, S. 174, Nisan 1977. s. 18-20.
  8. Prof. Dr. Tuncer Baykara, Türk, Türklük ve Türkler, s. 371-387, İstanbul, IQ yayınları.
  9. aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_1.pdf‎
  10. aton.ttu.edu/pdf/Eski_Turk_Yazitlari_Part_4.pdf‎
  11. eogrenme.anadolu.edu.tr/eKitap/EDB201U.pdf
  12. https://m.star.com.tr/kitap/aslinda-turk-degil-turukuz-haber-1405603/
  13. Peoples of Western Asia By Marshall Cavendish Corporation - "An Introduction to the History of the Turkish Peoples, p. 121-122
  14. Deny (2000). History of the Turkish Peoples in the Pre-Islamic Period. Schwarz. s. 108. ISBN 9783879972838.
  15. Turkish origins
  16. Ambros/Andrews/Balim/Golden/Gökalp/Karamustafa, Turks, in Encyclopaedia of Islam, online ed., ret. 2009
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.