Ternate Sultanlığı
Ternate Sultanlığı, 1257'de Baab Mashur Malamo tarafından kurulan Endonezya'daki en eski Müslüman krallıklardan biridir. Sultan Baabullah döneminde (1570-1583) Altın Çağı'na ulaşmış ve Endonezya'nın doğu kesiminin çoğunu ve Güney Filipinler'i kontrol altına almıştır. Ternate, önemli bir karanfil üreticisidir ve 15. ila 17. yüzyıllarda bir bölgesel güç olmuştur.
Ternate Sultanlığı Gapi Krallığı | |
|---|---|
| 1257-1914 | |
| Başkent | Ternate |
| Yaygın diller | Ternate dili |
| Hükûmet | Sultan |
| Sultanlık | |
• 1257-1277 | Baab Mashur Malamo |
• 1902 - 1915 | Haji Muhammed Usman Shah |
| Tarihçe | |
• Kuruluşu | 1257 |
• Kuruluş | 1257 |
• İslam'ı benimsenmesi | 1486 |
• Hollanda'nın hakimiyeti | 1683 |
• Hükümdarlığın Hollandalılar tarafından tahttan indirilmesi | 1914 |
• Hükümdarlığın simgesel hale gelmesi | 1927 |
• Dağılışı | 1914 |
| Günümüzdeki durumu |
 Endonezya |
Baab Mashur Malamo tarafından kurulan hanedanlık, siyasal iktidarı elinde bulunmamasına rağmen, bugün de devam ediyor.
Sömürge öncesi dönem
Sultanlık, aslen Gapi Krallığı olarak adlandırıldı. Ancak daha sonra sultanlığın başkenti Ternate'nin isimi ile anıldı. Ternate ve komşusu Tidore, dünyanın en büyük, karanfil üreticisiydi. Yapılan üretimle sultanlık, Endonezya'nın en zengin ve en güçlü sultanları arasına girdi. Ancak servetlerinin çoğu diğer küçük devletlerle (Tidore Sultanlığı) mücadelede harcandı. 19. yüzyılda Hollanda burayı sömürgeleştirmeden önce Ternate Sultanlığı Ambon, Sulawesi ve Papua'ya kadar olan bölgede büyük bir nüfuza sahipti.[1]
Ticarete bağlı kültürü sonucunda Ternate, muhtemelen 15. yüzyılın sonlarında İslam ile tanıştı. İslamiyeti başlangıçta, Ternate'nin yönetici sınıfı ile sınırlıydı. İslamiyet nüfusun geri kalanına yavaşça yayıldı.
Ternate kraliyet ailesi, Kral Marhum (1465-1486) döneminde İslamiyeti benimsedi. Oğlu ve halefi Zeynal Abidin (1486-1500) İslam Hukukunu yürürlüğe koydu ve krallığı bir İslami Sultanlığa dönüştürdü. Kralın unvanı Kolano iken Sultan oldu.
Sömürge dönemi
Ternate'de gelecek ilk Avrupalı, Seram yakınlarında gemisi batmış ve yerel sakinler tarafından kurtarılan Francisco Serrão'ydu. Serrão ile birlikte bölgeye gelen Portekizliler, bir kale inşa ettiler. Böylece Ternatelılar ile Portekizler arasındaki ilişkiler başlamış oldu.
Avrupa'dan uzak bir yerde karakol kurma fikri Avrupalı insanları cezbetmişti. Pavlus'un Roma halkı arasında Hristiyanlığı yaydığı gibi yerel halkı Hristiyan yapma düşüncesi Portekizlileri heyecanlandırıyordu. 1535'te Ternate Sultan Tabariji görevden alındı ve Portekiz'e bağlı Goa'ya gönderildi. Burada Hıristiyan olan Tabariji, adını Dom Manuel olarak değiştirdi. Kendisine yönelik suçlamalardan haklı olarak çıkan Dom Manuel, tahtı yeniden almak için geri gönderildi. Ancak 1545'te Malakka'da öldü. Ancak Dom Manuel, ölmeden önce, tahtı Ambon adasının Portekiz vaftiz babası Jordão de Freitas'a miras bırakmıştı. Sultan Hairun Portekizliler tarafından öldürülmesinin ardından, Ternatelılar beş yıllık bir kuşatmanın ardından Portekizlileri 1575'te Ternate'den çıkardılar. Bölgedeki Avrupa gücü zayıflamıştı. Ternate, Sultan Baab Ullah ve oğlu Sultan Said'in yönetiminde genişlemişti. Bu iki sultan uyguladıkları politikalar ile Ternate, anti-Portekiz ve İslamcı devlete dönüştü.
İspanyol kuvvetleri 1606 yılında Ternate'yi Portekiz'in elinden aldı. Ternate Sultanını ve yanındaki kişileri de Manila'ya gönderdi. 1607'de Hollanda, Ternatelıların yardımı ile Ternate'de İspanya'yı yendi ve Malayo'da kale inşa ettiler. Ada iki güç arasında bölünmüştü; İspanyollar Tidore'yi kontrol ederken, Hollandalılar Ternate'i kontrol ediyordu. Bu iki büyük devlette bölgede ittifaklar kurmuştu. Ternate hükümdarları Hollandalıları, kendi bölgesindeki yerleri kontrol edebilmek ve halihazırda Tidore'yi kontrol eden İspanyollara karşı askeri avantajlar elde edebilecek bir müttefik olarak görüyordu. Özellikle Sultan Hamzah döneminde genişleyen Ternate topraklarında Hamzah ve ondan sonraki iki sultanın döneminde bazı bölgelerde çıkan isyanları kontrol altına almak için Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nden yardım istendi.
Ternate'i eski ihtişamına geri getirmek için Sultan Sibori, Hollandalılara savaş ilan etti. Ancak Ternate'in gücü yıllar içinde büyük oranda azalmıştı ve durum Hollanda'ya karşı savaşı kaybetmesine neden oldu. Savaştan sonra Ternate toprakları Hollanda tarafından paylaşılmış ve bu savaşla birlikte Hollanda karşısnda diplomatik olarak eşit olan Ternate artık bu konumunu kaybetmiş ve Hollanda'nın vasal olmuştu.
18. yüzyılda Ternate'nin kontrolü kuzey Moluccas'taki tüm ticareti kontrol altına almaya çalışan Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin (VOC) elindeydi. 19. yüzyılda, baharat ticareti önemini büyük ölçüde yetirmişti. Bu nedenle bölge, Hollanda için çok da önemli değildi. Ancak Hollandalılar, başka sömürge devletinin burayı işgal etmemesi için bölgede varlıklarını sürdürdüler. VOC 1800'de Hollanda hükümeti tarafından kamulaştırıldıktan sonra Ternate, Moluccas Hükümeti'nin bir parçası haline geldi. Ternate, 1810'da İngiliz kuvvetleri tarafından işgal edildi. Ancak daha sonra Hollanda'nın bir parçası olmaya devam etti.
Sultan Hac Muhammed Usman, Ternate'den Hollanda'yı çıkartmak için son girişimde bulunarak ayaklanma başlattı. Ancak ayaklanma başarısız oldu. Bu başarısızlığın ardından Usman, tahttan indirildi, servetine el konuldu ve 1927 yılına kadar kalan yıllarını yaşayacağı Bandung'a sürüldü. Ternate tahtı, 1914-1927 yılları arasında boş kalmış ve daha sonra Sultan Veliaht Prens İskandar Muhammed Cebir başa geçmişti.
Sultanlar Listesi
- Baab Mashur Malamo (1257-1277)
- Poit [Jamin Qadrat] (1277-1284)
- Komala 'Abu Said [Siale] (1284-1298)
- Bakuku [Kalabata] (1298-1304)
- Ngara Malamo [Komala] (1304-1317)
- Patsaranga Malamo [Aitsi] (1317-1322)
- Cili Aiya [Sidang Arif Malamo] (1322-1331)
- Panji Malamo [A'ali] (1331-1332)
- Şah Alam (1332-1343)
- Tulu Malamo [Fulu] (1343-1347)
- Kie Mabiji [Buhayati I] (1347-1350)
- Ngolo-ma-Kaya [Muhammad Şah] (1350-1357)
- Mamoli (1357-1359)
- Gapi Malamo I [Muhammad Bakar] (1359-1372)
- Gapi Baguna I (1372-1377)
- Komala Pulu [Bessi Muhammad Hassan] (1377-1432)
- Marhum [Gapi Baguna II] (1432-1486)
- Zeynel Abidin (1486-1500)
- Bayanullah (1500-1522)
- Hidayatullah( 1522-1529)
- Ebu Hayat (1529-1533)
- Tabariji (1533-1534)
- Khairun Jamil (1535-1570)
- Babullah Datu Shah (1570-1583)
- Saad Barakat Şah (1583-1606)
- Muzaffar Şah (1607-1627)
- Hamzah (1627-1648)
- Mandar Şah [Manlarsaha] (1648-1650)
- Manilha (1650-1655)
- Mandar Şah (1655-1675)
- Sibori (1675-1689)
- Saad Fathullah (1689-1714)
- Amir İskandar Zulkarnain Saifuddin (1714-1751)
- Ayan Şah (1751-1754)
- Syah Mardan (1755-1763)
- Jalaluddin (1763-1774)
- Harun Şah (1774-1781)
- Achral (1781-1796)
- Muhammed Yasin (1796-1801)
- Muhammed Ali (1807-1821)
- Muhammed Sarmoli (1821-1823)
- Muhammed Zain (1823-1859)
- Muhammed Arsyad (1859-1876)
- Ayanhar (1879-1900)
- Muhammed İlham [Kolano Ara Rimoi] (1900-1902)
- Haji Muhammed Usman Shah (1902-1915)
- İskandar Muhammed Cabir Şah (1929-1975)
- Haji Muzaffar Şah II [Dr Mudaffar Syah] (1975-2015)
Kaynakça
- Witton, Patrick (2003). Indonesia (7th edition). Melbourne: Lonely Planet. s. 821. ISBN 1-74059-154-2.