Taş Vakfiye

Taş Vakfiye, Kütahya'da Ulu Cami karşısındaki Çini Müzesi'nde bulunan; II. Yakub Han Çelebi tarafından 1411'de yazdırılan kitabedir.

Çini Müzesi'nde Bulunan Taş Vakfiye

Uzunluğu 3,30 metre, genişliği 2,10 metre, 34 satırdır. Ancak alt tarafı toprak altında kalmış ve bozulmuş olduğu için 30 satırı okunabilmektedir. Vakfiyede kayda değer ailelerden de bahsedilmektedir. II. Yakub Bey'in büyük babası Çahşadan Mehmed Bey'in Simav ve Kula fatihi olduğu, yine dedesinin "Umur Bey" olduğu yazılıdır.[1]

Türkçe Yazılan ve Eski İmla Tarzını Gösteren Taş Vakfiye

Taş Vakfiye'nin ilk 30 satırı şu şekildedir:

1- Elhamdüllahi rabbi'l âlemin ..... Seyyidi Muhammedin ve âlihi ecmaiyn. Amma ba'di sebebi tahrir oldurkim emiri âzam ma'deni'l cûdı ve'l kerem azîm-
2- Ü'l kadri veşşan Yakub Bey bin Şah Süleyman Hullide mülkihu ilâ gayyetizzeman bina etti bu imareti ahireti içün. Peygamber hicretinin sekiz yüz on dördünde temam oldu.
3- Kapusu açıldı, işlendi biş ay işlendikten sonra Karaman oğlu sebebile iki buçuk yıl muattal kaldı. Andan sonra tağrı-
4- Hüdavendigârın devletin arttırsın geldi Karaman oğlunu sürdü bu yerleri hep giru aldı, bana verdi. Anın devletinde anın sadakasile-
5- Giru bu evin kapusu açıldı işlendi. İnşaallah anın devletinin de devri kıyametedek kapusu bayılmaya. Güldiyi babam atası Mehmed Bey Kâfirden aldı-[2]
6- Ve Simav gölünü dahi babam atası Mehmed Bey kâfirden aldı giru kalan varislere helâl ettirüp bunları vakfettim hatlerile sınurları ve köylerile-
7- İçerden ve daşradan neki ana teallükü varsa ve Bayezid Han oğlu Sultan Mehmed Hüdavendigâr bunları kabul tutup nişan verdi ve Arslan Apayı satın-[3]
8- Aldım Arslan Apa oğlanlarından. Kurt köyünü dahi satun aldım Kurt oğlanlarından ve Çepni ve Pınar başını satın aldım has danişmentten Gedizde-[4][5][6]
9- Ilıca suyu satun aldım hatle çeltik arkiyle Hüseyin Bey oğlundan. Armut elini satın aldım Hızır Beyden ki Ömer Bey oğludur Ömer Bey İlyas Bey oğludur, vekâlet hökmile-[7][8]
10- Avret tarafından ..... merhum İsmail Bey kızı ki, İsmail Bey İlyas Bey oğludur. Armutelinde Seydi köyünün giru Seydiye vakıf verdim. Armutelini ve bunlardan yukarı-[9]
11- Zikrolan köyleri hatleri, sınırlarile vakfeyledim. Ayaz harimini dahi Ayas oğlundan satın aldım, vakfettim. Bunları dahi Sultan Mehmed kabul tutup nişan verdi ve Kütahyada şehir ile Völcek-[10]
12- Köyü arasındaki çiftliği ve köşk bağçesini ve zünbüllü bağçeyi ve davut harimini ve meydan agzında yerkim bir yanı yonca bağçesi ve bir yanı meydandır ve Sandıklıdaki büyük hamamı-[11]
13- Ve Sandıklıdaki bağçeyi ve Çatta ki bağı ve Şeylüdeki canbaz bağını ve Kütahyadaki Karaca ağaç köyü bunlar dedem Umur Beyden mülktür, varislerine helâl ettirüp ben bunları vakfettim. Bunları-[12][13]
14- Dahi Sultan Mehmed kabul tutup nişan verdi. Denizlideki Hoca Ömer hamamı ve dolaptaki yerler ve Denizlinin Hober kapısındaki iki bağçeyi Bayezid Hüdavendigâr İnanç oğlu İshak-[14]
15- Beyden satun aldı, Sultan Mehmedi Hüdavendigâr bunları leklek ben kuluna verdi bundan sonra Hober kapısındaki iki bağçeyi Mevlânâ köseden aldım ..... ...... na verdim bakisini imarete-[15]
16- Vakfettim ve Denizlideki Hoca Ömer hamamının ücretinden on beş akçe ..... M. kalan ne olursa deni ..... zına vakfettim.
17- Bunların kamusını Sultan Mehmedi Hüdavendigâr kabul tutup nişan verdi ve Kütahyadaki yeni hamam merhum ..... satın aldı, İlyas Bey oğlu Süleyman Şahtan. Ben anı hafızîne-[16]
18- Vakfettimki. Yiyeler ve günde bir hatim edeler andan giru İshak Fakihi mütevelli kodum niçe yıla kendudır ola ve kendinden sonra eğr Yarar oğlu olursa ol dahi ola-
19- Ve giru oğlunun dahi yarar oğlu olursa ol dahi ola eğer layik olmayısı olursa padişahı vakit kimeki hökmedesi olursa ol ola ve mütevellilik hakkı günde beş akçe yiye-
20- Yılda altı mut buğday şehir mutile yiye ve su başı hamamını dahi yiye bunlar mütevellilik hakkı ola ve Seyyid Ca'feri şeyh kodum kendi şeyh ola mademki hayattadır.
21- Ve kendinden sonra yarar oğlu olursa ol dahi şeyh ola oğlunun dahi yarar oğlu olursa ol ola ve eğer yarar olmayısı olursa padişahı vakit kimi layik-
22- Görürse ol ola ve şeyhlik hakkı imaretin gallesinden günde on beş akçe yiye ve Armut elinde Sökmen köyünü yiye ve Kütahyada Yonca bağçesini yiye bunlardan-
23- Sonra kim şeyh olursa günde on akçe yiye yılda altı mut buğday yiye andan geru imaret medresesinin müderrisine günde altı akçe ve yılda altı mut buğday şehir mutile ve üç-
24- Kanlı odun ve günde iki çanak aş ve dört ekmek ola ve dokuz höcreye günde birer akçe yılda birer şehir mutile buğday ve her höcreye ikişer kanlı-
25- Odun vireler ve her höcreye ikişer çanak aş ve dört ekmek vireler ve imam günde üç akçe ile yılda altı mut buğday yiye ve müezzin günde iki-
26- Akçe ve yılda iki mut buğday yiye. Kayım günde iki akçe yılda iki mut buğday yiye ve nakip günde iki akçe ve yılda iki mut buğday yiye ve aşçı günde iki akçe ve yılda-
27- İki mut buğday yiye ve ekmekci günde iki akçe yılda iki mut buğday yiye ve günde dört batman et pişe andan eksik pişmeye aşı ve ekmegi arı ola ve eyi ola.
28- Gelen müsafirlerin atına yine üç günedek yem vireler, andan geru anda olan müsafirlere ve mücavirlere âdetince aşı ve ekmegi ilkin anlara bol vireler andan sonra-
29- Giru kalan halka vireler ve dahi anda kimki hasta olası olursa ana hekim getireler ve ilaç ettireler ve hekim hakkını vireler ve edviye bahasını vireler-
30- Ve anda kim ölesi olursa kefene saralar hakka koyalar. Andan geru müsafir ..... durursa duralar gine git dimeyeler gelen nekadaradekse halk-[17][18]
31- .......... ....[19]

Kitabenin bundan sonraki satırları toprak içinde kalmış ve kırılmıştır. Kitabenin ikinci satırında görüldüğü üzere Yakub Bey 1411 senesinde vakfını tamamlamıştır. Vakfiyenin yirmi üçüncü satırında ise medresesine "İmaret Medresesi" ismini vermiştir. Üçüncü satırda vakıf tarihinden beş ay sonra Karamanoğulları Beyliği Kütahya ve yöresini istila etmiş, doğal olarak imaret ve diğer hizmetler işlevsiz kalmış ve iki buçuk sene sonra yani 1414'te Kütahya ve tüm Germiyan memleketleri Osmanlı hükümdarı Çelebi Mehmed tarafından Karamanoğulları'ndan geri alınıp tekrar Yakub Bey'e verilmiştir.[20]

Kaynakça

1. Uzunçarşılı, İ.H. Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, sayfa, 79
2. Güldi; denilen kasaba Kula'dır. Bizans tarihlerinde Küle yazmaktadır. Kitabedeki ima Güldi şeklinde okunacaktır
3. Arslan Apa, Kütahyanın Geregi nahiyesi köylerindendi. Şimdi ilçe olmuştur
4. Kurtköy Kütahya'nın Altıntaş ilçesine bağlı bir köy idi
5. Çepni, Afyonkarahisar'ın Hocalar İlçesi'ne bağlı bir köydür
6. Pınarbaşı, Kütahya Aslanapa'ya bağlı bir köy ismi idi
7. Armut eli, Kütahya Merkez İlçesi'nde bulunan merkezi Sabuncupınar olan bir köydü
8. Gerek bu kısımdaki "Hızır Bey bin Ömer Bey bin İlyas Bey kaydı ve gerek bundan sonraki 10 numarada Avret tarafından diye sonu doğru okunamayan diğer bir kayda göre İlyas Bey evlatlarının Süleyman Şah'ın diğer oğlu olup Mevlana ahfadından Mutahhare Hatun'dan doğan İlyas Paşa evlatları olmasını akla getiriyor. Kitabedeki "Avret tarafından" kaydı da bu zannı takviye ediyor
9. Seydiköy, Armuteline bağlı bir köydür. Armuteli Sabuncupınara bağlı bir köydür
10. "Völcek" yazılan Kütahya şehir merkezindeki "Bölücek" köyüdür
11. Sandıklı, Afyonkarahisar ilçesidir
12. Çat, Kütahya Emet'in Örencik köyüne bağlıdır
13. "Şeyhlu" şimdiki ismi "Işıklı" olup Denizli Çivril'e bağlıdır
14. "Hober kapısı" Denizli'de kalenin kapı isimlerinden biri. "Hobyar kapısı" da denir
15. "Leklek": bir bir, parça parça demektir
16. "Nişan vermek" berat vermek demektir; yani bu vakfedilen yerlerin mülkiyet hakkını tanımaya mahsus vesika
17. Ve anda kim ölecek olursa kefene saralar hakka koyalar
18. "Durursa duralar gine git demiyeler gelen ne kadaradekse", Ne kadar gelen olursa olsun
19. Sandıklı kazasının Alamescit köyünde Germiyan oğlu Camii bulunduğu Afyonkarahisar Evkaf Müdürlüğü Vakfiye Defteri sayfa, 75'te yazılıdır.
20. Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, sayfa, 79-80-81-82-83-84