Van Gölü Kapalı Havzası

Van Gölü Kapalı Havzası, Doğu Anadolu Bölgesi'nin doğusunda, Van Gölü'ne sularını döken akarsuların oluşturduğu kapalı havza.

Türkiye'nin 26 havzasından biridir. Güneyden Dicle, Kuzey ve batısından Fırat, Kuzey doğusunda Hazar Denizi, Doğusundan Urmiye Gölü havzaları ile çevrilidir. Havza alanı Erçek Gölü havzası dahil, Türkiye'nin %2,3'ü kadar, 1.797.643 hektardır[1].

Havza sınırı; Doğuda İran sınırı, Dumanlı dağı, Tendürek Dağı, Aladağ, Süphan Dağı, Nemrut Dağı, Bitlis Dağları, Çatak, Artos, Vaviran Dağları, Sülün, Mengene ve Mirömer Dağları ile çevrilidir. Havzanın yıllık su potansiyeli 3.54 milyar m³'tür[1].

Hidrografya
Sulak alanlar Alanı (ha) Rakım (m)
Van Gölü 372.800 1650
Erçek Gölü 9.450 1890
Arin Gölü 1.260 1660
Nazik Gölü 4.625 1816
Nemrut Gölü 1.280 2.247
Aygır Gölü 143 1970
Sultan (Süphan) Gölü 140 2437
Hasantimur Gölü 21 2125
Akgöl 407 2343
Bostaniçi 161 1950
Turna (Keşiş) Gölü 704 2600
Ermanis (Gövelek) Gölü 55 2235
Çenge (Çeğen) Gölü 50 1890
Değirmi Göl 46 2300
Hıdırmenteş Gölü 95 2357

Havza su kaynakları açısından oldukça zengindir. Van, Erçek, Nemrut, Nazik, Arin, Akgöl, başta olmak üzere 17 adet göl bulunur. 10 adet sulak alan yer alır. Van, Arin, Erçek ve Akgöl tuzlu-sodalı diğer alanlar tatlı suludur. Karasu, Bendimahi, Deliçay, Engil, Zilan, Güzeldere, Memedik ve Karmış Çayı gibi pek çok akarsu bulunur.

  • Karasu Çayı: Bendimahi Çayı ile Özalp Çayı arasındaki alanın sularını toplar. İran sınırı yakınlarında doğar, D-B doğrultulu akarak, doğudan Van Gölü'ne dökülür.
  • Bendimahi Çayı: Kuzeydoğudan Van Gölü'ne ulaşır. Göle dökülen en büyük debili akarsudur. İnci kefalinin üreme alanı olan çay üzerinde Muradiye Şelalesi bulunur.
  • Zilan Çayı (İncesu): Üzerinde sulama ve elektrik üretme amaçlı yapılmış olan Koçköprü Barajı bulunur. Bıyıklı balık ve siraz balığı bulunan akarsu, inci kefali için üreme alanıdır.
  • Deliçay: Kuzeyden göle ulaşır, sulamada yararlanılır. İnci kefali ve siraz balıkları bulunur.
  • Memedik Deresi:Erçek Gölü'ne dökülür, siraz balığı bulunur.
  • Hoşap Çayı: Doğudan gelerek göle güney kısmından dökülür. Üzerinde Zernek Barajı bulunur.
  • Gevaş Suyu: Göle güneyden ulaşır.
  • Güzeldere: İnci kefalinin üreme alanı olan akarsu göle güneybatıdan dökülür.
  • Karmış Çayı: Nazik gölünden çıkan akarsu güneybatıdan göle dökülür.

Van Gölü

Kapalı havzanın en alçak kısmında Van Gölü yer alır. % 2,6 tuzluluk oranıyla bir soda gölü olan Van Gölü 3626 km² yüzey alanı, 607 km³ hacmi, 12470 km² drenaj alanı ve maksimum 451 metre derinliği ile Türkiye'nin kara içerisindeki en büyük su kütlesidir. Göl sularının yüksekliği değişkendir. 1970'te 1648 m yükseklik, 3.574 km²alana sahip göl suları, 1998'de 2,5 m artmış, yükseklik 1650,4 m, alan 3.626 km²'ye yükselmiştir[2].

İklim ve bitki örtüsü

Havza genelinde karasal iklim etkilidir. Van Gölü'nün nemlendirici özelliğinden dolayı göl kıyılarında karasal iklim yumuşar. Temmuz ve Ağustos'ta azalsa da her mevsim yağış görülür. Van merkezde 384 mm/yıl yağış düşer. Maksimum yağış Nisan, minimum yağış Ağustos ayında görülür. Yıllık ortalama sıcaklık 8,9 °C'dir. En fazla buharlaşma Temmuz ayında gerçekleşir[1].

1890'lı yıllar kadar geniş orman alanlarının bulunduğu havzada yoğun tahribat yaşanmıştır. Yakacak temini, yaylacılık ve tarım faaliyetleri için ormanlar tahrip edilmiştir. Çok yıllık bitkiler oldukça azalmış, bozkır ve çıplak araziler genel görünümü oluşturmuştur. Ani yağışlar erozyona sebep olmakta, akarsular yoğun katı madde taşımaktadır[3].

Yerleşim ve nüfus

Havza içinde Van merkez ve ilçeleri; Muradiye, Erciş, Saray, Özalp, Çaldıran, Başkale, Edremit, Gürpınar, Gevaş, Bahçesaray, Çatak ile Bitlis'e bağlı; Tatvan, Adilcevaz ve Ahlat ilçe merkezleri yer alır. Havza sınırlarında 1.000.000 kişi yaşamaktadır[1].

Havza su kaynaklarında inci kefali, sazan, gökkuşağı alabalığı, dağ alabalığı, bıyıklı balık ve siraz gibi ekonomik potansiyeli olan sekiz balık türü yaşar. İnci kefali sazandan sonra iç sularda en çok avlanan (10-15 bin ton/yıl) balıktır. Bazı sulara aynalı sazan aşılaması yapılmıştır.

Kaynakça
  1. ÇETİNKAYA, Osman (1993). "Van Gölü Havzası Su Kaynakları ve Balıkçılık Potansilyeli" (PDF). akuademi.net. 5 Kasım 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2017.
  2. YILDIZ, Mehmet Zeydin; DENİZ, Orhan (2005). "KAPALI HAVZA GÖLLERİNDE SEVİYE DEĞİŞİMLERİNİN KIYI YERLEŞMELERİNE ETKİSİ: VAN GÖLÜ ÖRNEĞİ" (PDF). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 28 Mart 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2017.
  3. ELP, Mahmut; ŞEN, Fazıl; ÇETİNKAYA, Osman (2006). "Van Gölü Havzası Su Kaynaklarında Yaşayan Balık Populasyonlarının Karşılaştığı Problemler ve Çözüm Yolları". E.Ü. Su Ürünleri Dergisi. Erişim tarihi: 19 Mart 2017.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.