Pavlus

Pavlus (Latince: Paulus; Grekçe: Παῦλος, romanize: Paulos; Kıptîce: ⲡⲁⲩⲗⲟⲥ) veya Hristiyan olmadan önceki ismiyle Tarsuslu Saul (İbranice: שאול התרסי, romanize: Sha'ūl ha-Tarsī; Grekçe: Σαῦλος Ταρσεύς, Saũlos Tarseús; y. M.S. 5 - MS 64/67),[2][5][6][1] İsa'nın vaazlarını ve öğretilerini pagan inanışındaki Roma dünyasına öğreten ilk Yahudi din adamı, ilk misyoner, elçi ve havariydi.[7][not 1]

Pavlus'un başlattığı Pavlusçuluk akımı ile oluşmuş bir mezhep olan Pavlus Hristiyanlığı makalesinide inceleyebilirsiniz.
Pavlus
Tarsuslu Saul
Bartolomeo Montagna tarafından resmedilen Pavlus tablosu
Genel
Doğum y. MS 5
Tarsus, Kilikya, Roma İmparatorluğu[1]
(günümüzde Tarsus, Mersin, Türkiye)
Ölüm y. MS 64/67
Roma, Roma İmparatorluğu[1][2][3][4]
Dinî
Tanınma nedeni

Pavlus, Hristiyanlığı Yahudi topraklarının dışına yaymaya çalışmış ve bu çabalarının sonucu olarak günümüz Avrupasının Hristiyanlaşmasını sağlamıştır.[8] Bu yüzden tarihçiler arasında Apostolik Çağın en önemli figürlerinden biri olarak kabul edilir.[6][9] MS 30 ile MS 50 yılları arasında Anadolu Yarımadası'nda ve Güney Avrupa'da birçok Hristiyan cemaatleri kurdu.

Hristiyanlıkta

Hristiyan olmadan önce

Yeni Ahitʼte Pavlus hakkındaki bilgilere göre, o Paul (Pavlus) adını almadan önce Saul olarak anılıyordu. Kendisini Hristiyanları ve Hristiyanlığı yok etmeye adamıştı.[10] Hristiyan olmadan önce Hristiyanlara şiddetli zulümler yaptığını Pavlus kendisi itiraf etmektedir.[11] İstefanos’un infazını bizzat onaylamıştı.[12]

Hristiyan oluşu

Pavlus, Hristiyanları tutuklamak amacıyla Şam’a yolculuk ederken İsa kendisine göründü ve Pavlus bu vakada görme kabiliyetini kaybetti. Üç gün sonra Şamlı Hananya, Pavlus’un gözlerinin tekrar şifa bulmasına vesile oldu.[13] Pavlus, bu yolculukta Hristiyan oldu ve bunun sebebi olarak, Şam yolculuğunda, Meryem oğlu İsa’nın kendisine göründüğünü dile getirdi.[14]

Tebliği

O günden itibaren Pavlus, Nasıralı İsa’nın İsrailoğullarının beklediği Mesih ve aynı zamanda da Tanrı’nın Oğlu olduğunu insanlara vaaz etmeye başladı.[15] Elçilerin İşleri kitabının yaklaşık yarısı Pavlus’un hayatından bahseder. Pavlus Hristiyanlığın Yahudilikten ayrı müstakil bir din haline gelmesi konusunda en önemli rolü üstlenmiştir.[16][17]

Hristiyanlığa etkileri

Pavlus’un Hristiyanlık üzerindeki etkisi diğer bütün Hristiyan önderlerinden daha fazla oldu.[18] Pavlus, İsa’nın dinî hukukun sonu olduğunu[19] ve Hristiyan Kilisesi’nin İsa’nın bedeni olduğunu öğretiledi, Kilise kurumu dışında kalan dünyayı yargılanacaklar olarak sınıflandırdı.[20] Pavlus’un yazıları, Son Akşam Yemeği’nden bahsedilen eldeki en eski kaynaktır.[21] Son Akşam Yemeği’nin, Ekmek Şarap Ayini’nin kökenindeki vaka olduğu kabul edilir. Pavlus’un Romalılara mektubunun 9. babında bahsi geçen seçilmişlik unsurunu Doğu kiliseleri Tanrı’nın kader bilgisi olarak yorumlar. Bununla birlikte aynı babın Cebrilik akidesi şeklinde algılanışı Batı kiliselerinin ilahiyatında görülür. Augustinus’un Kitâb-ı Mukaddes’i Tanrı’nın lütfu (rahmeti); ahlâkı Ruh’un hayatı olarak görmesi; determinizm inancı ve aslî günah akîdesi tamâmen Pavlus’un mektuplarına, özellikle Romalılar mektubuna dayanarak inşa edilmiş öğretilerdir.[20]

Yahudilikte

Pavlus, Yahudi dünyasında uzun zaman açıkça hiç dile getirilmeyen bir din adamıydı. Talmud’da ve diğer Yahudi sözel geleneğinde Pavlus’tan açıkça bahsedilmez. Ancak Orta Çağ Avrupasında ortaya çıkan İsa’nın yaşam öyküsü Toledot Yeşu’da Pavlus’tan bahsedilir. Toledot Yeşu’da Pavlus’un, Hristiyanlığı tahrif etmek için görevlendirilmiş bir Yahudi ajanı olduğu anlatılır.[22] Günümüzde Yahudi otoriteleri Toledot Yeşu’yu bağlayıcı ve itibarlı bir bilgi kaynağı olarak kabul etmezler. Yahudi kökenli Pavlus’un Hristiyanlıktaki konumu ve Hristiyanlığa getirdiği yenilikler, Yahudilerin Hristiyanlarla dinlerarası ilişkilerinde Pavlus’a önemli bir yer vermelerine sebep olmaktadır. Yahudi-Hristiyan dinlerarası ilişkisinde Pavlus, iki din arasında bir sınır (mesela Heinrich Graetz ve Martin Buber tarafından) veya köprü (mesela Isaac Mayer Wise ve Claude G. Montefiore tarafından) olarak[23] ya da Yahudiler arası münazaralarda Yahudiliğin hakikiliğinin delillerinin ne olduğu ile ilgili bir kaynak olarak kullanılır (mesela Richard L. Rubenstein ve Daniel Boyarin tarafından).[24] Yahudilerin Pavlus’a olan ilgileri günümüzde ilk zamanlardan daha fazladır. O, Yahudi yapımı -Felix Mendelssohn’un eseri- bir oratoryoda, -Ludwig Meidner’in eseri- bir tabloda ve -Franz Werfel’in eseri- bir tiyatro oyununda konu edildi.[25] Onun hakkında Yahudilerin yazdığı romanlar da mevcuttur (örneğin Şalom Aş ve Samuel Sandmel’in eserleri).[26] Batı düşünce sisteminde Pavlus’un büyük yeri olduğunu kabul eden -Baruch Spinoza, Leo Shestov ve Jacob Taubes gibi- Yahudi filozoflar ve -Sigmund Freud ve Hanns Sachs gibi- psikoanalistler vardır.[27] Hagner’in (1980),[28] Meissner’in (1996) [29] ve Langton’ın (2010, 2011),[30][31] Yahudilerin Pavlus’a yaklaşımını ele alan akademik çalışmaları vardır.

İslamda

İslamın ana kaynağı Kur’an’da Pavlus’tan açıkça bahsedilmemekle birlikte, Pavlus’un savunduğu dinî akidelerin ve amellerin bir kısmı Kur’an’ın getirdiği akideler ve amellerle açıkça reddedilmektedir. Bunların başında Pavlus’un kararlılıkla savunduğu İsa’nın Tanrı’nın Oğlu olduğu inancı[32][33] ve Kefaret akidesi (İsa’nın kendisine tabi olan herkesin günahlarına kefaret olmak için çarmıhta öldürüldüğü) gelmektedir.[34][35] Ameller bakımından ise en belirgin zıtlık, Pavlus’un her türlü yiyeceğin insanlara helâl olduğunu savunmasına karşılık,[36] Kur’an’da domuz eti ve içkinin açıkça haram olduğunun beyan edilmesi gösterilebilir.[37] Muhammed’in hadislerinde Pavlus’un adı açıkça zikredilmemekle birlikte, İbrahim’in sünnet olma geleneğini (hitan) Pavlus’un ilga etmesine[38] karşılık Muhammed’in bu ameli ihya etmesi[39] ikisi arasındaki karşıtlıklara örnek gösterilebilir.

İbn-i Teymiyye, Pavlus’u, peygamberlerin getirmiş olduğu tevhit inancı ile putperestlerin inancını sentez yaparak bir din icat etmekle suçlamaktadır.[40] Mehmed Kırkıncı, Pavlus'un, Hristiyanlığı bozmak ve Hristiyanlar arasında ayrılık çıkarmak için Yahudiler tarafından özellikle görevlendirilmiş olduğunu ve amacına ulaştığını, Yahudilerin benzer bir tahrifat projesini İslam üzerinde İbn-i Sebe ile yapmaya çalıştıklarını savunur.[41]

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Mesnevi-yi Manevi’de dile getirdiği tarihsel hikâye Taassup Yüzünden Hristiyanları Öldüren Yahudi Padişahın Hikâyesi’nde[42] bahsi geçen, Hristiyanların arasına bid’at ve tefrika aşılayan Yahudi vezirin Pavlus olup olmadığı Mesnevî şârihlerinin ihtilaf ettiği bir konu olmuştur. 20. asır Mesnevî şârihlerinden Şefik Can, bu hikâyenin kaynağının Kısas-ı Enbiyâ kültürü ve Eski Ahit olduğunu ve Mesnevî şârihlerinin çoğunluğunun görüşünün, anlatılan hilekâr vezirin Pavlus olduğu konusunda baskın olduğunu belirtmekle beraber, kendisi bu konudaki reyinde tarafsızdır.[43]

Teolojide

Günümüzde bazı teologlar, Pavlus’un öğretilerinin, İsa’nın kanonik incillerdeki öğretilerinden oldukça farklı olduğunu vurgulamaktadır.[44] Bu ilahiyatçılardan Barrie Wilson, Pavlus’un öğretilerinin İsa’nın öğretilerinden mesajının kökeni, öğretileri ve ameller açısından farklılık arzettiğini vurgular.[45] Pavlus ve İsa’nın arasındaki bu köklü farklılıktan dolayı, bazıları İsa’nın, Hristiyanlığın birinci kurucusu iken, Pavlus’un Hristiyanlığın ikinci kurucusu olduğunu dile getirirler.[46][47]

Doğu kiliselerinde olduğu gibi, günümüzde Batılı Hümanistler de Romalılar 9’daki seçilmişlik unsurunu, Batılı kiliselerin aksine determinizm olarak değil, ilahi kader bilgisi olarak tevil ederler.[20]

Ateizmde

Nietzsche, Deccal isimli eserinde, Pavlus'u -1. Korintliler mektubundan dolayı- korkunç dolandırıcı ve intikam havarilerinin en büyüğü olarak vasfetmektedir.[48] Bunun dışında Nietzsche, Pavlus'un yaydığı Hristiyanlık inancını "yalan" ile ve öğrettiği Tanrı'yı da "Pavlus'un kendi arzusu" ile özdeşleştirmektedir.[49]

Galeri
  • Rembrandt Harmensz van Rijn'ın Pavlus tasviri
  • Adam Elsheimer'ın Pavlus tasviri (1604)
  • Petrus Bazilikası'nın önünde yer alan pek çok heykelden biri de Pavlus'a aittir. Heykel, İtalyan heykeltıraş Adamo Tadolini tarafından yapılmıştır
  • Peter Paul Rubens'in Pavlus tasviri
  • Valentin de Boulogne'ya atfedilen Pavlus, Mektuplarını Yazıyor tablosu (17. asır)

Notlar
  1. On İki Havari'lerden değildir.

Kaynakça
  1. Elçilerin İşleri:9:11
  2. Brown 1997, s. 436.
  3. Harris 2003, s. 42: He was probably martyred in Rome about 64–65 AD
  4. Harris 2003, G-33.
  5. Harris 2003.
  6. Sanders 2019.
  7. Powell 2009.
  8. Rainer Riesner, Paul's Early Period: Chronology, Mission Strategy, Theology, Eerdmans Publishing, 1998, p. 27, donne un tableau synthétique sur l'état de la question concernant la chronologie de Paul
  9. Dunn 2001, s. 577, Ch 32.
  10. Elçilerin İşleri; 8:1; 9:13; 9:21; 26:10
  11. Elçilerin İşleri, 8:1-3
  12. Elçilerin İşleri, 8:1; 22:20
  13. Elç. 9:1-2
  14. 1. Korintliler, 15:8
  15. Elçilerin İşleri, 9:20, "Havralarda İsa’nın Tanrı’nın Oğlu olduğunu hemen duyurmaya başladı."
    Elçilerin İşleri, 9:21, "Onu duyanların hepsi şaşkına döndü. “Yeruşalim’de bu adı ananları kırıp geçiren adam bu değil mi? Buraya da, öylelerini tutuklayıp başkâhinlere götürmek amacıyla gelmedi mi?” diyorlardı."
  16. Aydın, Fuat; Pavlus'un Ahlak Anlayışı 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi dergisi 9 / 2004 s. 1-23
  17. Aydın Fuat, Pavlus Hristiyanlığına Giriş, Eski Yeni Yayınları, 2011.
  18. Sanders, E. P.; "Saint Paul, the Apostle"; Encyclopædia Britannica; Encyclopædia Britannica Online Academic Edition; Encyclopædia Britannica Inc.; 2013; Erişim Tarihi: 8 Haziran 2013
  19. Romalılar, 10:4 23 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  20. "Paul, St"; Cross, F. L.; ed. The Oxford dictionary of the Christian church; New York; Oxford University Press; 2005
  21. 1. Korintliler, 10:14-17 22 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; 11:17:34 23 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  22. Langton 2010, s. 23-56
  23. Langton 2010, s. 57-96
  24. Langton 2010, s. 97-153
  25. Langton 2010, s. 178-209
  26. Langton 2010, s. 210-230
  27. Langton 2010, s. 234-262
  28. Hagner, Donald (1980); Hagner, Donald, ed. ‘’Paul in Modern Jewish Thought’’ in Pauline Studies; Exeter: Paternoster Press; s. 143–165.
  29. Meissner, Stefan (1996); Die Heimholung des Ketzers; Tübingen: Mohr.
  30. Langton, Daniel (2011); Westerholm, Stephen; ed. 'Jewish Readings of Paul' in Blackwell Companion to Paul; Blackwell; s. 55–72.
  31. Langton, Daniel (2011); Levine, Amy-Jill; ed. 'Paul in Jewish Thought' in The Jewish Annotated New Testament; Oxford University Press; s. 585–587.
  32. Romalılar 1:1-7
  33. Kur’an, 18:1-5 ve Kur’an 112:1-4
  34. Romalılar, 5:6-11
  35. Kur’an, 4:157 ve 39:7
  36. Koloseliler, 2:20-23
  37. Kur’an, 2:173
  38. Galatyalılar, 5:2 vd. 17 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  39. "Tirmizî, Edeb, Hadis: 2981". 19 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2017.
  40. (İngilizce) Thomas K. Michel; A Muslim Theologians Response to Christianity: Ibn Taymiyya's Al-Jawab Al-Sahih 20 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; s. 346; Dedlmar, NY: 1984; Caravan Books; ISBN 0882060589
  41. Mehmed Kırkıncı; Alevilik Nedir?; s. 30-31; Zafer Yayınları; İstanbul: 2007; ISBN 978-975-7762-37-9
  42. Rûmî 2005, s. 33-43
  43. Rûmî 2005, s. 43
  44. Maccoby, Hyam; The Mythmaker: Paul and the Invention of Christianity (Harpercollins, Ekim 1987), s. 14.
  45. Wilson, Barrie A. (2008); How Jesus Became Christian; New York; Toronto: St. Martin's Press; 9., 10. ve 12. bölümler
  46. Dwyer, John C.; Church History: Twenty Centuries of Catholic Christianity (Paulist Press, Temmuz 1985 ), s. 27.
  47. Wrede, William; Paul; (çev. Edward Lummis; Londra: Philip Green, 1907); s. 179.
  48. Friedrich Nietzsche; Deccal-Hıristiyan Karşıtı; s. 78; çev. Arzu Yarbaş; İlya İzmir Yayınevi, İzmir: 2005; ISBN 975-6249-07-2
  49. a.g.e. s.81

Bibliyografya
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.